Исланди Тутарла Куҫар

Исландири чӗлхесенчен пӗри - ку таранччен тӗнчере калаҫакан авалхи чӗлхесенчен пӗри, вӑл исланди халӑхӗн культурипе хӑйне евӗрлӗхне ӗмӗр-ӗмӗрех пӗлме пулӑшать. Ҫапла вара, исландецсемпе ӗҫсемпе е киленӳшӗн хутшӑнакан кирек камшӑн та исланди чӗлхине шанчӑклӑ та тӗрӗс куҫарма пӗлмелле.

Исланди чӗлхин профессиллӗ тӑлмачӗсем нюанссене ӑнланаҫҫӗ, мӗншӗн тесен исланди чӗлхи пӗр евӗрлӗ, анчах шведсемпе норвеж чӗлхисем пек скандинав чӗлхисенчен уйрӑлса тӑрать. Диалект Та Исландири тӗрлӗ регионсенче вӗриленме пултарать, ҫакӑ ӑна чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемшӗн тата йывӑртарах тӑвать. Лайӑх куҫару текст пӗлтерӗшне ҫеҫ мар, ӗҫе хутшӑнма пултаракан кирек мӗнле культурӑллӑ е регионти контекта та палӑрттӑр тесе тӑрӑшать.

Юлашки ҫулсенче исланди куҫарӑвӗн профессиллӗ пулӑшӑвӗсем ытларах та ытларах усӑ курма пуҫларӗҫ. Куҫару бюровӗ хальхи вӑхӑтра исланди аудиторийӗпе ҫыру формипе, документсемпе веб-сайтсемпе, видео тата аудиозапись евӗрлӗ аудиовизаци формисемпе хутшӑнма пулӑшакан пулӑшу сӗнеҫҫӗ. Ҫакӑн пек пулӑшусем тӗнчери шайра ӗҫлекен компанисемшӗн уйрӑмах пӗлтерӗшлӗ, унта тӗрӗс те тӗрӗс куҫару кирлӗ.

Анчах исланди чӗлхинчен куҫарнӑ профессиллӗ пулӑшу ӗҫӗсем исланди чӗлхине е унран информацие пӗлтерекенсене пурне те усӑллӑ. Сӑмахран, исланди чӗлхипе ҫырнӑ кӗнекесемпе алҫырусене анлӑ аудиторие куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫапла вара, исландири неисландла произведенисене исланди чӗлхипе ҫӳрекенсене уйӑрса пама пултараҫҫӗ, ҫакӑ вӗсене литературӑпа, ҫӗнӗ хыпарсемпе, пӗтӗм тӗнчери идеясемпе усӑ курма май парать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, исланди чӗлхинчен куҫарас ӗҫри професси пулӑшӑвӗсем исланди чӗлхипе глобаллӑ аудиторипе ҫыхӑнса тӑраҫҫӗ. Ҫапла вара, исланди аудиторийӗпе тухӑҫлӑ хутшӑнас текенсемшӗн ҫак пулӑшу кирек камшӑн та пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Исланди чӗлхипе хӑш ҫӗршывсенче калаҫаҫҫӗ?

Исландире Исландире ҫеҫ калаҫаҫҫӗ, Ҫурҫӗр Америкӑри хӑш-пӗр эмигрантсем унпа иккӗмӗш чӗлхе вырӑнне усӑ кураҫҫӗ.

Исланди чӗлхин историйӗ мӗнле?

Исланди чӗлхи - ҫурҫӗр германи чӗлхи, вӑл авалхи кандинавипе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать, унпа исландецсем 9-мӗш ӗмӗртен калаҫаҫҫӗ. Ҫакна исландири 12-мӗш ӗмӗрте пӗрремӗш хут авалхи кандинавла ҫырнӑ сагӑсенче ҫырнӑ.
Исланди 14-мӗш ӗмӗрте Исланди чӗлхипе Доминацилекен чӗлхе пулса тӑнӑ та, ҫӗнӗ грамматикӑпа словарь запасне аталантарса, авалхи кандинави тымарӗсенчен чакма пуҫланӑ. Ҫак процесс 1550 ҫулта, Лютеранство Исландире доминари пулса тӑрсан, дани тата нимӗҫ чӗлхисенчен тӗн тексчӗсен юппи патне илсе ҫитерсен, Реформацие хӑвӑртлатма пуҫланӑ.
19-мӗш ӗмӗрте Исланди индустриализациленме пуҫланӑ, англипе дани чӗлхисенчен хӑш-пӗр сӑмахсене вӗреннӗ. Чӗлхене стандартизаци тунӑшӑн 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче, 1907-1908 ҫулсенче правописанин малтанхи реформӗсенчен пуҫланнӑ. Ҫакӑ 1908 ҫулта исландири (исландири) пӗр стандартлӑ чӗлхе туса хурасси патне илсе ҫитернӗ, ҫакӑ вара малалла реформӑсем тума май панӑ.
20-мӗш ӗмӗр вӗҫӗнче чӗлхе тата пысӑк улшӑнусем тӳснӗ, технологисемпе ҫыхӑннӑ хальхи сӑмахсемпе терминсене, ҫавӑн пекех феминистла хусканусем ҫинчен ҫырса кӑтартма нейтральнӑй терминсем кӗртессипе ҫыхӑннӑ. Паян исланди чӗлхи ҫаплах аталанать-ха, улшӑнакан культурӑпа тавралӑха палӑртакан ҫӗнӗ сӑмахсене майӗпен хӑнӑхса пырать.

