Тутарла Тайла Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Тайга чӗлхипе куҫарни яланах ӳссе пыракан тӗнчери рынокӑн пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать, мӗншӗн тесен компанисене Таиландӑра ҫӗнӗ клиентсене явӑҫтарма май парать. Ҫырнӑ сӑмахсене тӗрӗс те вырӑнлӑ куҫарас тесен профессиллӗ тайгари тӑлмачӑн пулӑшӑвӗсемпе усӑ курмалла.

Тайск чӗлхинчен тӑлмача суйланӑ чухне чӗлхепе тата культурӑпа пысӑк опыт тӑвакан ҫынна тупмалла. Тӑлмачӑн чӗлхепе мӗнле усӑ курмаллине ҫеҫ мар, культурӑсемпе тухӑҫлӑ хутшӑнмаллине те лайӑх пӗлмелле. Ку вӑл сирӗн тӑлмачӑр чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсене ӑнланма йывӑр сӑмахсене тата пуплевсене ӑнланма пӗлнине тата оригиналлӑ текст пӗлтерӗшне улӑштармасӑр тайга чӗлхине тӗрӗс куҫарнине пӗлтерет.

Чӗлхе ҫумне хушса культура нюансӗсене шута илмелле. Сӑмахран, хӑш-пӗр культура ыттисенчен формальнӑрах, ҫавӑнпа та сирӗн тӑлмачӑра хӑйӗн куҫарӑвӗсен тонне кирлӗ пек скоректлама пултарать. Куҫаруҫӑсен те вырӑнти йӑласем ҫинчен пӗлмелле, сӑпайлӑ сӑмахсемпе усӑ курни тата кӳрентерекен сӑмахсенчен пӑрӑнни ҫинчен пӗлмелле.

Юлашкинчен, проект требованийӗсене пӑхса тухар. Хӑш-пӗр документсем валли ятарлӑ сертификатсем е стильпе конкретлӑ руководство кирлӗ пулма пултараҫҫӗ. Ӗненӗр, сирӗн тӑлмачӑр конкретлӑ проект пирки, суйлав процесӗнче мӗн ыйтнине пурне те пӗлет.

Тайла куҫарӑва тӗрӗс пурнӑҫланӑ чухне сире анлӑ аудиторие ҫавӑрса илме тата сирӗн клиент базине анлӑлатма пулӑшать. Сирӗн тӑлмачӑр тӗплӗ те тухӑҫлӑ куҫарусем пама пӗлмелле, вӗсем тухӑҫлӑ пӗлтерӗшсен пӗлтерӗшне ҫухатмаҫҫӗ. Хӑвӑр енче юрӑхлӑ тӑлмач пур пулсан, сирӗн пӗлтерӳ тайга чӗлхипе ҫӳрекенсен те, ҫав чӗлхепе ҫӳрекенсен те тупасса шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче вӑрттӑн чӗлхепе калаҫаҫҫӗ?

Тайга чӗлхипе ытларах Таиландӑра тата тайга диаспорин членӗсем Хушшинче, Пӗрлешӳллӗ Штатсем, Канадӑсем, Сингапур, Австрали, Ҫавӑн пекех Европӑпа Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫ ҫӗршывӗсенче пурӑнакан ҫынсем хушшинче калаҫаҫҫӗ.

