Тутарла Эстонла Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Эстонла куҫарни тӗнчери нумай предприятисен пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Эстонла текстсен професси куҫарӑвӗ Унран Та Эстонири хӑйӗн вӑй-хӑвачӗпе е хальхи клиент базипе хутшӑнас текен компанисене пысӑк пулӑшу пама пултарать.

Эстонла-финн-угор чӗлхи, Финла тӑван чӗлхе, Унта Эстонире пурӑнакансем нумайӑшӗ калаҫаҫҫӗ. Унӑн хӑйне евӗрлӗ характеристика тата питӗ лайӑх грамматика пур. Ҫапла вара эстонла куҫарма опытлӑ тӑлмач кирлӗ, вӑл чӗлхене те, унӑн нюансӗсене те лайӑх пӗлет.

Эстонла куҫару проектне пӑхса тухнӑ чухне обществӑн тӗрӗслӗхӗпе уҫӑмлӑхӗ чи пӗлтерӗшлӗ пулнине асра тытмалла. Куҫару оригиналлӑ пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс палӑртмалла, интересленнӗ енсем хушшинчи ӗҫлӗ хутшӑнусене кирек мӗнле йӑнӑш е ҫитменлӗхсем те кӑткӑслатма пултараҫҫӗ. Ҫавӑнпа та чӗлхине тарӑн ӑнланакан нюанссене чӗлхе йӑтса ҫӳрекене явӑҫтарни аванрах.

Куҫару хакӗ тата тепӗр пӗлтерӗшлӗ фактор шутланать. Проектӑн васкавлӑ ӗҫӗ, текст тӑршшӗ, пӗлтерӳ кӑткӑслӑхӗ тата ытти спецификӑллӑ уйрӑмлӑхӗсем тӑрӑх хаксем чылай вараланаҫҫӗ. Суйласа илнӗ тӑлмач шанчӑклӑ, пултаруллӑ тата ӑслӑ-тӑнлӑ пулнине ӗненмелле.

Професси куҫарнӑ текстсем Эстонипе ҫыхӑннӑ кирек мӗнле бизнесра та ҫитӗнӳ тума, ҫавӑн пекех ҫӗршыври клиентсемпе тата партнерсемпе ҫирӗп ҫыхӑну йӗркелеме кирлӗ. Эстон чӗлхинчи шанчӑклӑ тӑлмач пӗлтерӳсемпе информацие пӗр йӑнӑшсӑрах панине, кирек мӗнле бизнеса та ӑнӑҫлӑ тытса пымалли май пулнине ӗненме пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче эстонла калаҫаҫҫӗ?

Эстон чӗлхипе ытларах Эстонире калаҫаҫҫӗ, Латвире, Пӗрлешӳллӗ Штатсенче, Канадӑра тата Раҫҫейре носеительсен пысӑках мар ушкӑнӗсем пур пулин те.

Эстон чӗлхин историйӗ мӗнле?

Эстон чӗлхи - Европӑри авалхи чӗлхесенчен пӗри, унӑн ҫӑлкуҫӗсем чул ӗмӗре тухаҫҫӗ. Унӑн чи ҫывӑх хурӑнташӗсем-финн тата венгри чӗлхисем, иккӗшӗ те урал чӗлхин ҫемйинче. Эстон чӗлхипе асӑнни 13 ӗмӗрте, 1525 ҫулта ҫак чӗлхепе пӗрремӗш кӗнеке пичетленсе тухнӑ чухне шутланать.
16-мӗш ӗмӗрте эстон чӗлхи нимӗҫ чӗлхине ытларах та ытларах ҫавӑрса илнӗ, мӗншӗн тесен нимӗҫсем нумайӑшӗ Эстонине Реформаци вӑхӑтӗнче куҫнӑ. 19 ӗмӗрте эстон чӗлхипе ҫӳрекенсенчен нумайӑшӗ раҫҫей империйӗн регион ҫине витӗм кӳрекен витӗмне пула вырӑсла та кӑштах калаҫма пултарнӑ.
Иккӗмӗш тӗнче вӑрҫи пӗтнӗ хыҫҫӑн эстон чӗлхи Эстонин официаллӑ чӗлхи пулса тӑрать, унпа пӗтӗм тӗнчипе миллион ытла ҫын калаҫаҫҫӗ. Юлашки ҫулсенче ҫак чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать: ӑна ҫамрӑк ӑру ярса илет, тӗрлӗ чӗлхе курсӗ вара онлайнпа усӑ курма пулать.

