Тутарла Узбекла Куҫар

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.

Узбекла куҫару - ҫыру докуменчӗсене куҫарасси, кадр хыҫҫӑн сасӑсене куҫарасси, мультимедиа, веб-сайт, аудиофайлов тата узбекла хутшӑнӑвӑн ытти нумай формисене куҫарасси. Узбек Чӗлхипе тӑван чӗлхепе калаҫнӑ пек калаҫакан, ҫав шутра Узбекистанра, Афганистанра, Казахстанра Тата Вӑтаҫӗр Азири ытти ҫӗршывсенче пурӑнакан ҫынсем узбекла куҫарӑвӑн тӗп аудиторийӗ шутланаҫҫӗ.

Ӗҫ узбекла куҫарма тытӑнсан пахалӑхӗ татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ. Тӑлмачӑн професси пулӑшӑвӗ куҫарнӑ материал вырӑнлӑ янӑрать, йӑнӑшсем ҫук тесе шантарма пулӑшать. Тӑлмачсен узбек чӗлхипе унӑн культурӑллӑ нюансӗсене лайӑх тӗпчемелле, ҫавӑн пекех тӗллевлӗ текстпа усӑ куракан ятарлӑ терминологине тӗпчемелле. Тӗрӗс те меллӗ пултӑр тесе, лингвист узбек чӗлхипе те, оригинал чӗлхипе те паллашмалла.

Узбек пасарне тухма тӑрӑшакан компанисен куҫару проектне лайӑх пурнӑҫлани татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулма пултарать. Маркетинг материалӗсем, продуктсем валли инструкцисем, веб-сайтсем тата бизнесӑн ытти кирлӗ компоненчӗсене тӗрӗс куҫарнине пӗлсен, компанисем анлӑ аудиторие ҫавӑрса илме тата унпа ҫыхӑнса ӗҫлеме пултараҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне локализациленӗ куҫарусем компанисемпе вӗсен клиенчӗсен шанӑҫне ҫирӗплетме пулӑшаҫҫӗ, вӗсем хӑйсен тӗллевлӗ аудиторийӗн чӗлхе ыйтӑвӗсене тивӗҫтерме вӑхӑт тупнине кӑтартса параҫҫӗ.

Кӗнекесемпе журналсем, блогсем пек художествӑлла куҫару проекчӗсем валли узбекри куҫаруҫӑсен малтанхи пӗлтерӗшне ӑнланса илсе вулакансене текст ҫинчен тӗп-тӗрӗс ӑнлантарас тесен пуҫламӑш материала тарӑннӑн ӑнланмалла. тӑлмачсен те паллӑ сӑмахсемпе сӑмахсен историпе политика тата культура пӗлтерӗшӗ ҫинчен пӗлмелле. Ҫавӑн пекех тӑлмачӑ узбек алфавитӗпе тата унпа ҫыхӑннӑ ҫырӑвӑн правилисемпе паллашни кирлӗ.

Узбекла куҫарни-кӑткӑс та кӑткӑс ӗҫ, пысӑк квалификациллӗ специалистсене кирлӗ, вӗсем тӗп-тӗрӗс те уҫӑмлӑ пулнине ӑнланаҫҫӗ. Эсир хӑвӑра-сайта, документа, аудиозапиҫе е коммуникацин урӑх тӗсне куҫарас теместӗр пулсан та, узбекла куҫару професси службине тара тытасси - ӑнӑҫлӑ результата гарантилемелли чи лайӑх май.

Хӑш ҫӗршывсенче узбекла калаҫаҫҫӗ?

Узбек Чӗлхипе Узбекистанра, Афганистанра, Таджикистанра, Казахстанра, Туркменистанра, Кыргызстанра, Российӑра тата Китайра калаҫаҫҫӗ.

Узбек чӗлхин историйӗ мӗнле?

Узбек чӗлхи-тӗрӗк ҫемйин карлук турачӗсемпе ҫыхӑннӑ хӗвелтухӑҫ фюрк чӗлхи. Ун ҫинче ытларах Узбекистанра, Таджикистанра, Кыргызстанра, Казахстанра Тата Вӑтаҫӗр Азипе Раҫҫейӗн ытти пайӗсенче пурӑнакан 25 миллион ҫынна яхӑн калаҫаҫҫӗ.
Узбек чӗлхин хальхи форми 18 ӗмӗрте Бухар ханствине юсаса ҫӗнетнӗ вӑхӑтра аталанма пуҫланӑ, вӑл узбек чӗлхеллӗ регион пайӗ пулнӑ. Ҫак тапхӑрта узбек чӗлхи ҫумне перси витӗмӗн ҫӳллӗ шайӗ хушӑннӑ, вӑл паянхи кунчченех паллӑ йӗр пулса юлать.
19 ӗмӗрте Бухар эмирӗ Нурулла хан ирттернӗ реформӑсем эмиратра узбек диалекчӗсемпе усӑ курма пулӑшнӑ. Пуринчен ытла ҫакӑ персипе араб хутне хӑйне пӑхӑнса тӑракансем хушшинче пӗрлӗхлӗ империе йӗркелеме хавхалантарассипе ҫыхӑннӑ.
1924 ҫулта узбек чӗлхине Вӑтаҫӗр Азире официаллӑ чӗлхепе пӗлтернӗ, унӑн ҫырӑвӗн никӗсӗ вырӑнне кирилл алфавитне кӗртнӗ. Совет Союзӗ арканнӑ хыҫҫӑн 1991 ҫулта Узбекистан никама пӑхӑнманлӑх тупнӑ, узбекла хӑйӗн официаллӑ чӗлхипе калаҫнӑ. Независимость тупнӑранпа тата унӑн ҫырулӑх форми ҫинче нумай реформа ирттернӗ, 1992 ҫулта латиница никӗсӗ ҫине ҫыру кӗртнӗ тата узбек чӗлхин Академине йӗркеленӗ.

