Татаар Башкир Тылбаастаа

Татаар - Татарстан Республикатыгар Российскай Федерация састаабыгар киирэр Татарстан Республикатыгар киирэр тыл. Бу түүр тыла, атын түүр тылларыгар чугас, турок, узбек, казах тыла. Онно Азербайджан, Украина, Казахстан сорох чаастарыгар эмиэ этэллэр. Татаар тыла Татарстан официальнай тыл буолар уонна үөрэх уонна государственнай управление эйгэтигэр туһаныллар.

Арассыыйа империята кэҥээн, татаар тыла Татарстан састаабыгар киирбит оройуоннарга оскуолаларга булгуччулаах буолла. Ол гынан баран 1990- с сылларга төрөөбүт тылбыт төрөөбүт тылын чөлүгэр түһэриигэ кыһамньы ууруллубута.

Дьыала тылбааска тиийдэҕинэ хас да варианнардаах, татаар тылыгар докумуоннары тылбаастыан баҕарар дьоҥҥо тоҕоостоох. Татаар тылыгар тылбаасчыт-татаар тылыттан профессиональнай тылбаасчыт наймыламмыт ньыма. Тыл Ньурбаларын кытта билсиһэр буолан, итинтэн ордуктаах дьыала. Профессиональнай тылбаасчыттар юридическай, медицинскэй уонна финансовай тылбаас курдук туһааннаах уобаластарга уопуттаах, онон чопчу тылбааһы хааччыйыахтарын сөп.

Атын вариант-автоматизированнай тылбаас программатын туһаныы. Бу программалар тыл носуоһа суох дьоҥҥо көмөлөһөргө, докумуону түргэнник уонна чуолкайдык тылбаастыырга ананаллар. Кинилэр тылы уонна этиини биир тылтан атын тылга сыһыарыы алгоритмнарын туһаналлар. Ол эрээри, бу программалар тылбаасчыт докумуонун бэрэбиэркэлээһин курдук чуолкайа суох буолуон сөп.

Онлайн- тылбаас сулууспалара английскай татаардары кытта чуолкай тылбааһы хааччыйар кыахтаахтар. Бу өҥөлөр үгүстүк чэпчэки вариант буолаллар эрээри, профессиональнай тылбаасчыт өҥөтүн да иһин хаачыстыбатын мэктиэлиир кыахтара суох. Татаар тылыгар тылбаас түргэн уонна чэпчэки быһаарыыны көрдүүгүт буоллар, үчүгэй вариант буолуон сөп. Ол эрээри, авторитетнай сервиһи сөпкө хааччыйарга туһанаргыт наадалаах.

Татаар тылын тылбаастыырга ханнык маршруту талбыккытыттан тутулуга суох, кыаллар проблемалары инникигэ куоттарарга чуолкай сорук турар. Профессиональнай тылбаас, быраабыла курдук, бу сыалы ситиһии бастыҥ ньыматынан буолар, ол гынан баран ороскуотун кытта проблема үөскүүр буоллаҕына, онлайн-тылбаас эбэтэр компьютернай программалар өҥөлөрө көмөлөһүөн сөп.

Татарстыы тылынан саҥаралларый?

Татаар тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, онно 6 мөлүйүөнтэн тахса киһи баар дииллэр. Онно Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турция уонна Туркменистан курдук атын дойдуларга эмиэ этэллэр.

Татаар тылын историята хайдаҕый?