Эстон чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Фридрих Роберт Фельман (1798-1850) – 19 ӗмӗрте эстон чӗлхине стандартизацилес тӗлӗшпе ӗҫленӗ поэт тата лингвист.
2. 1839-1907) - пасторпа лингвист, никама пӑхӑнман эстон ҫырулӑхӗшӗн юхӑма ертсе пыраканскер.
3. Йоханнес Аавик (1880-1973) - паллӑ лингвист тата грамматик, эстон грамматикипе орфографине кодификацилесе стандартизациленӗ.
4. Юхан Лив (1864-1913) - эстонла нумай ҫырнӑ, чӗлхене аталантарма пысӑк витӗм кӳнӗ поэт тата литература деятелӗ.
5. Яан Кросс (1920-2007) - хальхи эстон чӗлхипе усӑ курнӑ паллӑ прозаик, ӑна 21 ӗмӗре куҫарма пулӑшса.

Эстон чӗлхин тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Эстон чӗлхи-урал чӗлхисен ҫемйипе ҫыхӑннӑ агглютинативлӑ, пӗрлешӳллӗ чӗлхе. Унӑн морфологи тӗлӗшӗнчен кӑткӑс тытӑм пур,14 пӗлтерӗшлӗ, икӗ вӑхӑтран, икӗ анспектран тата тӑватӑ тайлӑмран тӑракан системӑллӑ. Глаголсен эстон системи ансат, виҫӗ предряжени тата икӗ сасӑллӑ. Сӑмах йӗрки чылаях ирӗклӗ, тӗрлӗрен пиҫӗ.

Эстон чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Никӗссене тӗпчеме тытӑнӑр. Эстон алфавитӗпе паллашма пуҫлӑр та саспаллисене тӗрӗс калама вӗренӗр. Алфавита пӗлни кирек мӗнле чӗлхе никӗсӗ пулса тӑрать, сире хӑвӑра тӗрӗс сӑмахра шанчӑклӑн туйма пулӑшать.
2. Итлӗр те калӑр. Эсир илтекен сасӑсемпе сӑмахсене тепӗр хут итлесе практикӑра ӗҫлеме пуҫлӑр. Ҫакӑ сире чӗлхепе паллашма тата мӗн каланине лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ. Эсир хатӗррине туйсан, ҫемьепе тата туссемпе кӑна пулсан та, эстонла сасӑпа калаҫма тытӑнӑр.
3. Вулӑр та ҫырӑр. Эстон грамматикипе паллашӑр та эстонла ансат сӗнӳсем ҫырма пуҫлӑр. Йӑнӑш тума ан хӑрӑр! Эстон чӗлхипе кӗнекесем, блогсем тата статьясем вулани те сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшать.
4. Технологипе усӑ курӑр. Эстон чӗлхине лайӑхрах пӗлес тесе чӗлхене, подкастсене тата видеона вӗренмелли приложенисемпе усӑ курӑр. Ҫакӑ сире сӑмах запасне анлӑлатма тата чӗлхепе тӗрлӗ контекстра усӑ курма пулӑшать.
5. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе усӑ курӑр. Эстон чӗлхипе усӑ курма питӗ лайӑх май - онлайн е хӑй калаҫма пултаракан чӗлхене тупасси. Кирлӗ чухне вӗсене тӳрлетме тата лару-тӑрӑва мӗнле лайӑхлатма пултарасси ҫинчен тепӗр хут ҫыхӑну пама ыйтӑр.