Тутарла Узбекла (кириллица) Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Узбек чӗлхи узбекистанӑн официаллӑ чӗлхи шутланать, унта 25 миллион ытла ҫын калаҫать. Ку тӗрӗк чӗлхи, ҫавӑнпа унта латиница мар, кириллица усӑ курать.

Узбек чӗлхинчен ытти чӗлхесене куҫарасси кӑткӑс пулма пултарать, мӗншӗн тесен грамматикӑпа синтаксис узбек чӗлхипе акӑлчан, испани тата европӑри ытти чӗлхесемпе усӑ куракан чӗлхесенчен питӗ уйрӑлса тӑраҫҫӗ. Тӑлмачсен специализациленӗ терминологипе час-часах усӑ курма тата узбек культуринчи сӑмахсен тата сӑмахсен конкретлӑ пӗлтерӗшӗсене уйрӑмах тимлеме тивет.

Ҫакна палӑртмалла: кириллица темиҫе символран тӑрать, вӗсенчен хӑшӗ-пӗрисем узбек чӗлхипе, вырӑсла калаҫнипе танлаштарсан, тӗрлӗрен калаҫҫӗ. Сӑмахран, кириллицӑн "У" саспаллине узбекла "о" тесе калаҫҫӗ, ҫав вӑхӑтра ӑна вырӑсла "оо"теҫҫӗ. Ку уйрӑмах кирлӗ самант, мӗншӗн тесен узбекскинчен акӑлчанла куҫарнӑ чухне ӑна асра тытмалла, мӗншӗн тесен сӑмахсем тӗрӗс мар калани пысӑк йӑнӑшсем патне илсе ҫитерме пултарать.

Узбекларан акӑлчанла куҫармалли тепӗр ыйту чӗлхе тытӑмӗ тата стилӗ пулма пултарать. Узбек чӗлхи час-часах акӑлчан чӗлхинчен уйрӑм предложени тытӑмӗпе усӑ курать, ҫавӑнпа та тӑлмачӑ, букварьлӗ куҫару ҫине шанмасӑр, пӗлтерӳ пӗлтерӗшне тӗп-тӗрӗс пӗлтернине шансах тӑмалла.

Юлашкинчен ҫакна асра тытмалла: Узбекистанпа ытти ҫӗршывсем хушшинчи культурӑллӑ уйрӑмлӑхсене пула хӑш-пӗр терминсемпе сӑмах ҫаврӑнӑшӗсем акӑлчан чӗлхипе эквивалентсем пулмасан та пултараҫҫӗ. Ҫак сӑлтавпа тӑлмачӑн узбек культурине, ҫавӑн пекех унӑн регионти диалекчӗсене тарӑн ӑнланмалла, куҫару пуҫламӑш пӗлтерӗшӗн пӗлтерӗшне тӗп-тӗрӗс пӗлтернине шанмалла.

Ҫапла вара узбекла куҫарни-ятарлӑ пӗлӳ, хӑнӑху тата тӗп-тӗрӗслӗхе тивӗҫтермелли детальсене пысӑк тимлӗх кирлӗ кӑткӑс задача. Анчах тӗрӗс пынӑ чухне професси тексчӗ тӗп-тӗрӗс куҫару илме пулать.

Хӑш ҫӗршывсенче узбек (кириллица) чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Узбек чӗлхипе (кириллица) ытларах Узбекистанпа Таджикистанра калаҫаҫҫӗ, Афганистанра, Кыргызстанра Тата Казахстанра сахалрах калаҫаҫҫӗ.

Узбек (кирилл чӗлхин) историйӗ мӗнле?

