Тутарла Словак Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Словакла куҫару вӑл-ҫыру е чӗлхерен тепӗр чӗлхене куҫармалли практика. Вӑл ансӑр специализациленӗ облаҫ, ӑна пӗлӳпе опыт пысӑк калӑпӑшӗ кирлӗ. Словак чӗлхи Словакире официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать, ҫавӑнпа та куҫармалли кирек мӗнле документ е пӗлтерӳ те чи пысӑк стандартсемпе тата профессионализмпа килӗшсе тӑмалла.

Лартнӑ задачӑна пурнӑҫлама квалификациллӗ тӑлмача суйлассинчен словакла куҫару процесӗ пуҫланать. Тӑлмачӑн оригинал чӗлхипе те, куҫару чӗлхипе те лайӑх пӗлмелле, ҫавӑн пекех словак чӗлхипе ҫыхӑннӑ хӑйне евӗрлӗ культурӑпа лингвистика нюансӗсемпе те паллашмалла. Кунсӑр пуҫне тӑлмачӑн пулас материал посылкине тӗп-тӗрӗс интерпретацилеме пӗлмелле.

Тӗрӗс тӑлмача суйланӑ хыҫҫӑн вӗсемшӗн куҫару материал куҫару пуҫламӑшӗ пулса тӑрать. Текст кӑткӑслӑхне кура ку темиҫе минутран пуҫласа темиҫе сехетчен йышӑнма пултарать. Хӑш-пӗр чухне тӑлмача чӗлхепе е культурӑпа эксперт консультацийӗ кирлӗ пулма пултарать, куҫару тӗп-тӗрӗс те туллин пулнине тӗрӗс ӗненмелле.

Куҫару пӗтсенех тӑлмачӑн хӑйӗн ӗҫне тӗп-тӗрӗс тӗрӗслемелле. Ку текста темиҫе хут вуласа тухнине пӗлтерет, вӑл фактсене, цифрӑсене, нюанссене те тивӗҫлипе панине ӗненесшӗн. Тӑлмачӑн та пуҫламӑш материалти икӗ ӑс-хакӑлпа тӗрӗс мар енсене сӑнамалла тата кирлӗ тӳрлетӳсем кӗртмелле.

Словакла куҫарасси кӑткӑс, анчах усӑллӑ задача пулма пултарать. Кирлӗ пӗлӳсемпе опыт пур пулсан, квалификациллӗ тӑлмач пӗр кӑлтӑксӑр куҫарӑва тивӗҫтерме тата икӗ тӗрлӗ культура хушшинче ӑнӑҫлӑ хутшӑнма пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче словакла калаҫаҫҫӗ?

Словак чӗлхипе ытларах Словакире калаҫаҫҫӗ, анчах ӑна та ытти ҫӗршывсенче, австрие, Чехие, Венгрие, Польшӑна, Сербие Тата Украинӑна шута илсе, тӗл пулма пулать.

Словак чӗлхи историйӗ мӗнле?

Словакла-хӗвеланӑҫ славянла чӗлхе, хӑйӗн тымарӗсемпе пирӗн эрӑн 5-мӗш ӗмӗрне тухакан славянла чӗлхе. Вӑтам ӗмӗрте словак чӗлхи хӑй тӗллӗн аталанма пуҫланӑ, вӑл латин, чех тата нимӗҫ диалекчӗсене пула вӑйлӑ аталаннӑ. 11 ӗмӗр тӗлне старославян чӗлхи Словаки пӗрлешӗвӗн чӗлхи пулса тӑнӑ, 19 ӗмӗрчченех ҫавӑн пек пулнӑ. 1800-мӗш ҫулсен варринче словак чӗлхине малалла аталантарасси пуҫланчӗ, пӗрлехи грамматикӑпа орфографи вырнаҫтарчӗҫ. 1843 ҫулта Антон Бернолак чӗлхен кодификациллӗ версине пичетлесе кӑларнӑ, ӑна каярахпа Бернолак стандарчӗ тесе паллӑ пулнӑ. Ҫак стандарта темиҫе хут ҫӗнетнӗ, 19 ӗмӗр тӑршшӗпех ҫӗнӗрен пӑхса тухнӑ, ҫакӑ юлашкинчен паян усӑ куракан хальхи словак чӗлхи патне илсе ҫитернӗ.