Тайга чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тайга чӗлхи, сиам е центральнӑй тайски чӗлхе пекех, Таиландӑн наципе официаллӑ чӗлхи тата тайга халӑхӗн тӑван чӗлхи пулса тӑрать. Вӑл тай–кадай чӗлхе ҫемйин членӗ, ҫак регион, лаос, шань тата чжуан чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑннӑ.
Пирӗн эрӑчченхи пӗрремӗш пин ҫуллӑх халӑх чӗлхинчен пуҫласа хальхи Таиланд территорийӗнче сарӑлнӑ тесе шутлаҫҫӗ пулин те, тайга чӗлхи мӗнле пулса кайни паллӑ мар. 13-мӗш ӗмӗрте унӑн чӗлхи прототайски пек уйрӑм формӑпа аталаннӑ. Ку чӗлхепе чул ҫырусенче усӑ курнӑ, Ӑна Пустухай тапхӑрӗнче ҫирӗплетнӗ (1238-1438). 16 ӗмӗрте хальхи алфавитпа ҫыру системи йӗркеленнӗ чухне чӗлхе пысӑк реорганизаци тӳснӗ.
19 ӗмӗр тӑршшӗнче тайский чӗлхе чылай модернизаци тата стандартизаци тапхӑрне тӳссе ирттернӗ. Ҫакӑ унӑн ҫырулӑх формине лайӑхлатас, словарь запасне ӳстерес тата грамматика правилисене анлӑлатас енӗпе вӑй хунӑ. Вӑрттӑн чӗлхене те шкулсемпе университетсенче вӗрентме пуҫланӑ, вӗренекенсене пулӑшма словарьсем туса хатӗрленӗ. 20 ӗмӗрте телевидени тата радиосетейӑсем йӗркеленӗ чухне тайский чӗлхене тата анлӑрах аудиторипе паллаштарнӑ. Паян ку таиландӑн официаллӑ чӗлхи, унта 60 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тайга чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Рамкхамхаенг Короле Вӑрттӑн алфавитпа ҫыру системи тӑвасси тесе шутлаҫҫӗ.
2. Суриотай королева тайга чӗлхипе тата унӑн стандартизацийӗпе усӑ курассине анлӑлатаҫҫӗ тесе шутлаҫҫӗ.
3. Король Ваджируда ҫӗнӗ сӑмахсем, пуплевсем тата ҫырӑвӑн вӑрттӑн чӗлхинчи стильсем хута яни тата вӗсене популяризаци туни тесе ҫырса хураҫҫӗ.
4. Сылтӑм Чонласин-вӗренӳ практикинче тата литература произведенийӗсенче вӑрттӑн чӗлхепе усӑ курассин тивӗҫӗ.
5. Сылтӑм ануман Раджадхон - патшалӑх управленийӗнче тата официаллӑ документсенче вӑрттӑн чӗлхепе усӑ куракан пионер шутланать.

Вӑрттӑн чӗлхе тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тайский чӗлхе тай-кадай чӗлхе ҫемьин членӗ тата хӑйӗн слогсен кӑткӑс тытӑмӗпе палӑрса тӑрать. Вӑл аналитика чӗлхипе шутланать, ку идейӑсене вӑл грамматикӑлла кӑткӑс формӑсемпе мар, сӑмах йӗркипе пӗлтернине пӗлтерет. Тайск чӗлхинчи пӗлтерӗшлӗ, местоименисемпе глаголсем формӑна улӑштармаҫҫӗ,синтаксика уйрӑмлӑхӗсем пайсемпе тата ытти элементсемпе усӑ курассипе ҫыхӑннӑ. Чӗлхе те грамматика информацийӗн интонацийӗнчен, ударени тытӑмӗнчен, тӗслӗхӗнчен чылай килет.

Вӑрттӑн чӗлхене тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Тайск чӗлхин курсне вӗренӗр. Авторитетлӑ шкул е тайга чӗлхин курсне тупӑр, вӗсем вырӑнта та, онлайн та комплекслӑ занятисем сӗнеҫҫӗ.
2. Онлайн-платформӑпа е вӑрттӑн чӗлхене вӗренмелли приложенипе усӑ курӑр. Babbel тата Pimsleur евӗрлӗ вуншар приложени пур, вӗсем тайга чӗлхин урокӗсене туртса илме сӗнеҫҫӗ.
3. Аудитовизаци материалӗсемпе усӑ курӑр. Ӗҫ тетрачӗсемпе пӗрле вӑрттӑн чӗлхипе кӳрекен видео - е аудиокурс илӗр.
4. Вӗренӳ инструменчӗсемпе усӑ курӑр. Карточкӑсемпе практика чустисем сире тӗп ӑнланусене астуса юлма тата тишкерме пулӑшӗҫ.
5. Яланах практикӑра пулӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет вӑл-час-часах унпа калаҫасси. Тайга чӗлхипе ҫӳрекенсене тупма хӑтланса пӑхӑр е онлайн-форумсене пӗрлешӗр, унта эсир вӑрттӑн чӗлхепе усӑ курма пултаратӑр.
6. Вӑрттӑн хаҫатсемпе кӗнекесем вулӑр. Вӑрттӑнла ҫырнӑ хаҫатсене, романсене тата ытти литературӑна вулани сире ҫак чӗлхепе лайӑхрах паллашма пулӑшать.