Гаитян Тутарла Куҫар

Гаитянла куҫарусем: Кариб бассейнӗн чӗлхине ӑнланни

Гаитян креольский - кариб утравӗнчи гаити гаити государствин чӗлхи, испани, африка чӗлхисем тата англи чӗлхисем витӗмлӗ французла креоль чӗлхи. Ку чӗлхе калама ҫук пӗчӗк, унпа пӗтӗм тӗнчипе 10 миллион ытла ҫын усӑ кураҫҫӗ. Гаитянла креольскра калаҫакан ҫынсемпе ун пек туман ҫынсем хушшинчи уйрӑлӑва кӗскетес тесе, гаитянла тӑлмача пулӑшас кӑмӑл пысӑклансах пырать.

Пӗрремӗшӗнчен, гаитянсен креол чӗлхи мӗнле пулса кайнине ӑнланса илес пулать. Ку чӗлхе 18 ӗмӗрти французпа африка чӗлхисенчен килет, вӗсене ҫак районта чурасем каланӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн чӗлхе эволюциленӗ, мӗншӗн тесен француз чӗлхи те диалекта витӗм кӳме пуҫланӑ. Франци тата африка чӗлхисен ҫак пӗрлешӗвӗ гаитянла креоль чӗлхи пӗлекен ятарлӑ диалект йӗркеленӗ, унпа паян калаҫаҫҫӗ.

Ӗҫ гаитянла креольский ҫине куҫсан вырӑнти диалектсемпе усӑ курни кирлӗ пулма пултарать. Гаитянла креоль чӗлхипе пӗтӗм ҫӗршывӗпе тӗрлӗ диалектпа калаҫаҫҫӗ, уйрӑмлӑхсенчен нумайӑшӗ гаитипе Доминикика Республикин чикки тӑрӑх сӑнаҫҫӗ. Ҫавӑнпа та вырӑнти диалектсемпе паллашакан тӑлмачӑ пулни кирлӗ, куҫару мӗн шухӑшланине тӗрӗсех палӑртнине ӗненме пултарать.

Тӗп-тӗрӗс пурнӑҫлама хушса, квалификациллӗ гаитян тӑлмачи те чӗлхене ҫавӑрса тӑракан культура контекчӗ ҫинчен пӗлмелле. Хӑйӗн уйрӑм сӑмахӗсемпе пӗрлех гаитянсен креол чӗлхи утрав культуришӗн характерлӑ пуплевсемпе, сӑмахсемпе ассоциациленет. Ҫак культурӑллӑ нюанссене ӑнланса тӑлмачӑ культура уйрӑмлӑхӗсене пӗр вӑхӑтрах тӗрӗс те шута илекен куҫарӑва тивӗҫтерме пултарать.

Ҫак сӑлтавсене пула куҫаруҫӑ е ҫыру куҫарӑвӗн службине гаитянла куҫарас енӗпе пулӑшу ӗҫӗсен опычӗпе тивӗҫтерекен опыт тупмалла. Чӗлхене, диалекта тата культурӑна ӑнланакан куҫаруҫӑсем май килнӗ куҫарусенчен чи лайӑххине тивӗҫтерме пултараҫҫӗ. Вӗсем пулӑшнипе кирек мӗнле пӗлтерӗве те, документа та, материала та тӗрӗс те тухӑҫлӑ куҫарасса шанма пулать.

Хӑш ҫӗршывсенче гаитла калаҫаҫҫӗ?

Гаитла ытларах Гаитла калаҫаҫҫӗ. Багам утравӗсем ҫинче, Кубӑра, Доминикански Республикӑра тата гаитянсен пысӑк диаспорӑллӑ ытти ҫӗршывсенче те чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем сахал мар.

Гаит чӗлхин историйӗ мӗнле?

