Латыш Тутарла Куҫар

Латви-Европӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ енче Балтика тинӗсӗ хӗрринче вырнаҫнӑ пысӑках мар патшалӑх. Латыш чӗлхи официаллӑ пулсан та ҫӗршывӑн хӑш-пӗр пайӗсенче акӑлчан чӗлхипе анлӑн усӑ кураҫҫӗ тата ӑнланаҫҫӗ. Ҫакна латышла куҫарас тата латвире бизнеспа хутшӑнма пулӑшас ӗҫре нумай ҫыншӑн кирлӗ усӑ курать.

Латышла-балтика турачӗн индоевропейла чӗлхи. Вӑл литовскипе те, кӑштах нимӗҫ чӗлхипе те пӗрпекрех. Латвире ҫӗр ҫул ытла латышла та, вырӑсла та калаҫнӑ. Анчах паян, латвин никама пӑхӑнманлӑхне пула, латышский пӗртен-пӗр официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать.

Латыш чӗлхи латви тулашӗнче анлӑн сарӑлмасть, ҫавӑнпа та нумай организацие латышла документсемпе тата корреспонденципе ӗҫленӗ чухне сертификациленӗ латышла куҫару пулӑшӑвӗ кирлӗ. Латыш чӗлхипе ҫӳрекен профессиллӗ куҫаруҫӑсем кӑткӑс заметкӑсене, документсене тата юридически хутсене латышла акӑлчанла е пачах урӑхла куҫарма пултараҫҫӗ.

Чӗлхе культурипе нюансне тӗп-тӗрӗс тата пахалӑхне тивӗҫтернисӗр пуҫне куҫарнӑ текст оригиналӑн ҫирӗп текстне шантарнине латышла куҫару професси службисем ӑнланаҫҫӗ. Ку вӑл урӑх чӗлхе ҫине куҫарсан пӗлтерӗшлӗ, мӗншӗн тесен малтанхи пӗлтерӗшпе контекта упраса хӑварма пулӑшать.

Латышла куҫару пулӑшӑвӗсене медицина, юридически, техника, литература куҫарӑвӗсемпе веб-сайтсен куҫарӑвӗсем, ҫавӑн пекех программӑна тивӗҫтермелли локализаци кӗртеҫҫӗ. Эсир юридически документсем, компанисен финанс отчечӗсем Тата латвире медицина ҫырӑвӗсем пек конфиденциллӗ документсемпе ҫыхӑннӑ пулсан, сертификациленӗ тӑлмача тара илме сӗнетӗп. Куҫарусен лайӑх латви бюровӗ сирӗн документсене опытлӑ профессионалсем тӗп-тӗрӗс куҫарччӑр тата вӑхӑтра илсе килччӗр тесе тӑрӑшать.

Юлашкинчен ҫакна палӑртмалла: латышла куҫару пулӑшӑвӗ юлашки ҫулсенче ытларах та ытларах пӗлтерӗшлӗ пулса пырать, мӗншӗн тесен ҫӗршывсем хушшинче тӗрӗс хутшӑнас тата пӗр-пӗрне ӑнланас кӑмӑл ӳссе пырать. Латыш чӗлхипе профессилле куҫаруҫӑсем пурри бизнесшӑн та, латвире ҫӳрес е пурӑнас текенсемшӗн те меллӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче латышла калаҫаҫҫӗ?

Латыш чӗлхи латвин официаллӑ чӗлхи шутланать, унпа пӗрлех Эстони, Россия, Казахстан тата Украинӑн хӑш-пӗр пайӗсенче те калаҫаҫҫӗ.

Латыш чӗлхин историйӗ мӗнле?

Латыш чӗлхи-балтика чӗлхисен турачӗсемпе ҫыхӑннӑ индоевропей чӗлхи. Унпа латви регионӗнче пин ҫул ытла калаҫаҫҫӗ, вӑл ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑрать.
Латыш чӗлхине асӑнни 16 ӗмӗре кӗрет, ҫав чӗлхен элеменчӗсем Мартин Лютер Библие куҫарнӑ пек текстсенче пулаҫҫӗ. 18 ӗмӗртен пуҫласа латыш чӗлхи шкул вӗрентӗвӗн тӗрлӗ тапхӑрӗнче усӑ курнӑ, 1822 ҫулта ку чӗлхепе пӗрремӗш хаҫат пичетленсе тухнӑ.
19-мӗшпе 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче латыш чӗлхи чӗлхе реформин пахалӑхне лайӑхлатас тата унӑн словарь запасне европӑри ытти чӗлхесенчен илнӗ сӑмахсемпе пуянлатас тапхӑра тӳссе ирттернӗ. Независимость илнӗ хыҫҫӑн латыш чӗлхине 1989 ҫулта латвин официаллӑ чӗлхи тесе пӗлтернӗ.
Латыш чӗлхипе Латвире 1,4 миллиона яхӑн ҫын калаҫнисӗр пуҫне Вӑл Раҫҫей, Австрали, Пӗрлешӳллӗ Королевство, Канада, Пӗрлешӳллӗ Штатсемпе Германи пек ҫӗршывсенче те усӑ курать.

