Якут Татар Кусараш

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.

Татар йылме-тиде йылме, тӱҥ шотышто Россий Федерацийын составышкыже пурышо Татарстан Республикыште ойлалтеш. Тиде тюрк йылме, вес тюрк йылме, турко, узбек да казах гай. Тушто тыгак Азербайджанын южо ужашыштыже Украин ден Казахстан нерген ойлат. Татар йылме Татарстанын официал йылмыжлан шотлалтеш да образований да кугыжаныш управлений сферыште кучылталтеш.

Россий империй кугемдыме дене татар йылме Школлаште Татарстан составыш пурышо школлаште шымлаш обязательно тӱҥалын. Тиде тудым кече еда кучылтмо иземмашке конден, но 1990-ше ийлаште йылме шке тукымжым уэш ылыжтен шоген, садлан тудын кучылтмыжым кумылаҥдыме шотышто вийым пыштеныт.

Паша кусарымашке шумеке, документым татар йылмыш кусараш лийме икмыняр вариант уло. Татар йылмыш кусарымым эн кумдан кучылтмо йӧн татар йылме гыч тарлаш. Утларакшым нуно йылме нюанс дене палыме лийыт. Профессионал кусарыше-влак чӱчкыдынак юридический, медицине да финанс перевод гай рашемдыме областьлаште опыт дене пайдаланен кертыт, сандене нуно чын кусарен кертыт.

Вес вариант-автоматизацийлыме кусарыме программым кучылташ. Нине программе-влак йылмылан носитель огыл улшо еҥ-влаклан полшышаш улыт, документ-влакым писын да лачымын кусаркалаш. Нуно мут-влакым да ик йылме гыч вес йылме дене ойлаш алгитмым кучылтыт. Туге гынат нине программе-влак кусарыше документым тергыме гай раш огыл лийын кертыт.

Тыгак онлайн-кусарыме службо уло, нуно англичан гыч татар йылмыш чын кусарен кертыт. Тыгай суаплык чӱчкыдынак эн шулдакан вариантлан шотлалтыт, но профессионал кусарышын суаплыкшылан, суаплыкшылан гарантироватлен огыт керт. Те татар йылмыш кусараш писе да шергакан пунчалым кычалыда гын, тиде сай вариант лийын кертеш. Туге гынат пален налаш кӱлеш: те точностьлан авторитетан сервисым кучылтыда.

Маршрутым татар йылмыш кусараш кӱлмым шотыш налде,ончыкыжо илышкыл проблеме деч утлаш кӱлеш. Профессионал кусарымаш тиде цельыш шумо семын эн сай йӧнлан шотлалтеш, но роскот дене проблеме лектеш гын, тудо янайн-кусарыме але компьютер программе-влакым кусарыме суаплыклан полшен кертеш.

Могай эллаште татар йылме дене ойлат?

Татар йылме дене тӱҥ шотышто Российыште ойлат, куштыжо тудын носительже-влак 6 миллион утла еҥ улыт. Тушто тыгак вес эллаште Азербайджан, Казахстан, Кыргорий, Турций да Туркмман маныт.

Татар йылмын историйже могай?