Гаит чӗлхи-франци тата хӗвеланӑҫ африкӑри чӗлхесенчен, фон, эве тата йоруб йышши креоль чӗлхи. Франци колонисчӗсем чуралӑхра пурӑнакан африканецсене Сан-Домингӑна (халӗ Гаити) илсе килнӗ чухне вӑл хӑйӗн хальхи формине туянма пуҫланӑ. Чуралӑхра пурӑнакан африканецсем хӑйсен ҫӗнӗ окруженийӗ ҫине ответлесе, хӑйсем паллашнӑ француз чӗлхипе, Африкӑра Ҫӗнӗ креол чӗлхи тӑвас тесе калаҫакан чӗлхесемпе усӑ курнӑ. Ку чӗлхепе чурасем хушшинче те, килти тӗрме хуралҫисем хушшинче те усӑ курнӑ, каярахпа ӑна гаиян креольский тесе паллӑ пулнӑ. 1700-мӗш ҫулсен вӗҫӗнчен пуҫласа гаитян креольский пӗтӗм утрав тӑрӑх усӑ курать, ҫӗршывра калаҫакан тӗп чӗлхе пулса тӑрать.

Гаит чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Антенор фирмен-пӗрремӗш ҫӳревҫӗ тата 19 ӗмӗрти общество деятелӗ. 2. Джин Прайс-Марс-20 ӗмӗр пуҫламӑшӗн интеллектуалӗпе дипломачӗ 3. Луи-Жозеф Жанвье-лингвист тата антрополог 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче 4. Антуан Дюпюш-издатель тата эрнери Хаҫат редакторӗ La Phalange 1930-мӗш ҫулсенче 5. Мари Вье - Шове-1960-мӗш ҫулсенчи гаитсен идентлӑхӗ ҫинчен ҫырнӑ романсемпе эссе авторӗ.

Гаит чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Гаитянла-креолла чӗлхе, вӑл француз чӗлхипе никӗсленнӗ, ун ҫинче, хаклавсем тӑрӑх, гаити ҫӗрӗнчи 8 миллион ҫын, Кариб бассейнӗнчи тата гаиян диаспорӗнчи ытти ҫӗршывсенче калаҫаҫҫӗ. Унӑн тытӑмӗ африкӑпа европӑри тӗрлӗ чӗлхесенчен, ҫавӑн пекех аравак чӗлхисенчен грамматика моделӗсемпе лексикисем пӗрлешсе тӑнинче никӗсленнӗ. Ку чӗлхепе СЫПӐКӐН-сыпӑкӑн калаҫаҫҫӗ, унта SOV (Субъект-объект-глагол) сӑмахсен йӗркипе усӑ кураҫҫӗ. Унӑн синтаксисӗпе морфологийӗ ансат, пурӗ те икӗ вӑхӑт (иртнӗ тата хальхи).

Гаитян чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Rosetta Stone Е Duolingo чӗлхене вӗренмелли программӑран пуҫлӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе никӗсне вӗренмелли лайӑх никӗс парать.
2. Онлайн-гаитян креол чӗлхин курсне тупӑр, унта эсир, грамматика, произведени тата словарь запасне кӗртнӗ май, чӗлхене тарӑннӑн вӗренме пултаратӑр.
3. Woutube видео тата Каналсемпе усӑ курӑр, гаитянсен креол чӗлхипе ҫӳрекенсене итлӗр, гаитсен культурипе диалекчӗсем ҫинчен видеоролика курӑр.
4. Ҫак чӗлхепе ҫырнӑ кӗнекесемпе статьясене вулӑр, хӑвӑрӑн вулав хӑнӑхӑвӗсене практикацилемелле.
5. Гаит музыкине итлӗр те уйрӑм сӑмахсем уйӑрса пама тӑрӑшӑр.
6. Онлайн-форума хутшӑнӑр е чӗлхе носителӗсемпе калаҫнӑ чухне усӑ курма гаит чӗлхипе ҫӳрекенсен вырӑнти ушкӑнне тупӑр.
7. Май килнӗ таран университета е чӗлхе шкулне вӗренме ҫырӑнӑр.

Тутар чӗлхи-Раҫҫей Федерацийӗн составне кӗрекен Тутарстан Республикинче калаҫакан чӗлхе. Ку тӗрӗк чӗлхи, тӗрӗк, узбек тата казах чӗлхипе хурӑнташлӑ тӗрӗк чӗлхи. Ун ҫинче Азербайджан, Украинӑпа Казахстанри хӑш-пӗр чаҫсенче те калаҫаҫҫӗ. Тутар чӗлхи Тутарстанри официаллӑ чӗлхе шутланать тата вӗренӳ тата патшалӑх управленийӗн сферинче усӑ курать.

