Якут Киргиз Кусараш

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.

Кыргорий йылмыш кусарымаш частный еҥ ден предприятий-Влаклан Кыргорий Сынан, Казахстан ден Китайын чекыштыже верланыше рӱдӧ изиат кугыжанышыште йылмысе барьер гоч обществылан кӱлешан инструмент улеш. Кыргорий йылме дене палыдыме - Влаклан тиде официальный йылме Кыргорий Руш гынат, кумдан шарлен. Кыргорий-тюрк йылме, мо тудым монгол гай йылман турко, узбек да казах йылме дене шочыкта.

Документ-влакым ик йылме гыч вес йылме дене чын кусарен кертше профессиональный кусарыше-влакын улмышт, бизнес ден тӱнямбал кылын сеҥымашыштлан путырак кӱлешан. Кыргорий йылмыш кусарыме профессионал суаплык тӱрлӧ культур коклаште коммуникаций кӱрылтмашым сеҥаш, Кыргорий Калыклан Полшышо Еҥ-Влаклан Нунын шке чекышт деч ӧрдыжтӧ мирым утларак сайын умылен кертыт.

Кыргорий йылмыш кусарымаш кугыжаныш документ-влаклан, юридический ден финанс документ-влак семын, тыгак медицине возыш, паша контракт, маркетинг материал да туныктымо ресурс-влак кучылталтыт. Документ-влакым але в-контентым кыргорий йылмыш кусараш але тудын деч, профессионал кусарыше-влак йылмыштым да тудын шкешотан культур контекстшым тӱрыснек шуктышашлан кучылтыт.

Предприятий-влак тӱнямбал маркетинг стратегийлан полшаш кыргорий йылмыш кусарыме суаплыклан чӱчкыдынак пуалтыт. Кынералаҥдыме кусарымаш компаний-влаклан у рынкыш лекташ полшат, клиент-влак дене пеҥгыде кылым тӧремдымым да ужалымашым шукемдымашым куштылемден толыт. Кусарыше-влак тонн, йӱлам да слогын ойыртемыштым шотыш налын, тӱҥалтыш уверым раш каласышаш улыт.

Тиде жапыштак иммигрант ден беженец - Влаклан Иммигрантыште у культурыш пураш куштылгырак. Илышлан кӱлешан документ ден сертификат-влакым профессионал кусарымаш тазалыкаралтыш, образований да моло тӱҥ суаплык дене пайдаланаш куштылемда.

Кыргорий йылмыш кусарымаш Кыргорий Йылмыште пашам ыштыше але Кыргорий Верыште илыше кеч-кӧланат кугу значениян лиеш. Кусарыме документ-влакын чын улмыштым да культур ойыртемым гарантироватлаш элнан культуржым умылышо квалификациян кусарыше-влакым муаш кӱлеш.

Могай эллаште кыргорий йылме дене кутырат?

Кыргорий йылмыште тӱҥ шотышто Рӱдӧ Азийын Кыргорий Йылмыштыже да Моло ужашлаштыже, тидын шотыштак кечывалвел Казахстан, Таджикистан, Йӱдвел Афганистан, йӱдвел Китай да Россий Федерацийын Торасе районжо-Влак ойлалтыт. Тылеч посна этнос кыргорий калыкын изи возакышт Турцийыште, Монголий да Корейский полустрыштат улыт.

Кыргорий йылмын историйже могай?

