Монгол Якут Кусараш

Монголий-Рӱдӧ Азийыште верланыше да шуко курымаш культур ден традиций дене шыҥдаралтше эл. Монголла палыме монголла шкешотан йылме дене тудын носитель-влакым умылаш да нунын дене кутыраш йӧсӧ лийын кертеш. Туге гынат монгол йылме гыч кусарыме суаплыклан йодмаш тӱнямбал компаний ден организаций-влаклан верысе калык дене кылым куштылемда.

Монгол-алтай йылме, тушто иктаж 5 миллион еҥ Монголий ден Китайыште, тыгак моло эллаште, Россий Гай Йӱдвел Корей ден Казахстан-влак илат. Тудо кириллицым кучылтын возымо да шкенжын шкешотан диалектше ден акцентше-влак улыт.

Паша монгол гыч кусарымашке шумеке, проблеме теве кушто ончыкталтеш: йылме дене палемдыме стандартизацийлыме серыш системе уке. Тиде специалист-влаклан-лингвист-влаклан документ-влакым да аудиовизисьым чын кусарыме пашам нелемден кертеш. Тылеч посна монгол йылме йылме рамкыште илыдеак, диалект вариацийын ойлымаштыже вашталтыш, ойлымашыштыже вашталтыш-влак темын.

Монгол йылме гыч кусарыме профессионал службылаште, профессиональный службылаште монгол йылме гыч кусарыме шотышто опытан лингвист-влак пашам ыштат, нунышт йылмын специалист диалектше-влак дене палыме улыт да культурышто жапым эртареныт. Нуно тӱҥалтыш материалым интересоватлышашлан, тидын шотыштак верысе контекстым шымлымашлан да кусарыме йылме дене мут-влакын значенийыштым рашемдышашлан тичмаш йӧным кучылтыт.

Профессионал лингвист-влаклан тыгак монгол йылмыш кусарыме годым культур ойыртемым да верысе йӱлам шотыш налаш кӱлеш, сандене нуно текстын але ойын утларак кумда ыҥышкыже кусарен кертыт. Мутлан, чапан титул, обращений да этикет-влакын регионышт шот дене вашталт кертыт, сандене верысе формым умылымаш увертарымашым чын передачылан кӱлешан.

Тыгеракын, монгол йылмыш кусарымаш стандартизацийлыме системым да тудын йыгырмут диалект ден акцентше-влакым стандартизацийлыме системыжлан кӧра тӱрлӧ нелылык дене таҥастаралтын. Опытан кусарыше-влак нине йӧсылыкым умылат да чапле сайлыкан кусарымашым ышташ, нюансым да верысе йӱлам ончыктышо шинчымашыштым да опытыштым кучылтыт. Тиде предприятий, организаций да частный еҥ-влаклан йылме барьерым сеҥен мутланаш да пырля пашам ышташ йӧным ышта.

Могай эллаште монгол йылме дене ойлат?

Монгол йылме дене тӱҥ шотышто Монголийыште ойлат, но Китайыште, Российыште, Казахстаныште Да Рӱдӧ Азийын моло ужашлаштыже южо носитель уло.

Монгол йылмын историйже могай?

Монгол йылме-тӱняште ик акрет йылме, тудо шке вожшо дене 13 курымышто кайыше. Тиде алтай йылме тюрк йылме дене монгол-маньчжур группыш да родо-тукым уйгурский, кыргорий да казах йылмыш пурышо.
Эн эр возымо монгол йылме нерген монголла возымо 12 курымысо "монгол-влакын Шолып историйыштышт" возалтын. Тиде йылме Монгол импийын правительже-влак дене да Монголийын тӱҥ литератур йылмыж дене 18 курым мартеак кучылталтын, кунам тудо эркын-эркын монголла возымо серыш вончен. Литературым возаш 20-шо курым тӱҥалме марте кучылталтын.
Кызытсе монгол йылме 19 курымышто эр формо деч утларак вияҥын да 1924 ийыште Монголийым официальнын савыктыме семын луктын. 1930-шо ийла гыч тӱҥалын, тудо реформым да йылме яндарлыкым чытен, могай жапыште руш, китай да англичан йылме гыч шуко у терминым пуртымо.
Таче Монголий марий-влак классике монгол йылме дене алят кутырат, но элыште шукышт кызытсе монгол йылмым кучылтыт. Монгол йылме дене Тыгак Российын южо ужашыштыже, Китай да кӧргӧ Монголий маныт.

Монгол йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Гвардий университетыште монгол йылме гыч монгол йылме дене профессор наталья Герлан – лингвист да профессор 2. Гомбояв Очибат-Монголийын ончычсо премьер-министрже да монгол йылме дене кумдан палыме эксперт 3. Ундарма Джамсран-монгол йылме да литературын пагалыме профессоржо 4. Туммбатар - кызытсе монгол синтаксис ден фонологийын кызытсе теоретикышт 5. Монгол йылме дене инноваций шотлышо инноваций средствам ыштыше вебер – политикын профессоржо

Монгол йылмын структуржым кузе ыштыме?

Монгол йылме монгол йылме ешыш пура да структур шотышто агглютинативный лиеш. Тиде изоляцийлыше йылме, туштыжо мутвожыш аффиксым ешараш, вожым але мутвожым да производство мут-влакым ешараш. Монгол йылмыште субъект-глагол-влакын мут радамышт уло, а слог-влак падеж гай грамматике функцийым ончыкташ кучылталтыт.

Кузе монгол йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Тӱҥ гыч тӱҥалза. Ӱшандарыза, те йылмын тӱҥ йӱк-йӱлажым, мут-влакым кузе чын ойлаш тунемында. Монгол йылме дене сай книгам налза да икмыняр жап тудым шымлаш кучылтза.
2. Монгол йылмын грамматикыж дене палыме лийза. Монгол грамматике дене книгам налза да правилым тунемза.
3. Монголла кутырымаште практикылыза. Онайн-ресурсым, книга, аудиопрограмме гай аудиопрограммым да онайн-йылме репетитор-влакым кучылтса, мутланыме моштымашым практиковатлен да вияҥден моштымашым вияҥден кертышт манын.
4. Мутвундым тунемза. Сай мутерым ыштыза да мутердам кечын у мут дене пойдарыза. Кутырымаште практиковатлалташ ида мондо.
5. Монгол йылмым лудса да колыштса. Книгам лудса, фильмым ончыза да монгол йылме дене кӱвуйым колыштса. Тиде тыланда йылме дене палыме лияш, тыгак шке мутвундым кумдаҥдаш полша.
6. Репетиторым муза. Йылмым нумалше дене паша чынак йот йылмым шымлымаште пайдале лийын кертеш. Тыланда индивидуал тӱткышым ойырен да умбакыже саемден кертше опытан репетиторым муаш тыршыза.

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.