Мари Томтор Мари Тылбаастаа

Омук тылын тылбааһа: тыл культурнай хардарыта өйдөһүү туһугар тылбаас

Манна даҕатан эттэххэ, аан дойдутааҕы тылбаас сулууспата, культурнай уратылары туоратар, чопчу уонна үрдүк хаачыстыбалаах тылбаастары хас да тылга чуолкайдыыр. 2012 сыллаахха тэриллибит, тыл өҥөтүн тиһигин лидер быһыытынан көрдөрбүтэ уонна тылбаас эйгэтэ киэҥ, ол иһигэр медицинскэй, урбаанньыттар, техническэй уонна маркетинг бырайыактарын кытта ситимниир.

Компания тыл харгыстарын ааспыт сылга аан дойдуга биир саамай эрэллээх тылбаас сулууспата оҥорбута. Кини хамаандата Испан, француз, немецкэй, Италия, нуучча, Кытай уонна Япония курдук араас тылларынан идэтийэн үөрэтэр экспертэр тумуктарыттан турар. Тыл бары тылбаастара чуолкай уонна тыл нуорматыгар сөп түбэһиннэрэн үөрэтиллэллэр, олохтоох үгэстэри, регионнары уонна диалектары болҕомтоҕо ылан туран.

Манна даҕатан эттэххэ, Локализацияҕа өҥөлөрү оҥорор. Бу тииптээх тылбаас тиэкиһин культурнай күүтүүлэргэ уонна тус аудиторияҕа сөп түбэһиннэрэн сөп түбэһэр. Тылбаасчыттар уонна тылбаасчыттар киэҥ нэлэмэн сирдэринэн тэлэһийэн, олохтоох Салайыныылартан чопчу культурнай администрацияҕа тиийэ кэлим быһаарыылары биэриэхтэрин сөп.

Ону таһынан компания атын өҥөлөрү оҥорор, дьыалабыай көрсүһүүлэргэ тылбаасчыттар, аудио/видеоперевод, солбуйар уонна субитрдар курдук киэҥ өҥөнү биэрэр. Компания профессиональнай хамаандата сакаасчыт бюджетын учуоттаан түргэн уонна чуолкай тылбааһы хааччыйар туһугар 24/7 тоҕоостоох.

Манна даҕатан эттэххэ, сүрүн болҕомто максимальнай эффективностаах хаачыстыбалаах тылбаастары биэриигэ ууруллар. Компания хаачыстыбаны хонтуруоллааһын уонна кэмигэр түмүгү ылыыга дьулуһуутун бигэ дьаһалынан киэн туттар. Хампаанньа эмиэ клиеннэри кытары кытаанах сыһыаны тутарга уонна чааһынай сервис киллэрэ сатыыр.

Марийскайы кытта тылбаас-тыл уонна култуура мэһэйдэрин туоратыан баҕарар дьоҥҥо үчүгэй вариант. Бэйэтин этиллибит экспертэр хамаандаларынан, көдьүүстээх стандартизированнай процесстарга уонна өҥө киэҥ араҥатыгар туһуламмыт экспертэр, биллэн турар, боростуой уонна көдьүүстээхтик алтыһыы тахсара саарбаҕа суох.

Мари тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Марийском языке в основном говорят в России, но мы носители имеет Эстонии и Украине. Бу официальнай тыл Марий Эл Өрөспүүбүлүкэтигэр, Российскай Федерация субъега.

Мария тылын историята хайдаҕый?

Мари тыла Урал тылыгар сыһыаннаах уонна Марий Элгэ, Российскай Федерация састаабыгар 450 000 киһи төрөөбүт тыла буолар. Онно былыргы финн-угорскай нэһилиэнньэ ыччата буолар мариецтар этэллэринэн, бу оройуоҥҥа киин уонна Хотугу Европаттан биһиги эрабыт иннинээҕи 3000 сыл кэриҥэ миграция саҕаламмыт. Мари тылын туһунан урут суругунан ахтыы 1243 с. үөскээбитэ,улуу кинээс Владимир Всеволодович Юрьев (билигин Ярославь быһыытынан биллэр). Тылга икки араас диалектар бааллар - хайа уонна лугова Мария, кинилэр айымньы, грамматика уонна тыл саппааһын көрүүтүнэн уратыланаллар. Мария тылын устуоруйатын тухары татаар, нуучча уонна немецкэй тыллартан киирии тыллары иҥэрбитэ. 19- с үйэҕэ тыл кириллицаны суруйуу саҕаламмыта, онтон сэбиэскэй кэмҥэ литературнай тыл быһыытынан күүскэ пропагандаламмыта уонна үөрэх уонна официальнай докумуоннарга туттуллубута. Кэнники сылларга тылы тилиннэриигэ, ордук цифровой технологиялары туһаныы суотугар кыһамньылар ылылыннылар.

Мари тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Марио Салазар-икки тыллаах мариец уонна Сан- Лукас-киьи Оахак, Мексика. Кини Мария тылын чинчийиигэ, докумуоҥҥа уонна чөлүгэр түһэриигэ бэйэтин үлэтин иһин билиниини ылбыта.
2. Хибер Овальдо Гонорид Сантьяго- педагог уонна тылбаасчыт марийского языка герро, Мексика. Кини атояк- де- Альварис диэн Мария тылын оскуолатын төрүттээччитэ буолар.
3. Дон Бенито Гарсия Самано-Мари тылын преподавателэ уонна Германияҕа, Мексикаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы үөрэхтээһин киинин директора. Кини үлэтэ начальнай оскуола үөрэнээччилэригэр анаммыт Мари тылынан бастакы үөрэх программатын оҥорууга сүҥкэн оруолламмыта.
4. Сессар А. Варон- антрополог, Мария тылын чинчийиигэ уонна докумуонугар сүҥкэн үлэни оҥорбут. 2009 сыллаахха индеецтар тылларын национальнай институтун кытары "Tommon Voice" диэн Мари тылын грамматикатыгар бастакы кинигэни бэчээттэппитэ.
5. Хувентина Валенсуэла-Герро, Мексика. Кини Герро, Мексика оҕолорго Мари тылын чөлүгэр түһэрэр киин иһинэн үлэлиир "Урамарее" ("сырдык сирэ") икки тыллаах үөрэх киинин директорынан уонна тэрийээччитинэн буолар.

Мария тылын структурата хайдах тэриллибитий?

Мария омуга диэн Урал тыла, Арассыыйаҕа Марий Эл Өрөспүүбүлүкэтин олохтооҕо уонна сорох ыаллыы регионнарга баар Урал тыла. Онно үс сүрүн диалектаахпыт: лугова, булгунньах уонна хайа. Кини синтаксиһа сүрүннээн агглютинативнай, сорох флективнай элеменнэри кытта. Тылы силиһэ уонна суффикс холбоһон, кинилэргэ баай уонна уустук морфологияны биэрэр. Улахан суолталаах тыллар эмиэ икки төгүл туттуллаллар. Туохтуур- конечное" диэн тыл бэрээдэгэ эмиэ баар, ол аата тыл ис хоһооно уонна этии бүтүүтүгэр көһөр.

Мари тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Мария тылын чинчийэр үөрэх пособиетын атыылаһыҥ, холобур, "аныгы марийского языка Курс современного марийского языка" Кеннеты Э. Кофт.
2. Кэпсэтиигэ кыайан киирбэтэххит иһин Мари тылын илдьэ сылдьыаххыт.
3. Эһиги региоҥҥа ыытыллар Мари тылынан эбэтэр курстарга сылдьыҥ.
4. Онлайн- ресурсалары туһаныҥ бэйэ кыаҕын туһанарга веб- сайт, аудио- видеозапись, аудио- видеозаписи, ону тэҥэ интерактивнай тыллар приложенияларын.
5. Мари омук культурнай үгэстэрин уонна үгэстэрин кытта билсиҥ, тыл үөрэхтэрин өссө хаҥатаары.
6. Мария музыкатын истиҥ уонна Мария киинэлэри тыл дорҕоонугар үөрэммит буолуҥ.

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.