Исланди чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Сорри Струлусон (1178-1241): исландири юмахлӑ поэт, историк тата политик, унӑн пултарулӑхӗ исланди чӗлхипе литературине тарӑн витӗм кӳнӗ.
2. Йонас Халльгримссон (1807-1845): исланди поэчӗ, ӑна час-часах хальхи исланди поэзийӗн ашшӗ теҫҫӗ. Унӑн лирикӑллӑ произведенийӗсем хальхи исланди чӗлхине йӗркеленӗ, ҫӗнӗ сӑмахсем, терминсем кӗртнӗ.
3. Йон Арнасон (1819-1888): исланди ученӑйӗ, исландири 1852 ҫулта исланди чӗлхин чи малтанхи словарьне туса пичетлесе кӑларнӑ.
4. Эйнар Бенедиктсон (1864-1940): исландири паллӑ писатель тата поэт, хальхи исландири литературӑна йӗркелеме пулӑшнӑскер, малашне унта халӑх культурин элеменчӗсене илсе килнӗ.
5. Фон Ск Клаус (1861-1951): исланди чӗлхине тӗпӗ-йӗрӗпе ҫырса кӑтартнӑ, исланди чӗлхине германи чӗлхипе танлаштарнӑ нимӗҫ лингвисчӗ.

Исланди чӗлхин тытӑмӗ мӗнле?

Исланди чӗлхи - ҫӗршыври скандинавӑри пӗрремӗш поселенецсен чӗлхинчен тухнӑ ҫурҫӗр германи чӗлхи. Чӗлхе тытӑмӗ унӑн германи тымарӗсем ҫине кӑтартать; унта субъект-глагол-объект, ҫавӑн пекех вӑйлӑ морфологи сӑмахӗсен йӗркипе усӑ кураҫҫӗ. Унӑн та виҫӗ йӑх пур (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тата тӑватӑ падеж (менельник, эрех, дежурнӑй тата ашшӗ-амӑшӗ). Унта тата исландири чӗрчунсен, глаголсен тата паллӑ ячӗсен икӗ тӗрлӗ формӑллӑ пулнине кӑтартса паракан грамматика иккӗлӗхӗ те пур. Кунсӑр пуҫне исланди чӗлхинче тайлӑм сарӑлнӑ, вӑл числапа, падежпа, уйрӑмлӑхсемпе тата ҫӗрсемпе усӑ курать.

Исланди чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Хӑвӑр ҫине вӗренмелли обязательство илӗр: чӗлхене мӗн чухлӗ вӑхӑт вӗренес тетӗр, ҫавӑн чухлӗ Шутлӑр та хӑвӑра ҫакна халаллӑр. Хӑвӑр умма реализмлӑ тӗллевсем лартӑр, сӑмахран, кашни кунах ҫӗнӗ сӑмах е грамматика правилине вӗренмелле е кашни кунах исланди чӗлхипе кӗнеке страницине вулама тӑрӑшмалла.
2. Шӑпах сире юрӑхлӑ ресурссем тупӑр: Интернетра нумай ресурс тупма пулать, эсир хӑвӑр вӗрентӗвӗн опычӗпе усӑ курма пултаратӑр. Тен, чӗлхе грамматика тытӑмӗ ҫине тӗп тимлӗх уйӑракан учебника тупни, аудиозапиҫӗсемпе е видеозапиҫӗсемпе аудиозированисемпе произведени практики валли усӑ курни усӑллӑ пулнӑ пулӗччӗ.
3. Тӑтӑшах практикӑра пулӑр: чӗлхе ҫине шанас тата хӑвӑр мӗн вӗреннине манманнине ӗненес Тесен яланах практикӑра пулӑр. Эсир онлайн-занятисене ҫырӑнма, исландири хӑйпе калаҫакан онлайна тупма е туссемпе паллашма пултаратӑр.
4. Исландири культурӑна тиенӗр: исландири фильмсемпе телепередачӑсене Пӑхса тухни, исландири кӗнекесемпе журналсене вулани, исландири культура мероприятийӗсене ҫӳрени - ҫаксем пурте чӗлхепе тата культурӑпа паллашмалли лайӑх майсем.
5. Ҫакна курса савӑнӑр: чӗлхене вӗренни килентермеллех! Исландири темиҫе васкаварпа идиомпа е онлайн-вӑйӑ каласа савӑнӑр.

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.