Латыш чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Кришьянис Баронс (1835-1923) - латыш фольклорисчӗ, лингвист тата филолог, ӑна хальхи латыш чӗлхин стандартизацийӗ тесе шутлаҫҫӗ.
2. Янис Эндзелинс (1860-1933) - паллӑ латыш филологӗ, ӑна латыш чӗлхин грамматика тытӑмне йӗркелесси тесе шутлаҫҫӗ.
3. Андрейс Элитис (1886-1942) - лингвистика тухтӑрӗн степеньне илнӗ пӗрремӗш латыш латыш орфографине кодификацилес тӗлӗшпе пысӑк вырӑн йышӑнчӗ.
4. Август Деглавс (1893-1972) - латышсен паллӑ писателӗпе поэчӗ, латыш культурине упраса хӑварас ӗҫре тӗп вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
5. Валдис Муктупавелс (1910-1986) - латышри паллӑ лингвист, вӑл хальхи латыш чӗлхипе правописани правилисен тытӑмӗнчи тӗп архитекторсенчен пӗри пулнӑ.

Латыш чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Латыш чӗлхин структури вӑл - ытти балтика чӗлхисем евӗрлӗ, литовскипе авалхи русси чӗлхисем пек флективлӑ чӗлхе. Вӑл глаголсемпе структура элеменчӗсен, ӑру, числапа падеж йышши чӗрчунсен туртӑмӗсен кӑткӑс системи пур. Латыш чӗлхине те килӗшӳллӗ, акцентрацилемелли тата сас-чӗве улӑштармалли градацисем пысӑк шайпа ҫирӗплетсе параҫҫӗ. Синтаксиса илес пулсан, латыш чӗлхи SVO (Субъект-глагол-объект) йӗркипе пырать.

Латыш чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1.Тӗп никӗссене тӗпчеме тытӑнӑр: фонетика алфавитӗпе, база произведенийӗпе (канашсем кунта) тата грамматикӑн тӗп никӗсӗсемпе (хушма канашсем кунта) паллашма пуҫлӑр.
2.Учебник тупӑр: сире латыш чӗлхине вӗренме пулӑшакан темиҫе учебник Тупма Пулать; ку грамматикӑна, ҫырусемпе пӗрлехи пуплевсене ӑнланма питӗ лайӑх. Темиҫе рекомендаци кӗнеки - "Латыш чӗлхи Никӗсӗсем"," латыш чӗлхи: тӗп грамматика "тата" кунне 10 минут хушшинче латыш чӗлхине Вӗренӗр".
3.Курс витӗр тухӑр: курс ҫине Ҫырӑнӑр е хӑвӑра калаҫу сӑмахӗнче тата чӗлхене итлеме пулӑшакан репетитор йышӑнӑр. Нумай университетсем, шкулсем тата уйрӑм репетиторсем латышла занятисем тата уйрӑм уроксем сӗнеҫҫӗ.
4.Латыш музыкине итлӗр те латви телекуравне пӑхӑр: латыш чӗлхипе музыка Итлени сире чӗлхе музыкаллӑхӗпе кӗвӗ паттернисене ӑнланма пулӑшать. Латвири телепередачӑсемпе фильмсене пӑхса тухни сире латвири культурӑпа паллаштарма пултарать.
5.Калаҫура практикӑра усӑ курӑр: эсир никӗссене алла илсенех чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма хӑтланса пӑхӑр. Сирӗнпе юнашар латыш чӗлхине тӑхӑнса ҫӳрекенсем ҫук пулсан, Пӗтӗм тӗнчери партнерсемпе практикӑра Усӑ курма Tandem е Speaky пек приложенисемпе усӑ курӑр.

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.