Якут Маори Кусараш

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.

Марий у Зеландийын да марий калыкын официал йылмыж дене тӱҥ йылмылан шотлалтеш. Тушто 1300000 утла еҥ уло тӱня мучко, утларакшым Йӱдвел да Кечывалвел островлаште-у Зеландийын. Марий полинезий йылмылан шотлалтеш, тудат марийлан культур да наследийлан кӱлешан. Пытартыш ийлаште марий йылмыш кусарыме суаплык утларак кумдан палыме предприятий, организаций да частный еҥ-влак коклаште лиеда, нуно але марий калык дене кутырынешт, але тиде йылме дене утларак палынешт.

Теҥызыш кусарымаш - контекст деч чот шога гын, йылме текст шот дене пеш вашке вашталт кертеш. Теве молан профессионал кусарышым тарлаш кӱлеш, тудо йылмым шинча да нюансшым умыла. Марий эл республикын профессионал кусарыше-влак чӱчкыдынак йылме аспект-влакын культур аспектлаштышт кумдан ямдылалташ праван улыт.

Марий йылмыш кусарымын нелылыкше дене тиде шергакан лийын кертеш. Туге гынат тудо садак шога. Те точный кусарымашым веле огыл, культур коклаште коммуникацийым саемдеда, ваш-ваш умылымашым нӧлталза да вашкылым келгемдыза.

Йылме дене кусарыше дене пашам ыштыме годым кузе-гынат контекстым пуаш кӱлеш. Тиде шонымо аудиторийым, цельым да кеч-могай моло кӱлешан информацийым авалта. Тиде тендан кусарымыда чын да раш лиеш манын, гарантироватлаш полша.

Чумыр налмаште, марий йылме дене кусарыме суаплыклан культур-влак коклаште кӱрылтмашым сеҥаш да бизнес ден обществылан у йӧным почын кертыт. Профессионал кусарышым марий йылме гыч тарлен, те ӱшандарен кертыда: тендан увертарымашда чын да пагален пуымо лиеш.

Могай эллаште марий йылме дене ойлат?

Мари-у Зеландийын официальный йылмыже. Тушто тыгак Австралийыште, Канадыште да США-н общине-влак ойлат.

Марий йылмын историйже могай?

Марий йылме дене У Зеландийыште 800 ий утла кучылтыт, тудо тӱняште тудым ик кугурак йылме дене ышта. Тудын кушеч лиймыжым 13 курымышто икымше гана полинезий мигрант-влак марте эскераш лиеш.нуно кугезе йылмыштым пеленышт налын, островыш икымше гана толыныт. Курым мучко тиде йылме эволюциал лийын да моло верысе йылме да диалект-влак дене келыштаралтмыж семын шке ойыртемалтше ойыртемжым налын. Тиде йылме 1800-шо ийла тӱҥалтышлан шагалрак улмаш.христиан миссионер-влак марла текстым кусаркалаш тӱҥалыныт ыле. У Зеландийым демократий да национализмыш кайыме семын йылме кыдалне официальный статусым пуымо да Тудо У Зеландийын калыкле иделандийжын тӱҥ ужашыже лийын. Таче марий йылме тошто семынак эл мучко кумдан кучылталтеш да эл мучко школлаште туныкталтеш.

Марий йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Нататын сэрже: тудо марий-влакын парламентыштын икымше членже (1905-1943) лийын да марий йылмым кугыжаныш образованийыште тудым официальнын кучылтмо да тиде йылмыш кусарыме йӧн дене марий йылмым уэш ылыжтарыме йӧн дене тарванен.
2. Саде Ранг-влак (сэр Питер Хенаре): Тудо марийын эн кӱлешан лидерже лийын, тудыжо марий культурым теҥыз семын, тыгак пакха-влакым ыштымаште лийын, тыгак обществын кеч-могай пашаштат марий йылмым кучылташ полшен.
3. Даме-Минхинник Огыл: тудо радиом, фестивальым да тунемме йӧн-влакым вияҥдымашке кугу влиянийым ыштен, тыгак 1987 ийысе Марий йылме Комиссий Нерген Законым ямдылымылан влиянийым ыштен.
4. Даме Кокай Хипанго: Тудо У Зеландийын Кӱшыл судшын судьяже лийын да марий йылмым уэш шочыкташ полшымыж дене ойыртемалтын.
5. Таура Вир Да Саде Реорат (марий йылме Комиссий): марий йылме Комиссий марий йылмым тунемме Да аралыме шотышто пашам ышта. Комиссий 1987 ийыште ыштыме тат гыч у ресурсым, туныктымо да тунемме инициативым ыштыме йӧн дене йылмым уэш ылыжташ полшымаште кӱлешан рольым модын.

Марий йылмын структуржым кузе ыштыме?

Марий йылме-тиде полинезий йылме, тудын структуржо лӱман да шагал еҥан глаголын чотшо дене ышталтеш. Тушто (суффикс-влакын) раш пале значенийжым ончыкташ синтетике грамматике семын палыме мут-влакым кучылтыт. Тудо тыгак умылаш лийме мут-влакым ыштышашлан кучылталтше йӱк да слог-влакын кумда спектрыштым куча. Мут радам яра, раш контекстлаште пеҥгыде лийын кертеш.

Кузе марий йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Марийын йылмышкыжат, культурышкыжат грузитлыза: Марий йылме урок гыч коштмыда годым Те Атеар Нерген Але ii верысе ii-ше № - ан ванангым эртарыше-влак гайжым Тӱҥалыда. Культур контекстым утларакшым марий йылме да йӱла кучылтман.
2. Колыштса, ОНЧЫЗА ДА марийын ЙЫЛМЕ ДЕНЕ кузе-гынат шукырак лудса: ШАХМАТ ШИЖМАШ ДА Мопri йылме дене радиом муза, марий йылме дене телевизор программе ден фильм-Влакым ончыза, книгам, комиксым да ойлымаш-Влакым лудса, ТЕ колыда да ужыда.
3. Йылме дене кутырымаште практикыште шогыза: марий йылмым носитель-влак, тыгай еш але йолташ-влак дене мутланаш але марий ден конханг мероприятийлашке (марий йылмым эр туныктымо рӱдер-влак) дене мутланаш йӧным муаш тыршыза.
4. Колтымо Оксам, Савыктыме Да аудиторике-Влакым, Чыштыртышым кучылтса, чыштыра онайн-ресурс-влакым кучылтса, Шымлымаште полшат: Окса Моткоч шуко онлайн-ресурс, Савыктыме Да аудиурок-Влак гай Акт-Влак, Майорын йылмыжым Шымлыше Еҥ-Влаклан Кугу полышым Пуат.
5. Сайын тунемза: йылмым шымлымаш оҥай да пайдале паша лийшаш, садлан шымлымашым ида кудалте – ошкыл почеш ошкылым ыштыза да путешествий дене ракатланыза!