Тутарла Араб чӗлхи Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Арабла куҫару пӗлтерӗшне хаклама йывӑр. Тӗнчери чи анлӑн усӑ куракан чӗлхесенчен пӗри пулса, арабсен пурнӑҫӗн нумай сферисенче коммуникацин пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ меслечӗ шутланать. Бизнес, политика, пӗтӗм тӗнчери хутшӑнусем е культура улшӑнӑвӗ пулсан, араб чӗлхинчен урӑх чӗлхене куҫарни тата пачах урӑхла, ӑнӑҫлӑ хутшӑнушӑн пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулма пултарать.

Бизнесра ӗҫ докуменчӗсемпе корреспонденцине тӗрӗс куҫарма пӗлни пысӑкрах пӗлтерӗшлӗ. Араб чӗлхеллӗ ҫӗршывсем тӗнче экономикин уйрӑлми пайӗ пулса тӑнӑран араб чӗлхинчен квалификациллӗ куҫаруҫӑсем тухӑҫлӑ калаҫусем, маркетинг тата клиентсене пӑхӑнса тӑма кирлӗ. Унсӑр пуҫне, куҫару пулӑшӑвӗсене арабла пӗлни компанисене таварсем, пулӑшу ӗҫӗсем тата араб чӗлхеллӗ рынок валли стратегисем туса хатӗрленӗ чухне ҫирӗплетнӗ йышӑнусене йышӑнма пулӑшать.

Политика енчен илсен, араб чӗлхинчен ытти чӗлхесене куҫарни тӗнчери хутшӑнусене аталантарма тата пур енсем те пӗр хум ҫинче пулччӑр тесе тивӗҫтерме час-часах кирлӗ. Арабла куҫару тӗрлӗ интерессемпе куҫсене хисеплессинче - суту-илӳ килӗшӗвӗсене ӑнланассинчен пуҫласа мирлӗ калаҫусем ирттерессипе ҫыхӑннӑ пӗлтерӗшлӗ.

Арабла куҫару культура планӗнче историе, литературӑна, поэзие, тӗне тата араб чӗлхеллӗ пӗрлӗхсен художествӑлла ӑсталӑхне ӑнланма кирлӗ. Текстсен, массӑллӑ информаци хатӗрӗсен, ҫырусен тата чӗлхе-ҫӑварӑн тӗрӗс куҫарӑвӗсене пула ҫынсем ҫак халӑхсен культура йӑли-йӗркисем ҫинчен пӗлме пултараҫҫӗ. Сӑмахран, араб литературин "Пин те пӗр каҫ" пек акӑлчанла куҫарӑвӗсем араб культурипе унӑн йӑли-йӗркисене вӗренес тӗлӗшпе кӑсӑкланакансемшӗн усӑллӑ пулма пултараҫҫӗ.

Юлашкинчен, медицина транскрипцийӗ енӗпе араб чӗлхипе медицина ҫырӑвӗсен транскрипцийӗ пӗлтерӗшлӗ тӗллев шутланать, вӑл тухтӑрсем ҫав документсене интерпретацилеме тӑкакланӑ вӑхӑта чылай чакарма пултарать. Унтан та ытларах, чрезвычайлӑ лару-тӑрура тӗрӗс куҫарусем пулӑшма пултараҫҫӗ, медицина персоналне пациент чирӗн историйӗнче тата ӑна тухса кайма мӗн кирлине хӑвӑрт тавҫӑрса илме май параҫҫӗ.

Бизнеспа политикӑран литература тата медицина тӗлӗшӗнчен арабла куҫару пӗлтерӗшне хаклама йывӑр. Культурӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха тӗп-тӗрӗс ҫӗнтерме тата пӗр-пӗринпе тачӑ ҫыхӑнса тӑмашкӑн квалификациллӗ тӑлмачсем кирлӗ. Компани, организацисем, уйрӑм ҫынсем тата нацисем тӗрӗс куҫарнине пула навигацие тӗнче тӑрӑх ҫӑмӑллатса ӑнӑҫлӑ хутшӑнма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче арабла калаҫаҫҫӗ?

Араб чӗлхи Алжирта, Бахрейнӑра, Комор Утравӗсенче, Чадӑра, Джибутире, Египетра, Иракра, Иорданире, Куветра, Ливанра, Ливанра, Ливанра, Мавританире, Мароккӑра, Оманӑра, Палестинӑра, Катарӑра, Сауд Аравийӗнче, Сомалире, Сирире, Тунсра, Араб Эмирачӗсемпе Йеменра Пӗрлешнӗ. Ҫавӑн пекех ытти ҫӗршывсен хӑш-пӗр пайӗсенче, Пӗрлешӳллӗ Штатсен, Францин, Испанин тата Израилӗн чаҫӗсене шута илсе, калаҫаҫҫӗ.

Араб чӗлхин историйӗ мӗнле?

