Тутарла Малаллам Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Малаалам-Индире калаҫакан чӗлхе, унӑн культура еткерӗ пуян. Ку чӗлхепе индире те, ют ҫӗршывсенче те 35 миллион ытла ҫын калаҫать. Малаалсем ҫине куҫару пулӑшу ӗҫӗсен пӗлтерӗшне глобализаци ӳснӗҫемӗн хаклама йывӑр. Нумай чӗлхеллӗ хутшӑнас кӑмӑл ӳснӗҫемӗн ӳссе пынипе организацисем малаалсем ҫине шанчӑклӑ та тӗрӗс куҫарусене тивӗҫтерме квалификациллӗ специалистсене шыраҫҫӗ.

Малаалам-хӑйӗн ҫырӑвӗпе дравиди чӗлхи. Ку Вӑл Инди штачӗн Официаллӑ чӗлхи, Ҫавӑн пекех Индин официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ 23 чӗлхерен пӗри. Ытти чӗлхесем пекех малаалсен те хӑш-пӗр вариацисем регион тӑрӑх пулса тӑраҫҫӗ. Ҫавӑнпа та малаалсем ҫине куҫарас ӗҫе тарӑнрах хутшӑнас текенсен ҫак регионти вариацисене тӗпӗ-йӗрӗпе тишкермелле.

Малаалсем ҫине куҫарма ӳсекен ыйтӑва предприятисен, глобаллӑ организацисемпе правительство учрежденийӗсен малаалла калаҫакан регионсенчи ҫынсемпе хутшӑнмалла тесе палӑртнӑ. Ҫакна мӗн те пулин кӗртме пултарать - малаялам чӗлхипе маркетинг материалӗсем туса хурассинчен пуҫласа юридически документсене тата тытса тӑракан веб-сайта куҫариччен. Малааламран квалификациллӗ куҫаруҫӑсем те ҫак чӗлхепе ҫыхӑннӑ культурӑллӑ нюанссене ӑнланаҫҫӗ пулсан, уйрӑмах ӗҫлӗ тата маркетингла куҫарусем ҫинчен сӑмах пынӑ чухне, пысӑк пахалӑхлӑ.

Малааламран квалификациллӗ куҫаруҫӑ пулас тесен малааламӑна (унӑн пур вариантӗнче те), куҫару чӗлхипе те лайӑх пӗлмелле. Кунсӑр пуҫне ҫыру обществин вӑйлӑ хӑнӑхӑвӗсем, детальсене тимлӗх тата палӑртнӑ вӑхӑтра ӗҫлеме пӗлни - ҫаксем пурте кирлӗ пахалӑхсем. Эсир ик чӗлхене те чӗлхе йӑтса ҫӳрекен ҫын пек пӗлместӗр пулсан, куҫару е лингвистика тӗлӗшӗнчи степень яланах кирлӗ мар пулин те усӑллӑ пулма пултарать.

Организацисем нумай чӗлхеллӗ майпа усӑ курма май парасси ҫине ытларах та ытларах тимлӗх уйӑрнӑран малаалпа куҫаруҫӑсен ыйтӑвӗ ӳссех пырӗ. Тивӗҫлӗ квалификаци пур пулсан, кирек кам та ҫак кал-кал аталанакан отраслӗн пайӗ пулма тата пӗр-пӗринпе ытларах ҫыхӑнса тӑнӑҫлӑх тӑвас тесе хӑйӗн тӳпине хывма пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче малаалсен чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Малааламӑра ытларах Индире, Керал штатӗнче, ҫавӑн пекех карнатакпа Тамилнад штатӗсенче калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче Тата Араб Эмирачӗсемпе Пӗрлештернӗ Королевствӑра, Бахрейнӑра, Фиджире, Израильре, Малайзире, Катарӑра, Сингапурӑра пысӑках мар диаспора калаҫать.

Малаалсен чӗлхи историйӗ мӗнле?

Малаалсен чӗлхине чи ир ҫирӗплетни IX ӗмӗрти ученӑйсен ӗҫӗнче, "Рамачаритам"тесе ҫырнӑ Ираанман Тппи евӗрлех. 12 ӗмӗр тӗлне ҫак чӗлхе санскрит никӗсӗпе литературӑра усӑ куракан тата хальхи Кералӑн кӑнтӑр районӗсенче сарӑлнӑ литература пулса тӑнӑ.
Наммалвар тата Кулашекхар Алвиш пек поэтсем 14 ӗмӗртен пуҫласа хӑйсен тӗн композицийӗсем валли малаалсемпе усӑ курнӑ. Ҫак ир пулакан чӗлхе форми тамильскинчен те, санскритран та уйрӑлса тӑнӑ. Унта тулӑпа каннада кӗртнӗ ытти чӗлхе терминӗсене те кӗртнӗ.
16-мӗш ӗмӗрте Рамаянсемпе Махабхаратсене Эжутхачан Туннаттху Санскритран малаалсем ҫине куҫарни ҫак чӗлхене тата ытларах хавхалантарнӑ. Тепӗр темиҫе ҫӗр ҫул хушшинче писательсем малааламӑн тӗрлӗ диалекчӗсемпе хайлавсем хайланӑ. Ку вӑл португали, англи, франци тата голланди чӗлхисенчен сӑмахсем илнӗ хальхи малаалам килсе тухни патне илсе ҫитернӗ.
Ҫавӑнтан вара малаалсем керал штатӗнче официаллӑ чӗлхе пулса тӑнӑ, вӗренӳ, управлени, массӑллӑ информаци хатӗрӗсемпе тата тӗнпе усӑ курнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл поэзи, пьесӑсем тата кӗске калавсем евӗрлӗ ҫӗнӗ литература жанрӗсем тума усӑ курнӑ, хальхи тӗнчере малалла аталанать.

Малаалсен чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Эжутачан (Ҫавӑн пекех Рамуджан Эжутачан Туннатта пӗлнӗ) – малааламсен чӗлхин чи пысӑк поэчӗ, ӑна хальхи малааламӑри литературӑн никӗсне тӑвасси тесе шутлаҫҫӗ.
2. Куман Асан – хальхи малааламӑри литературӑн триумвирателӗсенчен пӗри. Вӑл хӑйӗн ӗҫӗсемпе чинтхавиштая Шьямала "Эрехӗ", "Налини" тата "Чинтхавиштая Шьямала" пекех паллӑ.
3. Ульрик Парамешвар Айер-малааламӑри паллӑ поэт, вӑл хӑйӗн пӗрремӗш пичетленсе тухнӑ "Кавьяанушасансем" ятлӑ произведенийӗпе паллӑ. Ун ҫумне тата вӑл малаалсен поэзине хальхи пек пӑхни те хушса хураҫҫӗ.
4. Валлатхол Нара Менон – ҫавӑн пекех хальхи малааламӑри литературӑн триумвирателӗсенчен пӗри. Вӑл "Кханда Кавьяс" тата "Ухмахастха"пек классикӑлла темиҫе произведени ҫырнӑ.
5. Г.Шанкара Курупп – Хӑйӗн произведенийӗсемпе Паллӑ, "Ору Джудха малаалам" тата "Чие Ҫырли Паршанӗсем" пекех, вӑл малаалсем ҫинчи литературӑшӑн джнанпит премийӗн пӗрремӗш лауреачӗ пулнӑ.

Малаалсен чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Малаалсен чӗлхи агглютинативлӑ чӗлхе пулса тӑрать, ку вӑл аффиксацин ҫӳллӗ шайӗ тата ҫӗнӗ сӑмахсем вӗренмелли сӑмахсене е пуплевсене пӗрлештерес кӑмӑл пуррине пӗлтерет. Ҫак уйрӑмлӑх ӑна питӗ витӗмлӗ чӗлхепе калать, калаҫакана акӑлчан чӗлхинче кирлӗ сӑмахсен кӑткӑс шухӑшӗсене сахалтарах пама май парать. Малааламра V2-мӗш сӑмах йӗрки сӗнӗвӗн иккӗмӗш позицине лартнине пӗлтерет, анчах ӑна ҫирӗп пӑхӑнса тӑмаҫҫӗ. Ҫавӑн пекех ҫак чӗлхере тӗл пулакан грамматика структурисем те пур.

Малаалсен чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Малааламла ҫырнӑ кӗнекесемпе материалсене тиеме пуҫлӑр. Интернетра тӳлевсӗр PDF-файлсене, электрон кӗнекисемпе аудиофайлсене тупма ҫӑмӑл.
2. Малаалам чӗлхипе ҫӳрекенсен аудиозапиҫӗсене тупӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем мӗнле каланине итлени вӗсене ирӗклӗн алла илме май парать.
3. Му Language Exchange е Conversation Exchange чӗлхепе улӑштармалли сайтсемпе усӑ курӑр.
4. Мадрас университечӗ Е Кайрали Малаалсем пек университетсем сӗнекен тӳлевсӗр онлайн-курссемпе усӑ курӑр.
5. Вырӑнти чӗлхе шкулне е вӗренӳ центрне вӗренме ҫырӑнасси ҫинчен шухӑшлӑр.
6. Чӗлхепе лайӑхрах паллашас тесе малааламри фильмсемпе телешоу ҫине пӑхӑр.
7. Кирлӗ сӑмахсемпе пуплевсене астуса юлма пулӑшакан карточкӑсемпе усӑ курӑр.
8. Эсир вӗреннӗ ҫӗнӗ сӑмахсемпе сӗнӳсем ҫырнӑ ҫырмалли пӗчӗк кӗнеке илсе пырӑр, вӗсене час-часах пӑхса тухӑр.
9. Май килнӗ таран хӑвӑрпа малааламскинче час-часах калаҫӑр.
10. Юлашкинчен, юлташсемпе тата ҫемьепе куллен калаҫура ҫак чӗлхепе усӑ курма май тупӑр.