Чуваш Якут Кусараш

Чуваш кусарымаш, тыгак чуваш транслитераций семын палыме, - тиде чуваш йылме дене мутланаш кучылтмо кусарыме формо. Тиде йылме Россий ден Украин южо районлаштыже илыше чуваш калыклан родыжо лиеш. Тиде тюрк йылме гыч иктыже, тушто миллион утла еҥ ойла, кусараш кӱлешан йылмыж дене пашам ышта.

Чуваш йылме гыч але тудын ӱмбак чын кусараш манын, транслитацийын йыгырмут формыжым илышынек умылаш кӱлеш. Тиде теве мо дене кылдалтын: чуваш алфавит латин алфавит деч тӱҥ шотышто европысо йылме-влаклан кучылталтеш. Тыге кириллический буква-влакын улман мутышт, А, К, У, У, нунын латинысе эквивалентышкышт, лудшо-влаклан умылаш лийышт манын, кусаралтшаш.

Чуваш йылмыш кусарыме Процесс икмыняр этапым чӱкта. Кусарыше тӱҥалтыш шот дене тӱҥалтыш, лӱмын ыштыме йылме денат сайын кучышаш. Нуно предложенийын структуржым, тӱҥалтыш йылмын значенийжым да ойлымыжым умылышаш улыт. Вара нуно тиде пашам лӱмын ыштыме йылме дене чын пуэн кертшаш улыт, лӱмын ыштыме йылмын грамматике правилжым да структуржым шотыш налын.

Кусарыше кусарен пытарымеке, кусарыме версий дене шкешотан текстым сайын таҥастарышаш. Тиде кусарымаш чын лиеш да кӱлеш семын шонымо уверым каласа манын гарантироватла. Кусарыше тыгак кеч-могай культур посылкым да жаргонный мут-влакым чын кусарымым рашемдаш манын, умбакыже тергымашым эртарыме шотышто мутым куча.

Чуваш йылмым тунемаш шонышо-влаклан тӱрлӧ курс, онлайн да университетлаштат пайдале улыт. Йылмым шымлымаш чуваш йылмыш кусарымым тӱрыс умылымаш ок лий. Шуко ий практикылан да шкевуя ыштымылан кӧра гына транслитацийын тоннылыкшо дене пайдаланаш лиеш.

Чумыр ончымаште, чуваш йылмыш кусарыме-кӱлешан койыш , тудым чуваш калык дене кутырынеда гын. Чын толмаште да шинчымаште тиде шуко жапым налын кертеш, но пайдам кондаш.

Могай эллаште чуваш йылме дене ойлат?

Чуваш йылме дене тӱҥ шотышто Российыште, тыгак марий Эл Республикын южо районыштыжо, Татарстан ден Удмуртий-Влак, Тыгак Казахстаныште да Украиныште кутырат.

Чуваш йылмын историйже могай?

Чуваш йылме-Россий Федерацийыште 1,5 миллион наре еҥан тюрк йылме. Тиде тюрк йылме-влакын кияр укшыштын аралалт кодшо представительже веле. Историй-влак тиде йылме дене тӱҥ шотышто районлаште ойленыт, нуно кызыт Россий Юл кундемыште верланыше Чуваш Республик семын палыме улыт.
Чуваш йылмын шонымо историйжым 13 курым марте эскерен шукташ лиеш, тидын годым возымо эн ондак возымо шарнымаш 14-15 курымласе рукописьлаште муалтын. Нине кидвозыш кокла гыч шукышт йылме жап эртыме семын кугу вашталтыш лиймым ончыктат. 15 курымышто чуваш йылме пошкудо татар йылмын виян кылже йымалне лийын да стартатар алфавит дене возалтын.
18 курымышто чуваш алфавит кириллецеш негызлалтше руш ученый Семонлан ышталтын. Тиде у алфавит 19 курым тӱҥалтыште икымше савыктыме чуваш книга-влакым ыштышашлан кучылталтын. 19 курым мучаште чуваш йылме Россий федерацийын официал йылмыж дене шотлымо, тиде жапыште тӱрлӧ моло литератур произведений-влак ышталтыныт.
Чуваш йылме дене мемнан кечыштат мутланат, тыгак Чуваш Республикын южо школыштыжо туныктат. Тыгак йылмым Российысе семын, тыгак рубеж вес велнат арален кодымо да вияҥдыме шотышто чолган тыршымаш ышталтеш.

Кӧ чуваш йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Михаил Васильевич Яковлев-Чуваш кугыжаныш педагогике университетын икымше комплексан грамматикыжым ямдылыше лингвист ден профессор.
2. Яков Костюков-Чуваш кугыжаныш педагогике университетын лингвистше ден профессоржо, тудо кугу пашам редакторлыме да савыктыме йӧн дене йылмым уэмдымашке надырым пуышо.
3. Николай Зиберов-латин графикым чуваш йылмыш шыҥдарымашке кугу надырлан.
4. Василий Песков-1904 ийыште чуваш йылме дене икымше тунемме книгам ыштыше педагог.
5. Олег Безон-йылмын тӱрлӧ диалектшым ушемын кызытсе стандартше чуваш йылмым ямдылымаште тӱҥ фигур.

Чуваш йылмын структуржым кузе ыштыме?

Чуваш йылме тюрк ешыш пура. Тиде мут тӱҥ мутыш рат дене приставкым да суффиксым ешарыме йӧн дене ышталтмым ончыктышо агглютинатив йылме. Правил семын мут радам-объект-глагол, эрык радам шотышто предложений кӧргыштӧ мут радам дене. Лӱм мут-влак кок тукымлан шелалтыт да класс суффикс-влакым числа, падеж да рашемден ончыктышашлан кучылтыт. Глагол-влак подлежащий дене келшат да аспектын жапше да койышыжо шот дене рашемдалтыт.

Кузе чуваш йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Йылмын негызшым, алфавит гайжым, ойлымаш ден негыз грамматике-влакым шымлыме гыч тӱҥалза. Онайн-ресурс-влак дене пайдаланаш икмыняр ойыртем уло Chuvash.org але Chuvash.eu тиде тыланда полшен кертеш.
2. Йылме носитель-влак дене аудиовозисьым да предложений-влакын примерыштым, мутланыме мут ден фразым писын ышташ манын, кучылтза. Радиопрограммым колыштса да чуваш йылме дене фильм ден телепрограммым ончыза. Йылмым шымлаш, утларак куржталаш да шканжат компортно лийже манын, йылмыдам шымлаш пижса.
3. Те мом тунемын улыда, тудым практиковатлыза, я шкеак, я онайн-формо дене. Тидыже тыланда культур нерген верысе нюансым учыраш да налаш полша.
4. Мутвундо ден грамматикдам саемдаш книга ден газет-влакым чуваш йылме дене лудса. Мыняр шукырак лудаш тӱҥалыда, тунар сайрак умылымашда да грамматикыда лиеш.
5. Пытартышлан, пашан чыла видшым чуваш йылме дене возымо текстым чуваш онлайн-формо дене тунем лекса да экзаменлан ямдылалтмаш. Тиде тыланда йылмыдам пеҥгыдын кучаш полша.

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.