Маори Чехтии Тылбаастаа

Мори Саха тыла саҥа Зеландия уонна омук официальнай тылларынан буолар. Онно аан дойду үрдүнэн 130 000- тэн тахса киһи, сүрүннээн Хотугу уонна Соҕуруу арыыларыгар саҥа Зеландия баар. Мария Полинезия тылынан ааҕыллар уонна кини культураҕа уонна нэһилиэстибэҕэ улахан суолталаах. Кэнники сылларга мариоҥҥа көһөрүү өҥөтө тэрилтэлэр, тэрилтэлэр уонна чааһынай дьон ортотугар киэҥник биллэллэр, эбэтэр Мари нэһилиэнньэни кытта бодоруһар баҕалаахтар, эбэтэр бу тылы көннөрү билиэхтэрин баҕараллар.

Марио- уустук процесс, тоҕо диэтэххэ тыл ис туругуттан олус түргэнник уларыйыан сөп. Ол иһин тылын- өһүн билэр, өйүн- санаатын билэр профессиональнай тылбаасчыт наймылаһара улахан суолталаах. Мари профессиональнай тылбаасчыттар үгүстүк тылы илдьэ сылдьаллар уонна тыл культурнай объектарын уобаластарыгар киэҥ бэлэмнээх буолаллар.

Мари тылларыгар тылбаас уустугуттан сылтаан бу ыарахан буолуон сөп. Ол да буоллар, син биир турар. Чопчу тылбааһы ылыаххыт эрэ буолбакка, култууралар икки ардыларыгар бодоруһуугутун тупсарыаххыт, хардарыта өйдөһүүгүтүн үрдэтиҥ уонна сыһыаны дириҥэтиҥ.

Мари тылын тылбаасчыты кытта үлэҕэ тылбаасчыты кытта үлэ миэстэтин хайдах баарынан биэрэрэ улахан суолталаах. Ол ханнык баҕарар атын информацияны ылар соруктаах. Бу тылбааскыт чопчу уонна өйдөнүмтүө буоларын мэктиэлииригэр көмөлөһөр.

Уопсайынан, Марио тылыгар тылбаас өҥөтө культура уонна бизнескэ уонна бииргэ үлэлииргэ саҥа кыахтары арыйарга көмөлөһүөн сөп. Мари тылларыттан профессиональнай тылбаасчыт булан, эһиги иһитиннэриигит чопчу уонна ытыктабыллаахтык бэриллиэ диэн эрэниэххитин сөп.

Мари тылын ханнык дойдуларга этэллэрий?

Мари-саҥа Зеландия официальнай тыла. Онно эмиэ мариа, Австралияҕа, Канадаҕа уонна АХШ общиналара этэллэр.

Мари тылын историята хайдаҕый?

Мори тылынан саҥаттан саҥа Зеландияҕа 800- тэн тахса сыл устата туһаналлар, ону аан дойдуга биир кырдьаҕас тыла оҥорор. Кини происшествия миграннар өбүгэлэрин тылларын илдьэ аан бастаан 13- с үйэҕэ кэлбит Полинезия миграннарыгар тиийэ кэтээн көрүөххэ сөп. Үйэтин тухары бу тыл атын олохтоох тыллары, диалектары кытта симэлийэн- симэлийэн, бэйэтин уратыларын эволюционердаабыта уонна булбута. Бу тыл 1800- с сыллар саҥаларыгар диэри үгэстээх үгэскэ кубулуйбут, христианскай миссионердар Мари тылынан тиэкистэри тылбаастааһын саҕаламмыта. 1900- с сыллар ортолоругар демократияҕа уонна национализмҥа саҥа Зеландия национальнай идентичноһын дьоһун сорҕото буолбута. Билигин Мари тыла дойду үрдүнэн киэҥник туһаныллар уонна дойду үрдүнэн оскуолаларга үөрэтиллэр.