Раҫҫей империне анлӑлатса тутарстан составне кӗнӗ шкулсенче, районсенче вӗренмелли тутар чӗлхи обязательно пулса тӑчӗ. Ҫакӑ кулленхи пурнӑҫра унпа усӑ курассине чакарма пулӑшнӑ, анчах 1990-мӗш ҫулсенче чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ, мӗншӗн тесен унпа усӑ курассине хавхалантарас тӗлӗшпе вӑй хунӑ.

Куҫару патне ҫитсен документсене тутарла куҫарма пултаракан темиҫе вариант пур. Тутар чӗлхине куҫармалли чи сарӑлнӑ меслет-тутар чӗлхинчен профессиллӗ тӑлмача тара тытасси. Ҫак пахалӑха вӗсем чӗлхе нюансӗсемпе паллашаҫҫӗ. Професси тӑлмачӗсем юридически, медицина тата финанс куҫарӑвӗ евӗр уйрӑм облаҫсенче опытлӑ, ҫавӑнпа та вӗсем тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Тепӗр вариант-автоматизациленӗ куҫару программипе усӑ курасси. Ҫак программӑсене чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем пулманнисене документсене хӑвӑрт та тӗп-тӗрӗс куҫарма пулӑшмалла. Вӗсем алгоритмӑпа пӗр чӗлхерен теприн ҫине ҫын хутшӑнмасӑр усӑ кураҫҫӗ. Анчах ку программӑсем документа тӗрӗсленӗ пек тӗрӗс мар пулма пултараҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех онлайн-куҫару службисем те пур, вӗсем акӑлчанларан тутарла тӗрӗс куҫарма пултараҫҫӗ. Ҫак пулӑшусем час-часах чи йӳнӗ вариант пулса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсем професси тӑлмачӗн пулӑшӑвӗн пахалӑхне те шантарма пултараймаҫҫӗ. Тутарла хӑвӑрт та хаклах мар йышӑну шыратӑр пулсан, ку лайӑх вариант пулма пултарать. Анчах эсир авторитетлӑ сервиспа тӗп-тӗрӗс усӑ курнине ӗненни кирлӗ.

Тутар чӗлхине куҫарма эсир мӗнле маршрут суйласа илнине пӑхмасӑрах малашлӑхри вӑй-хӑватран хӑтӑлас тесен тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Професси куҫарӑвӗ, яланхи пекех, ҫак тӗллеве пурнӑҫламалли чи лайӑх меслет шутланать, анчах тӑкаксене пула онлайн-куҫару е компьютер программисем пулӑшма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче тутарла калаҫаҫҫӗ?

Тутарла ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, унта ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 6 миллион ытла ҫын шутланать. Унта Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турци тата Туркменистан йышши ытти ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Тутар чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тутар чӗлхи, хусан тутарӗ пекех паллӑ тутар чӗлхи, кипчак ушкӑнӗн тӗрӗк чӗлхи пулса тӑрать, ун ҫинче ытларах Тутарстан Республикинче, Раҫҫей Федерацийӗн регионӗнче калаҫаҫҫӗ. Унпа раҫҫейӗн ытти пайӗсенче, Узбекистанра тата Казахстанра та калаҫаҫҫӗ. Атӑлҫи пӑлхарсем ислам йышӑнса хальхи тутарсем пулса тӑрсан, тутар чӗлхин историйӗ 10 ӗмӗре ҫитет. Ылтӑн Орда тапхӑрӗнче (13-15 ҫ.) тутарсем монголсен пуҫ пулса тӑнӑ, тутар чӗлхи монголсемпе перси чӗлхисен вӑйлӑ витӗмне сӑнаса пӑхма пуҫланӑ. Вӑл тӗрӗк чӗлхин ытти диалекчӗсемпе, ҫавӑн пекех арабсемпе перси заемствийӗсемпе ҫыхӑннӑ контакт пирки чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех пысӑк улшӑнусем тӳснӗ. Ҫавна пула вӑл хӑйӗн ҫывӑх тӑванӗсенчен уйрӑм чӗлхе пулса тӑнӑ, регионти нумай диалектсем тухнӑ. Тутарла ҫырнӑ пӗрремӗш кӗнеке 1584 ҫулта "Дивань-и Люгати-т-тӗрӗк"ятлӑ пичетленсе тухнӑ. 19 ӗмӗртен пуҫласа тутар чӗлхи Раҫҫей империне, Унтан Совет Союзне йышӑннӑ. Вӑл тутарстанра совет саманинче официаллӑ статус илнