Пушкӑрт Эсперанто Куҫар

Пушкӑрт чӗлхи - Пушкӑрт Республикинче, Раҫҫейре пушкӑртла халӑх калаҫакан авалхи тӗрӗк чӗлхи. Вӑл тӗрӗк чӗлхисен кипчаксен ушкӑнне кӗрет, унта 1,5 миллиона яхӑн ҫын калаҫать.

Пушкӑрт чӗлхи тӗрлӗ, унта пӗтӗм республикипе тӗрлӗ диалектсем сарӑлнӑ. Ҫакна пушкӑрт чӗлхинчен куҫарни тата ун ҫине те кӑткӑс задача лартать. Диалектсен хушшинче темиҫе тӗп уйрӑмлӑх пур, вӗсем куҫарӑва уйрӑмах йывӑрлатма пултараҫҫӗ, мӗншӗн тесен сӑмах вӗҫӗсемпе произведенийӗсем тӗрлӗ.

Чӗлхе нюансӗсене ӑнланакан пушкӑрт чӗлхине тӗп-тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерес тесен кирлӗ. Ку куҫаруҫӑсен тӗрлӗ диалектсене лайӑх тӗпчесе пӗлмелле, чи пӗчӗк уйрӑмлӑхсене те пӗлме пӗлмелле. Акӑ мӗншӗн професси тӑлмачӗсене пушкӑртла куҫарасси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне час-часах ытларах хисеплеҫҫӗ.

Пушкӑрт чӗлхинчен тӑлмача шыранӑ чухне темиҫе паха фактор пур, вӗсене шута илмелле. Опыт татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ; тӑлмачӑн оригинал чӗлхипе те, куҫару чӗлхипе те усӑ курмалла, ҫавӑн пекех культура контектне те ӑнланмалла. Ҫавӑн пекех тӑлмачӑ чӗлхе шайӗнче усӑ куракан терминологине активлӑ пӗлӳ илнине, мӗншӗн тесен вӑл вӑхӑт иртнӗҫемӗн улшӑнма пултарать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, пушкӑрт чӗлхинчен куҫару ятарлӑ пӗлӳсемпе хӑнӑхусем, ҫавӑн пекех диалектсемпе культура ӑнланӑвӗсем кирлӗ. Мӗн тума шутланине тӗп-тӗрӗс каласа парас тесе, опытлӑ та лайӑх пӗлекен тӑлмача тара тытни кирлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче пушкӑртла калаҫаҫҫӗ?

Пушкӑрт чӗлхипе ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, Казахстанра, Украинӑра тата Узбекистанра халӑх нумай мар пулин те.

Пушкӑрт чӗлхин историйӗ мӗнле?

Пушкӑрт чӗлхи-тӗрӗк чӗлхи, унпа ытларах Пушкӑртстан Республикинче, Урал тӑвӗсен регионӗнче, калаҫаҫҫӗ. Ку республикӑн официаллӑ пӗртен-пӗр чӗлхи, ун ҫинче кӳршӗри удмурт кӗҫӗнрех представителӗсем те калаҫаҫҫӗ. Ку чӗлхепе темиҫе ӗмӗр тӑршшӗпех усӑ кураҫҫӗ тата ку таранччен калаҫакан тӗрӗксен авалхи чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать.
Пушкӑрт чӗлхи ҫинчен чи ир асӑннисем 16 ӗмӗре кӗреҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтра вӑл араб тата перси чӗлхисем витӗмлӗ пулнипе пулнӑ. 19-мӗш ӗмӗрте пушкӑрт чӗлхи регионта темиҫе тӗрлӗ пӗчӗк чӗлхе пулса тӑнӑ. Вӑл наука ӗҫӗсенче те усӑ курнӑ, ҫакӑ ӑна пӗтӗм регионӗпех сарӑлма пулӑшнӑ.
Совет тапхӑрӗнче пушкӑрт чӗлхи раҫҫей витӗмӗнчен чылай сиен курнӑ. Пушкӑрт сӑмахӗсене вырӑс эквиваленчӗсемпе улӑштарнӑ. Ку чӗлхене те шкулсенче вӗрентнӗ, пушкӑртсен пӗрлӗхлӗ алфавитне тума хӑтланса пӑхнӑ.
Совет саманинче пушкӑрт чӗлхипе активлӑн усӑ курма пуҫланӑ, ҫак чӗлхене упрас тӗлӗшпе ытларах вӑй хунӑ. Нумай ҫынсем халӗ пушкӑртла иккӗмӗш чӗлхене вӗреннӗ пек вӗренеҫҫӗ, Пушкӑрт Республикин правительстви ҫак чӗлхене чӗртме ытларах та ытларах вӑй хурать.

Пушкӑрт чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Илдар Габдрафиков-поэт, публицист тата сценарист, вӑл пушкӑрт литературинче тата пушкӑрт чӗлхине чӗртсе тӑратассинче пысӑк кӗлетке пулнӑ.
2. Николай Галиханов-пушкӑрт ученӑйӗ тата поэчӗ, вӑл пушкӑрт чӗлхипе вуншар ӗҫ ҫырнӑ, хальхи пушкӑрт наукин никӗслевҫи шутланать.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ тата лингвист, вӑл пушкӑрт чӗлхипе ҫӳрекенсем хушшинче хут пӗлӗвӗн шайне ӳстерес тӗлӗшпе нумай ӗҫленӗ, пушкӑрт чӗлхипе нумай ҫыру ҫырнӑ.
4. Аскер Аимбетов-пушкӑрт поэчӗ, прозаик тата ученӑй, вӑл пушкӑрт чӗлхипе литература енӗпе малта пыракан фигурӑсенчен пӗри пулнӑ, ҫак чӗлхепе темиҫе пысӑк произведени ҫырнӑ.
5. Иек Яхина – пушкӑртсен паллӑ писателӗпе драматург, унӑн произведенийӗсене Раҫҫейре кӑна мар, пӗтӗм тӗнчипе те йышӑннӑ, вӑл пушкӑрт чӗлхине вулакансемшӗн лайӑхрах тӑвас тесе нумай ӗҫ тунӑ.

Пушкӑрт чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Пушкӑрт чӗлхи-тӗрӗк чӗлхин кипчак турачӗсемпе ҫыхӑннӑ агглютинативлӑ чӗлхе. Вӑл грамматика функцийӗсене палӑртма усӑ куракан суффикссемпе тата ятарлӑ сасӑсемпе усӑ курать. Пушкӑрт чӗлхи те хупӑ та уҫӑ сасӑсен пуян системи пур, слогсен те, деепрически конструкцисем те унӑн пӗтӗмӗшле тытӑмӗ пулса тӑраҫҫӗ.

Пушкӑрт чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пушкӑрт алфавитӗпе тата произведенийӗпе паллашӑр. Пушкӑрт чӗлхине вӗренме тытӑнсан, ку чи пысӑк утӑм. Хӑш-пӗр тӗп текстсене пушкӑрт чӗлхипе вулама тытӑнӑр та кашни саспаллин тӗрӗс произведенийӗнче усӑ курӑр.
2. Репетитор е курс тупма хӑтланса пӑхӑр. Чӗлхене вӗренмелли чи лайӑх меслет-чӗлхе носителӗпе уйрӑм вӗрентӳ иртесси. Май ҫук пулсан, вырӑнти курссене е аудиона тата сире чӗлхе вӗрентме пулӑшакан видеокурссене кӗрсе пӑхӑр.
3. Вулӑр, итлӗр те пушкӑртла нумай материалсем пӑхӑр. Эсир чӗлхепе лайӑхрах паллашнӑ май пушкӑрт чӗлхипе массӑллӑ информаци хатӗрӗсене вуланипе тата итлесе практикӑна малалла тӑсӑр. Аудиозапиҫӗсене, литературӑна, пушкӑрт чӗлхипе фильмсемпе юрӑсене тупма хӑтланса пӑхӑр та пуҫӑрсене чикӗр.
4. Пушкӑртла калаҫура усӑ курӑр. Практика валли партнер тупӑр е онлайн-форума хутшӑнӑр, унта ҫынсем пушкӑртла калаҫаҫҫӗ. Йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр — ку вӗрентӳ пайӗ!
5. Малалла вӗренӗр. Эсир хӑвӑра никӗссемпе хӑтлӑ туятӑр пулсан та, яланах мӗн те пулин ҫӗнни пур, ӑна вӗренсе хӑнӑхма та пулать. Малалла вулӑр, итлӗр, мӗн май килнӗ таран ытларах пушкӑртла пӑхӑр.

Эсперанто вӑл-тӗнчери конструкциллӗ чӗлхе, 1887 ҫулта л.Л. Сменгоф тухтӑр, врач тата поляк йӑхӗнчен тухнӑ лингвист туса хатӗрленӗ. Ӑна пӗтӗм тӗнчери ӑнланулӑха тата пӗтӗм тӗнчери хутшӑнӑва пулӑшма, ҫавӑн пекех тӗрлӗ ҫӗршыври ҫынсемшӗн тухӑҫлӑ иккӗмӗш чӗлхе пулма туса хатӗрленӗ. Паян эсперантора 100 ытла ҫӗршывра темиҫе миллион ҫын калаҫать, вӑл тӗнчери нумай организацисемпе рабочи чӗлхе вырӑнне усӑ курать.

Эсперанто грамматики питӗ ансат шутланать, ӑна ытти чӗлхесемпе танлаштарсан чылай ҫӑмӑллатать. Ҫак ансатлӑх ӑна куҫарма уйрӑмах лайӑх май парать. Кунсӑр пуҫне эсперантона анлӑн йышӑннӑ, ӑна куҫару проекчӗсенче усӑ курма май панине ӑнланнӑ, унсӑрӑн вӗсене темиҫе чӗлхе кирлӗ пулнӑ пулӗччӗ.

Эсперанто ҫине куҫарни куҫару тӗнчинче уйрӑм вырӑн йышӑнать. Куҫару чӗлхипе ҫыхӑннӑ ытти куҫарусемпе танлаштарсан, эсперанто та, оригинал чӗлхипе те лайӑх пӗлекен куҫаруҫӑсем ҫине таянать. Ҫакӑ тӑлмачсене тӗп-тӗрӗс куҫарма нихӑш чӗлхене те, нихӑш чӗлхене те тӑхӑнса ҫӳреме юраманнине пӗлтерет.

Пӗр чӗлхерен эсперанта материал куҫарнӑ чухне пуҫламӑш чӗлхене тӗп-тӗрӗс куҫарнӑ тенине ӗненмелле. Ку ансат пулма пултарать, мӗншӗн тесен хӑш-пӗр чӗлхесем идиоматилле пуплевсем, сӑмахсемпе ӑнлавсем пур, вӗсене тӳрех эсперанто ҫине куҫарма май ҫук. Тен, ҫак чӗлхе нюансӗсене эсперанто ҫине куҫарнӑ чухне ҫапла палӑртасса шантарма ятарласа хатӗрленни тата опыт кирлӗ пулӗ.

Кунсӑр пуҫне, эсперантора паллӑ ӑнланусем е сӑмахсем валли эквивалентсем ҫук пулсан, ҫав идейӑсене уҫӑмлӑн та тӗп-тӗрӗс ӑнлантарса парас тесен, тавралӑхпа усӑ курмалла. Ку вӑл эсперанто ҫине куҫарнӑ куҫару ытти чӗлхесемпе ҫырнӑ куҫарусенчен чылай уйрӑлса тӑрать, унта пӗр пуплев е ӑнлану тӳрӗ эквивалентлӑ пулма пултарать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, эсперанта куҫарни тӗнчери ӑнланулӑхпа коммуникацие пулӑшмалли уйрӑм та усӑллӑ инструмент шутланать. Оригинал чӗлхине те, эсперантона та тарӑн ӑнланакан тӑлмачсем ҫине шанса куҫарусене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс пурнӑҫлама пултараҫҫӗ. Юлашкинчен, кӑткӑс ӑнланусемпе тата идиомпа усӑ курса, тӑлмачсем хӑйсен вӗҫев чӗлхин пӗлтерӗшне эсперанто ҫине куҫарнӑ чухне панӑ тесе шантарма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче эсперанто чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Эсперанто пӗр ҫӗршывра та официаллӑ йышӑну тумасть. Шутласа пӑхнӑ тӑрӑх, пӗтӗм тӗнчипе 2 миллиона яхӑн ҫын эсперантопа калаҫма пултарать, ҫавӑнпа та тӗнчери нумай ҫӗршывсенче ун ҫинчен калаҫаҫҫӗ. Вӑл германи, Япони, Польша, Бразили тата Китай пек ҫӗршывсенче ытларах сарӑлнӑ.

Эсперанто чӗлхин историйӗ мӗнле?

Эсперанто - тӗнчери конструкциллӗ чӗлхе, 19 ӗмӗр вӗҫӗнче поляксен офтальмологӗ Л.Л. Сменгоф тунӑ. Унӑн тӗллевӗ-культура, чӗлхе тата наци хушшинчи кӗпер хушшинче анлӑн усӑ куракан чӗлхе туса хатӗрлесси. Вӑл лингвистикӑлла ансат чӗлхе суйласа илнӗ, ун шучӗпе, ӑна хальхи чӗлхесенчен те ҫӑмӑлтарах пулнӑ пулӗччӗ.
Переменгоф Хӑйӗн чӗлхи Ҫинчен ҫырнӑ Пӗрремӗш кӗнекене "Unua Libro" ("Пӗрремӗш кӗнеке") (1887 ҫулхи июлӗн 26-мӗшӗнче Эсперанто тухтӑр псевдонимпа ("шанакан"тени мӗне пӗлтерет) пичетлесе кӑларнӑ. Эсперанто хӑвӑрт сарӑлнӑ, ӗмӗрсен чиккинче вӑл пӗтӗм тӗнчери юхӑм пулса тӑнӑ. Ҫак вӑхӑтра ку чӗлхепе пысӑк та ученӑйсем нумай ҫырнӑ. Тӗнчери пӗрремӗш конгресс 1905 ҫулта Францире пулса иртнӗ.
1908 ҫулта эсперантон пӗтӗм Тӗнчери ассоциацине (UEA) йӗркеленӗ, чӗлхене сарас тата пӗтӗм тӗнчери ӑнланӑва пулӑшас тӗллевпе йӗркеленӗ. 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче темиҫе ҫӗршыв, официаллӑ пулӑшу чӗлхи вырӑнне, эсперантона йышӑннӑ, вара пӗтӗм тӗнчипе темиҫе ҫӗнӗ общество йӗркеленӗ.
Иккӗмӗш тӗнче вӑрҫи эсперантона аталантарма пусӑм кӳнӗ, анчах вӑл вилмен. 1954 ҫулта UEA Булон декларацине йышӑннӑ, унта эксперантӑн тӗп принципӗсемпе тӗллевӗсем ҫинчен ҫырнӑ. Кун хыҫҫӑн 1961 ҫулта эсперанто прависен Декларацине йышӑннӑ.
Паян эсперантора тӗнчипе темиҫе пин ҫын, пуринчен ытла хобби тесе калаҫаҫҫӗ, хӑш-пӗр организацисем ӑна ҫаплах тӗнчери практика чӗлхипе усӑ курма хавхалантараҫҫӗ пулин те.