Мари тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Априан Нгата: кини парламент маорияттан бастакы чилиэнэ этэ (1905-1943) уонна кини официальнай үөрэҕириигэ уонна кинигэлэри бу тылга көһөрүү хаамыытын күүстэринэн буолбута.
2. Ол ранг хира (СР Питер Хенара): Мари, пакеха курдук култуураны өрө тардыыга кыттыбыт Марио, ону тэҥэ общество бары эйгэтигэр туттуллар тылы туһаныыны көҕүлүүргэ көмөлөспүтэ.
3. Дама Нганеко Минхинник: кини араадьыйаны, фестиваллары уонна үөрэх кыаҕын сайыннарыыга улахан сабыдыаллаабыта, ону тэҥэ 1987 с. Мари тылынан хамыыһыйа туһунан сокуон барылын оҥорууга сабыдыаллаабыта.
4. Дама Кокакай Хипанг: кини саҥа Зеландия Верховнай суутун судьуйата буолбут бастакы дьахтар-мори этэ уонна Мария тылын чөлүгэр түһэриигэ бэйэтин өйөбүлүнэн уратыламмыта.
5. Ту Вир и Теори маори (Мари тылынан Комиссия): Мари тылын хамыыһыйата приложением и сохранение языка Мари. 1987 сыллаахха тэриллиэҕиттэн хамыыһыйа саҥа ресурсалары, үөрэхтээһини уонна көҕүлээһин ньымаларын ырытан оҥорууга, тылы чөлүгэр түһэриигэ көмөлөһөр оруоллаах.

Мариа тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Мариа тыла-Полинезия тыла, кини структурата элбэх существительнай уонна хааччахтаммыт туохтуурдар ахсааннарынан уратыланар. Онно синтетическэй грамматика быһыытынан биллэр тыл суолтатын көрдөрөр суффикс системата туттуллар. Ону тэҥэ тыл үөрэхтээһиҥҥэ туттуллар дорҕооннор уонна сүһүөхтэр ис хоһооно киэҥ. Сорох контекстарга тыл бэрээдэгэ кытаанах буолуон сөп.

Мари тылын ордук сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Мари тылын уонна культуратыгар тиэйэн кэлиҥ: Аари тылын уруоктарыгар ыытааччы эбэтэр эһиги олохтоох аптарытыатын эбэтэр бэйэҕит олохтоох омук тылын уруоктарыгар киириэҕиҥ. Мари тылын уонна үгэстэрин үксүгэр туһаныллар культурнай декстары өйдүүрэ улахан суолталаах.
2. Истиҥ, көрүҥ уонна мори тылыгар хайдах баарынан кэпсээҥ: Мари (холобур, ньирилээ), телевизионнай программалары уонна киинэлэри Мари тылынан ырытыҥ, кинигэлэри, комикстары уонна кэпсээннэри Болҕойуҥ уонна хайаатар да саҥаны истэргитин, көрөргүтүн хатылаан кэпсээҥ.
3. Практикаланыҥ: төрөөбүт тылы үөрэтэргэ дьулуһуҥ: дьиэ кэргэн эбэтэр доҕоттор, эбэтэр ро Мари уонна коханга (Марио уонна коханга) диэн тыллары кытта кэпсэтэргэ дьулуһуҥ.
4. Онлайн ресурсаларын туһаныҥ, кинилэр үөрэтиигэ көмөлөһүөхтэрэ: онлайн ресурсаларын, Мари тылын тылдьытын, бэчээт уонна аудиоуороктар, сайаапкалар уонна социальнай ситимнэр ханааллара улахан көмөнү оҥороллор.
5. Дуоһуйууну ылыҥ: тылы үөрэтии олус умсугутуулаах уонна туһалаах дьарык буолуохтаах, онон боруобалааһыҥҥа кииримэҥ – хардыыны, айыыны оҥоруҥ!

Чехия-аан дойдуга биир саамай умсугутуулаах тыллартан биирдэстэрэ. Онно 10 мөлүйүөнтэн тахса киһи этэллэр, кини Чехия Республикатын культуратын биир тутаах сорҕото буолар. Чех тылбааһын туһаныы бу дьоһун рыногы туһаныыга эһиги бизнес, веб- сайт эбэтэр коммуникациягытын сөптөөх ньыма буолуон сөп.

Чехтии тылбаасчыт өҥөтүн туһунан быһаарыы ылыллыан иннинэ чех тылбаасчыт өҥөтүн туһунан чопчу тылбаасчыт ыарахаттарын өйдүүрэ наадалаах. Чех тыла славянскай тыл, ол аата бэйэтэ туспа ураты грамматическай структуралаах, атын алфавит уонна хас да диалектардаах. Ол аата тылбаасчыттар чех тылын уонна тылбаас тылын ситиһиилээхтик баһылыахтаахтар.

