Папьямент Тутарла Куҫар

Папьяменто-креоль чӗлхи, ун ҫинче кариб утравӗсем Ҫинче Аруба, Бонайра тата Кюрасао калаҫаҫҫӗ. Ку вӑл испани, португали, голланди, акӑлчан тата африкӑри тӗрлӗ диалектсене пӗрлештерекен гибрид чӗлхи.

Ӗмӗр тӑршшӗпех папьянто вырӑнти халӑхшӑн хутшӑну чӗлхипе ӗҫленӗ, утрав ҫинчи тӗрлӗ культура представителӗсемпе хутшӑнма май панӑ. Унпа кулленхи хутшӑну чӗлхипе усӑ курни ҫумне вӑл литературӑпа куҫару инструменчӗ пулса усӑ курнӑ.

Куҫару историйӗ 1756 ҫул тӗлне, пӗрремӗш куҫарусем пичетленсе тухсан, тухать. Чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех аталанса, хӑйне йӑтса ҫӳрекенсен ыйтӑвӗсене тивӗҫтерме хӑнӑхса пынӑ.

Паян папьямента бизнесра, туризмра тата вӗренӳре анлӑн усӑ кураҫҫӗ. Microsoft тата Apple йышши компанисем хӑйсен пулӑшакан чӗлхесен списокне Папьямент хушса панӑ, ку чӗлхене ют ҫӗршыв ҫыннисемпе студентсемшӗн ытларах усӑ кӳнӗ.

Кариб бассейнӗнчи ҫӗршывсенче ӗҫлекен компанисем хӑйсен клиенчӗсемпе тухӑҫлӑ хутшӑнас тесе папьяменто ҫине куҫармалли пулӑшусемпе усӑ курма пултараҫҫӗ. Ку чӗлхепе вырӑнти халӑха юрӑхлӑ веб-сайтсемпе брошюрӑсем тума усӑ курма пулать. Унсӑр пуҫне компанисем вӗсене темиҫе чӗлхепе калаҫма пулӑшакан онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе усӑ курма пултараҫҫӗ.

Вӗренӳ тӗнчинче папьянтопа тӗрлӗ усӑ кураҫҫӗ. Кариб бассейнӗнчи шкулсем вӗренекенсене хӑйсен культурипе тата историйӗпе паллаштарма ҫак чӗлхепе час-часах усӑ кураҫҫӗ. Унсӑр пуҫне пӗтӗм тӗнчипе университетсенчен нумайӑшӗ папьянто енӗпе специализациленӗ курссем тата специализациленӗ программӑсем сӗнеҫҫӗ. Ҫакӑ студентсене хӑйӗн чӗлхине тата унпа ҫыхӑннӑ культура ӑнланӑвне пӗтӗм тӗнчерен лайӑхлатма май парать.

Пӗтӗмӗшпе Илсен, Папьянто куҫарӑвӗ кариб бассейнӗнчи пуян культура тата еткерлӗхӗн пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Вӑл кулленхи хутшӑнупа, бизнеспа, вӗренӳпе тата куҫарупа усӑ курать. Ҫак чӗлхе ытларах та ытларах сарӑлнине пула вӑл ҫитес ҫулсенче тата ытларах сарӑлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче папьяменто чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Папьянто ҫинче ытларах Аруб, Бонайра, Кюрасао тата голланди ҫурутравӗ ҫинче (Синт-Эстатиус) калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче фальконпа Сулия венесуэль регионӗсенче те калаҫаҫҫӗ.

Папьяменто чӗлхин историйӗ мӗнле?

