Башкир Маратха Тылбаастаа

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.

Марха-Марха норуота этэр индоари тыла, сүрүннээн Махарштр штатыгар баар. Бу официальнай тыл уонна Индия 22 официальнай тылларыттан биирдэстэрэ. Итинник курдук, Мархаҕа саҥарар обществоҕа сыһыана суох дьоҥҥо кинини ураты суолталаах декстары өйдүүргэ чуолкай тылбаас ирдэнэр.

Марха тиэкистэрин тылбаастааһын уустук грамматикатыттан уонна тылдьыт саппааһа судургута суох буолуон сөп. Ол эрээри Мархаҕа тылбаас сөптөөх ньыманан уонна ресурсанан балачча судургу буолуон сөп.

Ханнык баҕарар тылбаас биир сүрүн соругунан Мархаттан үлэлиир уопуттаах специалистары көрдөөһүн буолар. Тылбаас компаниялара тиэкис ис хоһоонун чуолкайдык тиэрдэр кыахтаах тылбаасчыттары- носители үгүстүк наймылаһаллар, онуоха тыл фактордара болҕомтоҕо ылан, кэпсэтии- ипсэтии курдук этиилэр болҕомтолорун уураллар. Бу бүтэһиктээх түмүгү сөпкө уонна хаачыстыбалаахтык хааччыйыыга тыын суолталаах.

Дьыала чахчы тылбаас тиийдэҕинэ туһанар аҕыйах ньымалар уонна техникалар бааллар. Холобур, массыыналаах тылбаас алгоритмынан туһанар буолан, базовай тылбаастар түргэнник толоруллуулара мөлтөөн иһэр. Ол эрээри, бу ньыма Марха уустуктарыттан уонна Ньурбатыттан чуолкайа суох түмүктэри биэриэн сөп.

Атын өттүнэн, киһи тылбааһа өссө үрдүк хаачыстыбалааҕын хааччыйар буолан, эрэллээхтик ааҕыллар. Тылбаасчыттар дьиҥнээх тиэкис ис хоһоонун биэрэргэ саамай сөптөөх тылы тиэкиһи тиэкиһи сатаан тиэкиһии курдук билэр буолуохтаахтар. Тус тыл грамматическай нуорматыгар сөп түбэһэрин туһугар кинилэргэ этиилэр структураларыгар эмиэ уларытыылары киллэриэххэ сөп.

Другой подход это транскреация, который выходит за рамоту переводу текста. Транскрибирование тиэкиһи целевой тылынан суруйуу, ону тэҥэ төрүт уонна целевой тыллар икки ардыларыгар культурнай уратылары учуоттаан, тиэкиһи сурукка киллэрии.

Тиһэҕэр, бүтэһиктээх тылбааһы итэҕэйдэххэ, Марха носителин кытта дааннайдары көрүү улахан суолталаах. Ити докумуон бэчээккэ диэри ханнык баҕарар сыыһаны- халтыны арыйарга көмөлөһөр.

Мархаҕа тылбаас уустук дьыалаҕа бастаан көрүөн сөп эрээри, сөптөөх ньыманан уонна инструменнарынан судургу уонна көдьүүстээх буолуон сөп. Уопуттаах профессионаллары кытта ааҕааччыларгытыгар чуолкай уонна үрдүк хаачыстыбалаах тылбаастары биэриэххитин сөп.

Марха тылыгар ханнык дойдуларга этэллэрий?

Мархаҕа сүрүннээн Индия штатын официальнай тылларынан буолаллар Махарштра, ону таһынан ГАИ, Дадра уонна Нагар- Хавели, Дамана уонна ду, Каратаки, Теланганнар, Гуджарат уонна Чхатисгарха. Онно эмиэ ыаллыы Штаттарга кадхья- Прадеша, Андрхра- Прадеша уонна карат, ону тэҥэ сорох оройуоннарга Каратаки, Тамилнада уонна Абу- Даби элбэх киһи баар диир. Мархаҕа эмиэ аан дойду үрдүнэн, ордук холбоһуктаах Штаттарга, Канадаҕа, Израильга, холбоһуктаах Арабскай Эмират, Австралияҕа, Сингапурга, саҥа Зеландияҕа, Соҕуруу Африкаҕа, Сауда, Катараҕа уонна Омаҥҥа.

Марха тылын историята хайдаҕый?

Марха тыла уһун уонна баай историялаах. Кини биһиги эрабыт 10- с үйэҕэ махарштр соҕуруулуу- арҕаа Индия штатыгар үөскээн, эрдэ билиллибит тыллартан биирдэстэринэн буолар. Мархаҕа суруллубут эрдэтээҥи суруктар биһиги эрабыт 9 үйэтин даталлар. Марха 13- с үйэҕэ регион доминирующайа буолбут.
Марха 17-19- с үйэ саҕана Марха салайар официальнай тыл этэ. Марха колониал чааһыгар тереебут литератураны, поэзия уонна журналистика тылларынан престиһи, билиниини ылбыта. Онтон Индия үрдүнэн Махарштр тас өттүгэр тэнийэн тахсыбыта, билигин онно 70 мөлүйүөнтэн тахса киһи кэпсэнэр. Марха билигин Индия бырабыыталыстыбата официальнай тыл быһыытынан билиниллэр.

Марха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Махатма Оонньуур 2. Арыгы Дамодар Саваркар 3. Балшастри Джамбекар 4. Вишнушастри 5. Нагнат С. Инамдар

Марха тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Марха Индия тылын дьиэ кэргэнин чилиэнэ, атын тыллары кытта ыкса ситимнээх хинди, гуджарати уонна санскрит курдук. Кини деванагар шрифт суруллубута уонна морфология уонна синтаксис уустук системалаах, бу Индия тылларыгар маарынныыр. Марха субъект тыл бэрээдэгин тутуһар-объект (сэһэн) уонна бөһүөлэктэри туһанар, кэпэрэтииптэри туттубат. Тылга туохтуурдар, киэннэр уонна тиэмэлэр араас актыыбынай уонна пассивнай уратылардаах туохтуурдар элбэхтэр.

Марха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Марха уруоктарын ылыҥ. Многие языковые школы предлагают занятие на Марха, или вы можете онлайн репетитор, который вам помогать В своих практиках.
2. Мархаҕа олорор дойдугар кэлиҥ. Эһиэхэ баар ресурсалааххыт, хайаан да Марха сиригэр кэлэ сылдьыҥ, бу тыллары уонна кини илдьэ сылдьааччылары кытта ыкса билсиһэр кыахтааххыт.
3. Мархатааҕы радио истиҥ уонна Марха телевидениетин көрүҥ. Ону эһиги тыл араас акценнарын, стилин кытта билсиэххит, онон тыл үөрэхтээхтэрин үөрэтиэххитин сөп.
4. Мархаҕа кинигэлэри ааҕыҥ. Тыл грамматикатын уонна синтаксиһын кытта билсэр кыахтаах мархаларга элбэх кинигэ баар.
5. Мархаҕа доҕотторгутун аһыныҥ. Ханнык баҕарар тылы үөрэтэр биир бастыҥ ньымалартан биирдэстэрэ-бу тыл тумус туттар саҥа доҕотторун булунар. Онлайн диэн Мархаҕа кэпсэтэр, уерэтэр идэлэрин практикалыырга уонна сайыннарарга тус бэйэҕитин кытта бодоруһуҥ.