Тылбаас эрэллээх өҥөтө наада буоллаҕына, чехтии тылынан үлэлиир уопуттаах компанияны көрдүөххүтүн наада. Кинилэр чопчу уонна культурнай уратылары үөрэтэр- үөрэтэр кыахтаахтар. Үчүгэй тылбаасчыт эмиэ олохтоох култуураны дириң билиилээх буоларыгар уонна кини культуратыгар сөп түбэһэрин өйдүүрүгэр көмөлөһүөҕэ.

Чех тылыгар тылбаас хаачыстыбата эмиэ улахан суолталаах. Тылбаасчыттар ханнык баҕарар тиэкиһи кутталлаах тиэкиһи туруорсубакка чуолкайдык уонна чуолкайдык тиэрдиэхтээхтэр. Бэчээт иннинэ тылбаас чех тылын чочуйан бэрэбиэркэлэнэрин өйдүүр наадалаах.

Дьэ, чех тылыгар көһөрүү үчүгэй сулууспата сакааһы түргэнник толорууну хааччыйыаҕа. Кэм- кэрдии мэлдьи оруоллаах, тыл- өс киирэрэ оруоллаах, онон талыллыбыт сервис хаачыстыбата суох болдьоххо бэриллиэн сөп диэн итэҕэйиэхтээххит.

Чех тылыгар тылбаас тиийдэҕинэ тыл уонна култуура кыаҕын өйдүүр профессиональнай сулууспа булара улахан суолталаах. Тылбаас сөптөөх өҥөлөрүн туһанан, эһиги контенгыт чопчу локализацияланарын мэктиэлиир кыахтааххыт, таһаарыылаахтык бэрилиннэххит уонна нэһилиэнньэҕэ үчүгэйдик ылыныаххытын сөп.

Чехтии тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Чехтии тылыгар сүрүннээн чех Республикатыгар дииллэр. Австрияҕа, Германияҕа, Венгрияҕа, Польшаҕа, Словакияҕа уонна Украинаҕа, чехтии тыллаах нэһилиэнньэ ахсаана эмиэ элбэх. Онно эмиэ Австралия, Канада, Хорватия, Франция, Италия, Румыния, Сербия уонна холбоһуктаах Штаттар курдук атын дойдуларга дьон ахсаана аҕыйаабыта этэр.

Чех тылын историята хайдаҕый?

Чехский язык-индоевропейскайдааҕы семье язык. Кини чехтии тылын кытта ыкса сибээстээх уонна официальнай тыл буолар. Бу тыл латины, немецкэй уонна Польша тыллара күүстээх сабыдыалларынан сылдьыбыта.
Бу тыл олоҕо былыр- былыргыттан саамай эрдэтээҥи туоһулууллара билиҥҥи Чехтия Республикатын сиригэр- уотугар аан бастаан докумуон оҥоһуллубутун 10- с үйэҕэ ааҕаллар. Ол кэмҥэ бу тыл таҥара курдук биллэр этэ, онно сүнньүнэн таҥара регионугар кэпсэппиттэрэ. 11-12- с үйэ устатыгар славянскай тылтан эволюционердаабыта да, билигин да тыл сорох көстүүлэрин оннунан хаалларара.
14- с үйэҕэ чех тыла суругунан туттуллан, орто Халыма курдук биллэр тыл версията үөскээбитэ. Ити кэмҥэ тыл латыштыы, немецкэй уонна Польша тыллара сабыдыалларыттан хас да уларыйыы тахсан, сыыйа аныгы чех тылыгар кубулуйда.
1882 с. Чехия лингвиһэ ченек Зибрт тылын стандартизациялааһыҥҥа тирэх буолбут чех грамматикатын бэчээттэппитэ. Кэлин бу тыл 1943 с. Чехия орфографиятын туһунан сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, Чехтия Республикатыгар уопсай сурук тылын олохтообута.
Ол кэмтэн ыла тыл салгыы сайда турбута, билигин Чехия Республикатыгар уонна Словакияҕа 9 мөлүйүөнтэн тахса киһи тыл этэр.