Папьяменто-афро-португали креол чӗлхи, кариб утравӗнчен Аруба йӑхӗнчен тухнӑскер. Ку вӑл хӗвеланӑҫ африкӑри, португали, испани тата голланди чӗлхисен, ҫавӑн пекех ытти чӗлхесен хутӑшӗ. Ку чӗлхепе пӗрремӗш хут 16 ӗмӗрте португалипе испани суту-илӗвӗсемпе усӑ курнӑ, Вӗсем кюрасао утравӗ Ҫине ылттӑнпа чура шырама килнӗ. Ҫак тапхӑрта папьянто ытларах ҫак тӗрлӗ этнӑллӑ ушкӑнсем хушшинче суту-илӳ чӗлхипе усӑ курнӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн вӑл вырӑнти халӑх чӗлхи пулса тӑнӑ, ӗлӗк унта каланӑ тӗп халӑхсен чӗлхисене улӑштарнӑ. Ҫак чӗлхе те Арубӑн, Бонайрӑпа Синт-Мартенӑн ҫывӑхри утравӗсем ҫине сарӑлнӑ. Паян папьяменто АBС (Аруба, Бонайра тата Кюрасао утравӗсен официаллӑ чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать, унта 350 000 ытла ҫын калаҫать.

Папьяменто чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Гэндрик Кип 2. Питӗр де Йонг 3. Гэндрик де Кок 4. Ульрих де Миранда 5. Реймар Берис Ашкӑннӑ

Папьяменто чӗлхин тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Папьяменто-креоль чӗлхи, вӑл португали, голланди тата хӗвеланӑҫ африка чӗлхисен элеменчӗсенчен, ҫавӑн пекех испани, аравак тата акӑлчан чӗлхисен элеменчӗсенчен тӑрать. Папьямент грамматики питӗ ансат та тӳрӗ, пӑсӑлнӑ нумай мар. Ку сӑмахсен функцине палӑртма аффикссемпе (приставкӑсемпе суффикссемпе-ӳсӗмсемпе усӑ куракан агглютинативлӑ чӗлхе. Папьяментра сӑмах йӗрки ҫук; сӑмахсем тӗрлӗ пӗлтерӗшлӗ пулма пултараҫҫӗ. Ку чӗлхе те кариб культурипе ҫыхӑннӑ тата культура идейисене палӑртма час-часах усӑ курать.

Папьянто чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗренмелле?

1. Пуҫӑр ҫине ларӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи тухӑҫлӑ меслет - ӑна пуҫӗпех путса ларасси. Эсир папьянтона вӗренетӗр пулсан, унпа усӑ курма пултаракан ытти ҫынсене тупма тӑрӑшӑр. Группӑсене, классене е папьянто каланӑ клубсене шырӑр.
2. Итлӗр те тепӗр хут калӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсене папьяменто итлеме тата вӗсем мӗн каланине тепӗр хут калама вӑхӑт тупӑр. Интернетра папьяменто чӗлхипе ҫӳрекен видеороликсем пур, вӗсем ҫавӑншӑн усӑллӑ пулма пултаракан тӗрлӗ темӑсем ҫинчен каласа параҫҫӗ.
3. Вулӑр та ҫырӑр. Папьямент ҫинчен ҫырнӑ кӗнекесемпе хаҫатсене вулама вӑхӑт тупӑр. Май пулсан, ҫыру валли ача-пӑча тетрадьне тупӑр, унта папьянто сӑмахӗсемпе тивӗҫлӗ картинкӑсем пур. Кунсӑр пуҫне эсир папьяменто чӗлхипе ҫӳрекенсенчен илтекен сӑмахсене те, пуплевсене те ҫырса хурӑр.
4. Онлайн-инструментсемпе усӑ курӑр. Онлайн-папьянтона вӗренме пулӑшакан инструментсемпе ресурссем нумай. Курс, веб-сайт е приложени тупӑр, унта грамматика упражненийӗсем, диалогсем, произведени канашӗсем тата ытти ӗҫсем те пур.
5. Калаҫура усӑ курӑр. Эсир чӗлхепе паллашсанах унпа калаҫма тӑрӑшӑр. Эсир практикӑра мӗн чухлӗ нумайрах пурӑнатӑр, папьянто калама сире ҫавӑн чухлӗ хӑтлӑрах пулӗ. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнӑр, хӑвӑр сӑмахӑра ҫырӑр, калаҫусене ертсе пырас ӗҫре усӑ курӑр.

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.