Татар йылме, тыгак озаҥ татар йылме семын палыме, кипчакский группын тюрк йылмыж дене шотлалтеш, могайыштыже Тӱҥ шотышто Татарстан, Россий Федерацийын регионыштыжо ойлалтеш. Тушто Тыгак Российын моло ужашлаштыже, Узбекистан Ден Казахстаныште ойлат. Татар йылмын историйже 10 курымышто, кунам юл булгар-влак ислам налыныт да кызытсе татар лийыныт. Шӧртньӧ Орда жапыште (13-15 в.) монгол оза йымалне татар-влак улыт ыле, татар йылме монгол ден перс йылме-влакын чот влиянийыштым тергаш тӱҥалын. Курым мучко тюрк йылмын моло диалектше-влак дене, тыгак араб да перс кӱсынлымӧ мут дене кылым кучымыжлан кӧра кӱлешан вашталтыш лийын. Тыге тудо лишыл родо-тукымжо-влак деч ойыртемалтше шкешотан йылме дене ойыртемалтын да кундемласе диалект-влак шукемыныт. Татар йылме дене возымо икымше книга 1584 ийыште "Диванъ-да Люгати-тюрк"лӱман ыле. Татар йылме 19 курым гыч тӱҥалын, тудо але вес степень гыч россий империй, а вара Совет Ушем Дене шотлалтеш. Тудо совет жапыште официальный статусшым налын, но вурс периодыш темдалалтын. 1989 ийыште татар алфавитым латинице дене алмаштен, а 1998 ийыште Татар Республик татар йылмым официальнын увертарен. Таче тиде йылме дене Российыште 8 миллион утла нумалше-влак, утларакшым татар общине коклаште кутырат.

Кӧ татар йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Габдулла Тукай( 1850-1913): узбек, руш да татар йылме дене возышо да татар йылме да литературым пойдарымаште пеш кӱлешан рольым шуктен шогышо татар поэт ден драматург.
2. Аля Мргази (17 курым): Татар писатель, татар йылмын эпохысо грамматикыжын авторжо, могайжым поэзий серышын шкешотан стильжым ямдылаш возат.
3. Асканавии (1885-1951): татар йылмызе ден лингвист, кӧн шымлымашыже татар йылмын эн кӱлешан значенийже лийын.
4. Машинамадьяр Зарядяк (19 курым): Татар писатель ден поэт, кудыжо кызытсе татар мутерым возен да татар йылмым стандартизироватлаш полшен.
5. Ильдар Файзи( 1926-2007): татар йылме дене лу ойлымашым да книгам возышо да татар литератур йылмым уэш ылыжтымашке кугу надырым пыштыше татар писатель ден журналист.

Татар йылмын структуржым кузе ыштыме?

Татар йылмын структуржо иерархинын, типан агглютинатив морфологиян. Тушто ныл падеж (лӱман, родительный, титаклыше да локатив) да кум урлык (пӧръеҥ, ӱдырамаш да кыдалаш). Глагол-влак лица, чотшо да наклонений почеш погалтыт, а лӱм мут-влак падеж дене, тукым да чот дене ушалтыт. Йылмыште слог ден частице-влакын неле системышт уло, аспект семын тыгай аспект-влакым, направленийым да модальностьым ончыктен кертыт.

Кузе татар йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Ӱшандарыза: Те Интернетыште да книга кевытлаште татар йылмым тунемаш моткоч шуко тӱрлӧ ресурс дене пайдаланеда, сандене ӱшандарыза: тендан эн сай материалда уло.
2. Татарын алфавитше Дене палыме лийза – Татар йылме кириллице Дене Возымо, ӱшандарыза, те шкешотан алфавит дене палыме лийыда, йылмым шымлаш тунеммыда деч ончыч.
3. Ойлымаш ден пералтыш - татар йылмыште йоҥйӱк ден муткучыш-влакым вашталтыме йыгырмут системе кучылталтеш, сандене ойлымашдам практиковатлыза да пералтышдыме йоҥйӱк-влак кокласе ойыртемым пален налаш тунемза.
4. Тӱҥ грамматике правил ден структур дене палыме лийза – предложенийын негыз грамматикыжым Да структуржым Сайын умылымаш ключевлан шотлалтеш, кунам кеч-могай йылмым тунем налме нерген мут пура.
5. Колыштса, ончыза да лудса – Колыштмаш, татар йылме дене лудын лекмаш тыланда йылме йоҥгалтмылан тунемаш полшат, тыгак мут шапаш да ой дене пашаште кучылталтыт.
6. Мутланымашым-ала-кӧ дене татарла Мутланымашым Эртарыза, - кеч-могай йылмымат тунемаш сай йӧн. Ондак эркын да умылаш лийшын ойлаш тӧчыза да йоҥылышым ышташ ида лӱд.