Араб чӗлхи икӗ пин ҫул ытла ҫавӑрса илекен вӑрӑм та чаплӑ истори. Пирӗн эрӑчченхи 4-мӗш ӗмӗрте арави ҫурутравӗ ҫинче пуҫланса кайнӑ авалхи семитри диалектсен формисенчен пӗри чӗлхе аталаннӑ тесе шутлаҫҫӗ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн ку чӗлхе тӗнчери ытти пайсене сарӑлнӑ, унпа Усӑ курмалли вучахсене Африкӑпа Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫ пайӗсенче тупнӑ.
Хӑй пурӑннӑ малтанхи ҫулсенче пирӗн эрӑри 7-мӗш ӗмӗрте ислам килнӗренпе тата Коран килнӗренпе чӗлхе чылай улшӑнусем тӳснӗ. Ҫакӑ хӑйсемпе пӗрле темиҫе ҫӗнӗ сӑмах, сӑмахсем тата грамматика условийӗсем илсе, ҫавӑн пекех араб чӗлхипе усӑ курнине ҫирӗплетме пулӑшрӗ.
Вӑл пӗтӗм тӗнче тӑрӑх сарӑлнӑранпа ҫӗршер ҫул иртнӗ араб чӗлхи литературӑн уйрӑлми пайӗ пулса тӑнӑ, унта вӑл поэзи, философи тата теологи произведенийӗсене тума усӑ курнӑ. Юлашки вӑхӑтра ӑна та нумай наука дисциплининче йышӑннӑ, хӑйӗн пуян историйӗ ҫине пӗлӳпе япшар чӗлхе ҫине таяннӑ.

Араб чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Абу аль-Касим аз-Захири (IX-X в.) - ҫимӗҫлӗ грамматик, ӑна араб чӗлхипе нумай ӗҫ туни, ҫав шутра "китаб аль-Айн" ("пӗлӳ Кӗнеки"), арабсен классикӑлла грамматикипе чи ир те чи кирлӗ ӗҫсенчен пӗри тесе ҫырса хураҫҫӗ.
2. Ибн Кутайба (пирӗн эрӑри 828-896 ҫ.) – паллӑ автор тата ученӑй, араб грамматикипе лингвистика енӗпе 12 томлӑ ӗҫ ҫырнӑскер, "китаб аш-ши-ва аш-Шун" (поэзи Кӗнеки тата поэтесс).
3. Аль-Джахиз (пирӗн эрӑри 776-869 ҫ.) – юратнӑ литература деятелӗ тата историк, унӑн ӗҫӗсенче грамматикӑран пуҫласа зоологи таранах темӑсем тишкернӗ.
4. Аль - Халиль Ибн Ахмад (пирӗн эрӑри 717-791 ҫ.) - паллӑ лингвист тата ученӑй, унӑн "китаб аль-Айн" (пӗлӳ Кӗнекинче) усӑ курнӑ лингвистика системине VIII ӗмӗрте анлӑн йышӑннӑ.
5. Ибн Мукаффа (пирӗн эрӑри 721-756 ҫ.) – паллӑ тӑлмач тата авалхи петерсид произведенийӗсене арабла куҫарнӑ халӑх чӗлхисемпе усӑ курмалли майсемпе усӑ куракан майлӑ.

Араб чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Араб чӗлхи тытӑмӗ тымарсемпе сӑнарсен морфологийӗнче никӗсленнӗ. Чӗлхери сӑмахсенчен нумайӑшӗ виҫӗ саспаллиллӗ (виҫӗ енлӗ) тымартан пулса иртеҫҫӗ, ун ҫумне тӗрлӗ уҫӑ тата килӗшӳллӗ ҫӗнӗ сӑмахсем пӗр пек пӗлтерӗшлӗ ҫӗнӗ сӑмахсем хушма пулать. Ҫав производствӑсем уҫӑ тата килӗшӳллӗ сасӑсене, ҫавӑн пекех приставкӑсене е суффикссене улӑштарассине хӑйсен ӑшне кӗртеҫҫӗ. Ҫак ҫаврӑнӑҫулӑх араб чӗлхине калама ҫук пуян та витӗмлӗ тӑвать.

Араб чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Квалификациллӗ инструктор тупӑр. Эсир араб чӗлхине чи тӗрӗс меслетпе вӗренес тетӗр пулсан, ҫакна тума чи лайӑх меслет - квалификациллӗ инструктор тупасси, вӑл сире вӗрентме пултарать. Чӗлхе вӗрентес енӗпе опыт пур инструктора шырӑр, вӑл сире грамматика тытӑмӗсемпе нюансӗсене ӑнланса илме пулӑшма пултарать.
2. Тӗрлӗ ресурссемпе усӑ курӑр. Инструктортан вӗренни-чӗлхине тӗрӗс вӗренмелли чи лайӑх меслет пулсан та, сирӗн ытти ресурссемпе, кӗнекесемпе, онлайн-курссемпе, онлайн-видеопа аудиоматериалсемпе усӑ курмалла. Ҫакӑ эсир чӗлхепе темиҫе тӗрлӗ меслетпе паллашнине ӗненме пулӑшать, чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшать.
3. Яланах практикӑра пулӑр. Чӑн-чӑн чӗлхепе ирӗклӗн калаҫмалли пӗртен - пӗр меслет-вӑл яланах практикациленесси. Ҫырура, калаҫу калаҫӑвӗнче, вулассинче тата аудиторинче практикӑра усӑ курӑр. Араб фильмӗсене пӑхса, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе сывпуллашса е арабсен музыкине итлесе чӗлхене вӗренме хӑтланса пӑхӑр.
4. Чӑнах та, ҫакна хӑвӑр пӗлнӗ пек тӑвӑр. Хӑвӑр вӗрентӳ процесне эсир мӗн чухлӗ ытларах тишкерме пултаратӑр, сирӗншӗн ҫавӑн чухлӗ лайӑхрах. Сирӗн типлӑ вӗрентӳ валли мӗнле меслетсем лайӑхрах пулнине тӗпчесе пӗлӗр, ҫапла вара чӗлхе ҫине мӗнле пӑхмаллине шухӑшласа тупӑр.