Узбек (кириллица) - тӗрӗк чӗлхи, вӑл чӗлхепе ытларах Узбекистанра тата Пӗтӗм Вӑтаҫӗр Азире калаҫаҫҫӗ. Ку Вӑл узбекистанӑн официаллӑ чӗлхи, унта регионти ытти нумай этникӑри кӗҫӗнлӗхсем те калаҫаҫҫӗ. Ҫак чӗлхе VIII ӗмӗрте тӗрӗк чӗлхипе, карлуксем, усунсем тата ытти ӑратлӑ ушкӑнсем калаҫнӑ ЧӖЛХЕПЕ тухса каять. IX ӗмӗр хушшинче акӑлчан чӗлхи регионта паллӑ пулнӑ, темиҫе ҫӗр ҫул иртсен тӗрӗк чӗлхипе чылай хӗсӗнсе тухиччен вӑл регионта паллӑ пулнӑ.
14 ӗмӗрте "Узбекистан" терминпа пӗрремӗш хут турккӑсен куҫса ҫӳрекен йӑхӗсен ушкӑнӗ пулнине палӑртма усӑ курнӑ. "Узбек" тата "Узбег" терминсемпе кайран ҫак ӑрусемпе чӗлхесене палӑртма усӑ курнӑ. Ҫак чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗр аталаннӑ, юлашкинчен эпир паян пӗлекен хальхи узбек чӗлхи пулса тӑнӑ.
16-мӗшӗнчен пуҫласа 19-мӗш ӗмӗрччен перси регионта литература чӗлхипе доминацилекен ҫын пулнӑ. 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче персипе араб ҫыххипе пӗрлех хальхи узбек чӗлхине аталантарма пулӑшакан латин алфавитне хута янӑ. Совет Союзӗ Центральнӑй Азие тӗрӗслеме тытӑнсан, кириллица латиницӑна официаллӑ ҫыру вырӑнне улӑштарнӑ, паян узбек чӗлхин тӗп ҫырулӑхӗ пулса юлать.

Узбек (кириллицине) аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Наримон Умаров-писатель, ученӑй тата совет лингвисчӗ 2. Мухаммад Салих-узбек писателӗпе поэчӗ 3. Абдулла Курбонов - драматург тата театр режиссерӗ 4. Абдулла Арипов-поэт тата прозаик 5. Мирзахид Рахимов-писатель тата политика деятелӗ

Узбек (кириллла) чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Узбек чӗлхине кириллица ҫырнӑ, тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет. Ку чагатай, вӑтам ӗмӗрти тӗрӗк чӗлхин тӳрӗ йӑхӗ, вӑл Пӗтӗм Вӑтам Азипе Тата Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнче усӑ курнӑ. Чӗлхере сакӑр уҫӑ сасӑ тата 29 хупӑ сасӑ, ҫавӑн пекех тӗрлӗ дифтонгсем. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, унта уйрӑм сӑмахсем нумай аффикс тытма пултараҫҫӗ, вӗсем пӗлтерӗшне чылай улӑштараҫҫӗ. Сӑмах йӗрки яланах ҫапла: субъект-объект-глагол, сӗнӳсене вара пайӑн-пайӑн палӑртаҫҫӗ. Ҫавӑн пекех пысӑк статуслӑ ҫынсене чӗнсе каланӑ чухне хисеплӗ калаҫусен системи пур.

Узбек (кириллла) чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Тӗпрен пуҫлӑр. Алфавит вӗренӗр, мӗншӗн тесен ку кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелле. Кӗнекесене вулӑр та узбекри кириллицӑри фильмсене пӑхӑр, ку сире пур персонажсене те астуса юлма пулӑшӗ.
2. Грамматикӑна вӗренӗр. Онлайн-курс витӗр тухӑр е грамматика правилисене пӑхса тухӑр та вӗсенчен чи сарӑлнӑ тата чи кирлӗ правилӑсене вӗренӗр.
3. Хӑвӑр произведенипе аудиторин хӑнӑхӑвӗсемпе ӗҫлӗр. Узбекри кириллицӑна ӑнланас тесе, подкастсемпе ытти аудиоклипсем те итлӗр. Вӗсем мӗнле каланине лайӑхрах ӑнланас тесе, кашни сӑмаха сасӑпа калӑр.
4. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе усӑ курӑр. Узбекри кириллицӑра калаҫакан тус тупма тӑрӑшӑр е Чӗлхене вӗренмелли приложенисенче Вӗренӗр, Вӗсем Сире чӗлхе носителӗсемпе хутшӑнма май параҫҫӗ.
5. Кашни кунах ҫӗнӗ сӑмахсемпе пуплевсене вӗрентӗр. Блокнот кӗнеки уҫӑр е Словарь запасне кӑсӑклӑ тӗпчесе вӗренмелли Duolingo Тата Memrise йышши приложенисемпе усӑ курӑр.
6. Ытти ресурссемпе усӑ курӑр. Узбекри кирилл чӗлхипе культурине лайӑхрах ӑнланма пулӑшакан кӗнекесемпе тата веб-сайтсемпе усӑ курӑр, ВӖСЕМ BBC Uzbekistan тата узбекла портал пек.