Узбек чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Алишер Нави (1441-1501): Навойсем узбек чӗлхине ҫыру тӗнчине кӗртессине ҫырса хураҫҫӗ. Унӑн поэзийӗпе стилӗ пулас поэтсемпе писательницӑсемшӗн тӗслӗх пулса тӑнӑ.
2. Абдурашид Ибрагимов (1922-2011): Ибрагимов узбекри паллӑ лингвист пулнӑ, вӑл узбек орфографийӗпе грамматикине хальхи орфографипе стандартизаци аталантарассинче пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
3. Зебунис Джамалова (1928-2015): Джамалова узбекла ҫыракан хӗрарӑмсенчен пӗри пулнӑ, унӑн ӗҫӗсем паян та витӗмлӗ юлаҫҫӗ.
4. Мухандислар Гуламов (1926-2002): Гуламов узбек чӗлхишӗн фонетика алфавитне туса хатӗрлессишӗн яваплӑ пулнӑ, ҫавӑнтанпа ӑна ытти нумай чӗлхепе йышӑннӑ.
5. Шароф Рашидов (1904-1983): Рашидова узбек чӗлхипе совет саманинче усӑ курмалли пропаганда тата ӑна шкулсенче вӗренӳ программине кӗртмелли пропаганда тесе ҫыраҫҫӗ. Ун ҫумне узбек литературипе культурӑпа усӑ курма хавхалантарни хушса ҫыраҫҫӗ.

Узбек чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Узбек чӗлхи - алтай ҫемйин пӗр пайӗ пулса тӑракан тӗрӗк чӗлхи, унта турккӑсемпе монгол чӗлхисем кӗреҫҫӗ. Ӑна латин алфавитӗпе ҫырнӑ, араб, перси тата вырӑс чӗлхисен хӑш-пӗр уйрӑмлӑхӗсем пур. Чӗлхере сакӑр уҫӑ сасӑ, ҫирӗм икӗ хупӑ сасӑ, виҫӗ ӑру (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам), тӑватӑ падеж (менельник, эрех, парӑмлӑ тата ача ҫуратакан падеж), тӑватӑ глагол вӑхӑчӗ (хальхи, иртни, пуласлӑх тата иртнӗ тапхӑр) тата икӗ анспект (пӗтӗмпех тата ҫитменлӗхсӗр). Сӑмах йӗрки ытларах ҫакӑн пек: Субъект-объект-глагол.

Узбек чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Узбек чӗлхине вӗренмелли квалификациллӗ преподавателе е репетитора тупӑр. Квалификациллӗ преподаватель е репетитор пуррипе эсир чӗлхене тӗрӗс те хӑвӑр хӑвӑртлӑхпа вӗренессе шантарать.
2. Вӑхӑта вӗренӳ ҫинчен пӗлтерӗр. Тӗпчесе вӗренекен материала практикӑпа пӑхса тухма кашни кунах кӑштах вӑхӑт уйӑрма тӑрӑшӑр.
3. Онлайн кӗме май паракан ресурссемпе усӑ курӑр. Узбек чӗлхине вӗренмелли уроксемпе упражненисем сӗнекен веб-сайтсемпе мобиль приложенийӗсем нумай.
4. Малтан калаҫма вӗренӗр. Кӑткӑс грамматика темисем ҫине куҫиччен калаҫу тӗп пуплевӗсене тӗпчесе вӗренмелле.
5. Узбек музыкине итлӗр те узбек фильмӗсемпе телепередачисене пӑхӑр. Узбек музыкине, видеоклипсемпе фильмсене итлени-чӗлхепе культура ӑшне путса лармалли питӗ лайӑх меслет.
6. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнӑр. Май пулсан, узбек чӗлхине тӑхӑнса ҫӳрекене тупма тӑрӑшӑр, вӑл сире ҫак чӗлхепе калаҫу тата ҫыру чӗлхипе усӑ курма пулӑшӗ.