Эсперанто чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Людовико Улӑштару-эсперанто чӗлхине йӗркелекен.
2. Вильям Олд-шотландири поэт тата автор, сӑмахран, "Адя" классикӑлла поэма эсперанто ҫине, ҫавӑн пекех ҫак чӗлхери ытти произведенисене те ҫырнӑ.
3. Хамфри Тонкин-америка профессорӗ тата пӗтӗм Тӗнчери ассоциацин президенчӗ пулнӑ эсперанто, эсперанто ҫине вун-вун кӗнеке ҫырнӑскер.
4. Л.Л. Сменгоф - Людовико Сменгоф ывӑлӗ тата "Фундамент де эсперанто" издатель, официаллӑ грамматикӑпа эсперанто словарьне.
5. Даскупта - инди авторӗ, редактор тата тӑлмачӑ, "Ансатлатнӑ грамматика эсперанто"грамматикӑпа тӗплӗ кӗнеке ҫырнӑскер, пулнӑ. Ҫавӑн пекех Ӑна Индире ҫав чӗлхене ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратни тесе ҫырса хураҫҫӗ.

Эсперанто чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Эсперанто вӑл-конструкциллӗ чӗлхе, ку вӑл ӑна регулярлӑ, логикӑллӑ тата ансат вӗренес тесе юри туса хатӗрленине пӗлтерет. Ку агглютинативлӑ чӗлхе-ҫӗнӗ сӑмахсем тымарсемпе аффикссен пӗрлешӗвӗсем пулса тӑнине, чӗлхе ҫутҫанталӑк чӗлхисене вӗренессинчен чылай ҫӑмӑлтарах пулнине пӗлтерет. Унӑн сӑмахӗсен тӗп йӗрки европӑри ытти чӗлхесенчи пекех: субъект-глагол-ОБЪЕКТ (SVO). Грамматика питӗ ансат, мӗншӗн тесен пурнӑҫра паллӑ е паллӑ мар артикль ҫук, генеральнӑй уйрӑмлӑхсем те ҫук. Кунта та нимӗнле пӑсӑклӑх та ҫук, ку вара эсир правилӑсене вӗренсе вӗсене кирек мӗнле сӑмах ҫумне те усӑ курма пултарассине пӗлтерет.

Эсперанто чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Эсперанто чӗлхин никӗсӗсене вӗренме тытӑнӑр. Грамматика, словарь запасӗн никӗсӗсене тата произведенисене вӗренӗр. Интернетра Duolingo, Lernu тата La Lingvo Internacia йышши тӳлевсӗр ресурссем нумай.
2. Чӗлхепе усӑ курӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекен эсперантопа е онлайн-эсперанто ушкӑнӗнче калаҫӑр. Май килнӗ таран эсперанто мероприятийӗсемпе семинарӗсене ҫӳрӗр. Ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах вӗренме тата опытлӑ носительсенчен каялла ҫыхӑну илме пулӑшӗ.
3. Кӗнекесене вулӑр та эсперанто ҫине фильмсем пӑхӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе ӑнланӑвне аталантарма тата сӑмах запасне ӳстерме пулӑшӗ.
4. Хӑйпе калаҫакана тупӑр е эсперанто курсӗ витӗр тухӑр. Чӗлхепе тӑтӑшах практикациленме пултаракан ҫын пулмалла - питӗ лайӑх вӗренмелли меслет.
5. Чӗлхепе час-часах усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те ирӗклӗн тыткаламалли чи лайӑх меслет-унпа час-часах усӑ курмалла. Туссемпе хутшӑнатӑр-и эсир е электронлӑ ҫырусем ҫыратӑр-и, май килнӗ таран ытларах эсперантопа усӑ курӑр.