Словак чӗлхине вӗренме чи пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Людовит Штур (1815 - 1856): словак лингвисчӗ, писатель тата политик, Вӑл 19 ӗмӗрте Словакие наци чӗртсе тӑратнӑ вӑхӑтра чи пӗлтерӗшлӗ фигура пулнӑ. Вӑл "Людовик Штур Чӗлхи" словак чӗлхин пӗрремӗш стандартне туса хатӗрленӗ.
2. Павел Добшинский (1827 - 1885): словак поэчӗ, драматург тата прозаик, вӗсен произведенийӗсем словаксен хальхи литература чӗлхин аталанӑвӗнче тӗп вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
3. Юзеф Милослав Хурбан (1817-1886): словак писателӗ, поэт тата издатель, вӑл словаксен наци идентлӑхӗн чи лайӑх енӗсенчен пӗри пулнӑ. Унӑн произведенийӗсем, поэзипе истори романӗсене шута илсе, хальхи словак чӗлхине аталантарма пулӑшрӗҫ.
4. Антон Бернолак (1762 - 1813): словак филологӗпе священник, хальхи словак чӗлхин пӗрремӗш кодификациллӗ формине туса хунӑскер, Ӑна вӑл Бернолак чӗлхи тесе ят панӑ.
5. Мартин Хаттала (1910-1996): словак лингвисчӗ тата лексикограф, словаксен пӗрремӗш словарьне ҫырнӑскер, ҫавӑн пекех словак грамматикипе сӑмах ҫаврӑнӑшӗ ҫинчен нумай ҫырнӑ.

Словак чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Словак чӗлхи структури ытти славян чӗлхисен тытӑмӗнче, чех чӗлхипе вырӑс чӗлхисен тытӑмӗнче чылай никӗсленнӗ. Вӑл субъект-глагол-объект синтаксиспа килӗшет тата глаголсене пӗрлештермелли, падежсене палӑртмалли кӑткӑс тытӑм пур. Ку ҫичӗ падежлӑ тата икӗ йӑхлӑ флективлӑ чӗлхе. Словак чӗлхи те глагол анспекчӗсем нумай, ҫавӑн пекех икӗ вӑхӑт (хальхи тата иртни). Славян чӗлхинчи ытти чӗлхесенчи пекех тӗрлӗ грамматика формисем пӗр тымартан пулса иртеҫҫӗ.

Словак чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Словак чӗлхипе вӗренмелли учебник тата рабочи тетрадь илӗр. Ку сирӗн словарь запасӗн, грамматикӑпа культура тӗп ҫӑлкуҫӗ пулать.
2. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Woutube ҫинче словак чӗлхине вӗрентекен тӳлевсӗр видеороликсем нумай, вӗсене тӳлевсӗр илме пулать. Ҫавӑн пекех веб-сайтсем те нумай, вӗсенче упражненисем тата ытти вӗренӳ материалӗсем те пур.
3. Занятисене ҫӳресси ҫинчен шухӑшлӑр. Эсир чӗлхене чӑнласах вӗренетӗр пулсан, вырӑнти идиомсене чӑннипех ӑнланмалли чи лайӑх меслет вӑл-чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе тӑтӑшах хутшӑнни, вӑл сире каялла ҫыхӑнтарма тата пӗтӗм процесс урлӑ ирттерсе яма пултарать.
4. Мӗн май килнӗ таран ытларах усӑ курӑр. Эсир чӗлхе носителӗсемпе сывпуллашса е чӗлхепе улӑштармалли юлташ тупсан, калаҫура тата аудиторире усӑ курма пултаратӑр. Вулавпа аудиторин хӑнӑхӑвӗсене лайӑхлатас тесе, фильмсемпе, телешоусемпе тата словакла юрӑсемпе усӑ курӑр.
5. Культурӑна тиенӗр. Словакин кулленхи пурнӑҫӗ, йӑли-йӗркисем, уявӗсем тата ытти нумай япаласем ҫинчен пӗлме хӑтланса пӑхӑр. Ку сире сленгпа вырӑнти пуплевсене лайӑхрах ӑнланма пулӑшать.
6. Ан парӑнӑр. Тепӗр чӗлхене вӗренесси-ҫӑмӑл задача мар, анчах ӑна пурнӑҫлама пулать. Реализмлӑ тӗллевсем лартӑр та вӗсене тытса тӑрӑр. Пӑлханма пуҫланине асӑрхасан, тӑхтав тӑвӑр та кайран таврӑнӑр.