Татаар тыла, Казан татаар Татарстан Республикатыгар, Российскай Федерация регионугар этиллэр түүр тылларынан эмиэ биллэр. Онно эмиэ Россия атын чаастарыгар, Узбекистаҥҥа уонна Казахстаҥҥа этэллэр. Татаар тылын историята 10- с үйэҕэ киирэр, волж булгунньахтары ислам ылыммыт уонна билиҥҥи татаардар буолбуттар. Кыһыл көмүс орудиеҕа (13-15 сс.) таатталар монгол баһылыыр- көһүлүүр тыллара уонна татаардар тыллара монгол уонна перс тылларыгар улаханнык сабыдыаллаабыттара. Тыл үйэтин тухары түүр тылын атын диалектарын, ону тэҥэ араб уонна перс киирии тылларыттан улахан уларыйыылар тахсыталаабыттара. Ол түмүгэр кини чугас аймахтарыттан уратылаах, регионнааҕы кэпсэтиилэр тахсыбыттара. Татаар тылыгар суруйбут бастакы кинигэтэ "Диванъ- И Люгати Т- тюрк"диэн ааттаах 1584 с. бэчээттэммитэ. 19- с үйэттэн саҕалаан татаар тыла Россия империятыгар, онтон Сэбиэскэй Союзка билиниллибитэ. Татарстаҥҥа сэбиэскэй кэмҥэ официальнай статуһу ылбыта эрээри, сталинскай кэмҥэ баттатыыга түбэспитэ. 1989 с. татаар алфавита кириллицаттан латиницаҕа солбуйуллубута, онтон 1998 сыллаахха Татарстан Республиката официальнай тыллары кэпсээбитэ. Бүгүн бу тылынан Арассыыйаҕа 8 мөлүйүөн кэриҥэ носители, сүрүннээн тутар общиналар ортолоругар кэпсииллэр.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): татаар поэта уонна драматург, узбек, нуучча уонна татаар тылларыгар суруйбут уонна татаар тылын уонна литературатын популяризациялааһыҥҥа сүҥкэн оруолу оонньообут.
2. Аляскя миргазизи (17 үйэ): татаар суруйааччыта, татаар тылын грамматикатын автора, поэтическай сурук ураты стилин ырытыыга суруллар.
3. Тегахир Асканави (1885-1951): татаар учуонайа уонна лингвиһэ, Саха тылын сайдыытын быһаарар суолталаах.
4. Машаммедья Зарняев (19 үйэ): татаар суруйааччыта уонна поэт бастакы татаар тылдьытын суруйбута уонна татаар тылын стандартыгар көмөлөспүтэ.
5. Ильдар Файзи (1926-2007): татаар суруйааччы уонна суруналыыс, уонунан кэпсээннэри уонна кинигэлэри суруйан, татаар тылын сөргүтүүгэ боччумнаах кылааты киллэрбит татаар тылын.

Тутар тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Татаар тылын структурата иерархична, типовой агглютинативнай морфологиялаах. Онно түөрт падежка (ааттаах- суоллаах, родительнай, винительнай уонна локативнай) уонна үс биис ууһа (эр киһи, дьахтар уонна орто). Туохтуурдар сирэйдэринэн, ахсааннарынан, киэннэринэн арахсаллар, онтон аат түһүккэ, ахсааҥҥа киирэллэр. Тылга бөһүөлэктэр уонна частицалар уустук системалара баар, кинилэр аспектарын, хайысха уонна модальность курдук ньымалары хабыахтарын сөп.

Татаар тыла ордук сөптөөх ньыманан хайдах үөрэтэҕитий?

1. Хаачыстыбалаах материалга – Интернеккэ уонна кинигэ маҕаһыыннарыгар татаар тылын үөрэтиигэ ураты ресурсалар баалларын итэҕэтиҥ, онон эһиги саамай хаачыстыбалаах матырыйаалгытыгар киириэххит диэн эрэниэҕиҥ.
2. Алфавиты кытта билсиҥ – татаар тыла кириллицаҕа суруллубутун быһыытынан, сэдэх алфавиты кытта билсибиккит, тыл үөрэтиигэ киириэн иннинэ итэҕэйиэҕиҥ.
3. Тылы уонна охсууну үөрэтиҥ-татаар тылыгар аһаҕас дорҕооннор уонна сүһүөхтэригэр охсуу уустук системата туһаныллар, онон саҥарыы уонна охсуу уонна охсуу икки ардыларыгар араастаһыыны билэргэ үөрэниҥ.
4. Сүрүн грамматическай быраабылалары уонна структуралары кытта билсиҥ – базовай грамматика уонна этии структураларын үчүгэй өйдөбүллэрэ ханнык баҕарар тылы баһылааһыҥҥа киирэллэр.
5. Истиҥ, көрүҥ уонна ааҕыҥ-истии, көрүү уонна ааҕыы эһиэхэ тыл дорҕоонугар үөрүйэх көмөлөһүөҕэ, ону тэҥэ тылдьыт саппааһын уонна фразтары кытта үлэҕэ сыһыарыллыаҕа.
6. Кэпсэтиини ыытыҥ - ханнык баҕарар тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма. Бастаан бытааннык саҥарарга кыһаллыҥ, алҕаһы оҥорорго толлумаҥ.

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.