Чех тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Ян Гус (ок. 1369-1415): чехский религий реформатор, философ уонна технология преподавателэ, Ян Гус чех тылын сайдыытыгар дириҥ сабыдыаллаах. Кини үөрэҕэ уонна дьайыылаах үлэлэрэ Чехияҕа суруллубуттара уонна официальнай тыл статуһун бөҕөргөтөргө көмөлөспүттэрэ.
2. Вацлав Килбэркэй (1883-1949): Чехия лингвиһэ уонна профессора Карлов Прагаҕа университетын биллиилээх лингвист уонна профессора, Вацлав чех тылын уонна орфографиятын киллэрэн туран элбэх үлэ автора. Кини ону тэҥэ 1926 сыллаахха ылыллыбыт государственнай тыл нуорматын чехословациялааһыҥҥа улахан кылааты киллэрбитэ уонна билигин чех тылын официальнай стандартынан хаалар.
3. Божена Немцова (1820-1862): "Бабичка" (эбэм) романынан биллэр, Божена Немцова чехтии хамсааһыныгар национальнай сөргүтүү уонна чехтии тылынан элбэх суруйааччылартан биирдэстэрэ. Кини үлэлэрэ чехтии литературнай тыл үөскүүрүгэр көмөлөстүлэр уонна литератураҕа туһаналларын популяризациялыырга көмөлөстүлэр.
4. Йозеф Юнгман (1773-1847): Поэт уонна лингвист, Йозеф Юнгман аныгы чех тылын үөскэтиигэ сүҥкэн оруолу оонньоото. Чех тыла атын тыллартан элбэх тыл киириитин немец, итальянскай уонна француз курдук, чех тылын сайдыытыгар көмөтө уонна литературнай тыл быһыытынан суруллар.
5. Прокопьев Дивиш (1719-1765): Лингвист уонна полиглот, Прокопьев Чехия лингвистикатын биир төрдүнэн ааҕыллар. Кини тэҥниир лингвистика, грамматика уонна фонология туһунан элбэхтик суруйбута уонна кини чех тылын реформалааһыҥҥа көмөлөһөргө уонна официальнай сурукка улахан туһалаах буоларыгар көмөлөһөргө суруллар.

Чех тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Чех тыла арҕаа тыл буолар, ол аата кини атын славянскай тыллар эмиэ Польша, тыл уонна нуучча курдук тыллаах- өстөөх ыал буолалларын көрдөрөр. Кини атын тылларга тэҥнээтэххэ, хас да уратылаах.
Чех тыла-флективнай тыл, ол аата тыл кинилэр функцияларыттан көрөн бэйэтин форматын уларыталлар. Ону тэҥэ аглютинация баар, ол аата приставкалар уонна суффикстар саҥа тыллары үөскэтэргэ эбэтэр Ньургуһун суолталаах тыллары этэргэ эбиллэллэр. Чех тылыгар сэттэ падежтары (английскай тылтан уратыларга, онно барыта икки- үс буолуохтаах уонна объект) тутталлар. Сэттэ падежка аат туохтуур, солбуйар ааттар, даҕааһыннар уонна ахсаан аат тыл суолтатын көрдөрөр.
Тиһэҕэр, чех тыла-сурук- Бичик уонна тыл икки ардыларыгар биир суолталаах сыһыан. Ону чэпчэкитик үөрэтэргэ уонна этэргэ, тыл суолтатын өйдөөбөккө эрэ этэр кыаҕы биэрэр.

Чех тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Чехтии грамматикатын уонна айымньыны үөрэтииттэн саҕалааҥ. Онлайн ресурсалар бааллар, кинилэр эһиэхэ тыл төрдүн баһылыырга көмөлөһүөхтэрэ.
2. Тыл саппааһыгар тиэйиҥ. Тутаах этиилэри үөрэтиҥ уонна сотору- сотору өйдөһүү акылаатын түһэрэргэ туттуллар тыллары үөрэтиҥ.
3. Саамай уустук темаҕа бэйэҕитин тургутуҥ. Кэпсэтэргитин уонна суруккутун чочуйуҥ, туохтуурдар формаларын, араас кэмнэрин ордук уустук этиилэри, формаларын туттуҥ.
4. Омук киинэлэрин истиҥ уонна көрүҥ. Тылы саҥарыы уонна өйдөтүү, саҥарыы курдук маассабай информация средстволарын, радиостанциялары, радиостанциялары уонна силигилии саҥарыы, ону истии, үөрүйэхтэри үөскэтии.
5. Чех тыллаах дойдуга бириэмэни ыытыҥ. Бу тылга уонна культураҕа тиэкис бастыҥ ньымата. Ити кыаллыбат буоллаҕына, тыл носителин кытта сирэй көрсөн, сирэй- харах тылларынан кыттыһан билсиҥ.