Кыргорий йылме кужу да неле историй уло. Тиде Рӱдӧ Азийын прототюрк йылме гыч лекше эрвел-тюрк йылме. Тиде йылме нерген эн ондак возымо свидетельстве-влак 8 курымлан акрет алфавит дене возымо орхонысо возышлаште пуалтыт.
Тудо (кыргорий йылме) пошкудо йылме - уйгурский ден монголскийын куатле йылмышт йымалне лийын. 16 курымышто кыргорий йылме литературыш савырнен, кыргорий йылмын икымше мутержат 1784 ийыште возалтын. Йылме 19 курым жапыште илашак тӱҥалын, 1944 ийыште кыргорий Кыргоранын официал йылмыже лийын.
1928 ийыште Киргиз йылме системым Стандартизацийлыме Ик алфавит семын увертарыме ыле. Тылеч вара кыргорий йылме кутырымо, возыктышынат вияҥе. Латин ден кирилл алфавит-влак кызытсе жапыште йылмым кызытсе возен кучылтыт гынат, йӱлаш пурышо араб кыл кыргорий йылме дене священный текстым возашлан эшеат кучылталтеш.
Таче кыргорий йылмыште 5 миллион утла еҥ Кыргорий, Казахстан, Таджикистан, Узбекистан Да Китайыште кутырат.

Кыргорий йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура мо?

1. Чингиз Аймат (1928-2008): ик эн кугу кыргорий автор семын Палыме, тудо кыргорий йылме дене произведений-влакым возен, да тудлан литератур формыжын вияҥмыжым ончыктат.
2. Чолпонбек Еенов( 1891-1941): кыргорий йылмын ик икымше пионерже, тудо икымше газетым кыргорий йылме дене луктын да йылме форман новатор лийын.
3. Токтазиев (1904-1975): эше ик кӱлешан фигур кыргорий йылмын кызытсе стандартный версийжым ямдылымаште. Тудо шуко тунемме книгам возен да тиде йылмым кучылташ полшен.
4. Аличанов (1894-1974): тугай лингвист, могайже кыргорий йылме да диалект-влак нерген статья-влакым шымлымаште да возымаште шке илышыжым пӧлеклен.
5. Азимбек Бекназаров: кыргорий йылме шотышто авторитетлан Шотлалтше, йылмым уэмдымылан, у мутым да серыш стильым ыштымылан вашештен.

Кыргорий йылмын структуржым кузе ыштыме?

Кыргорий йылме-тиде кум диалектлан ӱшанлын шелалтше тюрк йылме: Йӱдвел, Рӱдӧ да Кечывалвел. Тиде агглютинатив йылме, тудо йыгырмут мут-влакым тӱҥ мутыш ешарыме йӧн дене ыштымым ончыкта. Кыргорий йылмыште акцент префикс дене ышталтеш, а суффикс дене огыл, логике структурым пуа. Синтаксически кыргорий йылме ПРАВИЛ семын SIV (субъект-глагол) да шуко тюрк йылме семынак глагол-мучашан структур уло. Йылме тугак виян фонематике аспект уло, кушто тӱрлӧ йӱк але интонаций мут-влак поснак тӱрлӧ значенийым пуэн кертыт.

Кузе кыргорий йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Йылмын тӱҥжым шымлыме гыч тӱҥалза. Те тендам кыргорий йылмын негызше дене палымым ыштыше шуко онайн - але очный курс-влакым муын кертыда. Тиде тӱҥалтыш мутвундым да грамматикым, тыгак тӱшка ойым да сравоч цифрым чӱкта.
2. Йылме носитель-влакын возымыштым колыштса. Кыргорий йылме гыч кондышо-влакын мутланымыштым да возымыштым колыштмаш тыланда тиде йылме дене ойлымо семынак сайынрак умылаш полша.
3. Партнёр дене тиде йылме дене мутланымаште практикылыза. Кыргорий семын кутырышо еҥым муза да тудын дене мутланымаште практикылыза. Тиде тендан кутырымо моштымашдам вияҥдаш пеш кӱлешан ошкыл.
4. Книга гай ресурсым, мутерым да онайным-инструментым кучылтса. Тыланда тиде йылмым тунемаш полшышо шуко ресурс уло. Тиде книгам, мутерым, грамматике справочникым да тулеч молымат чӱкта.
5. Келанымашым налаш ида мондо. Йылмым тунеммаш ракатландарышаш. Фильмым, книгам да занятийым ончаш жапым муза. Тиде туныктымо процесс ятырлан куштылемеш да пайдале лиеш.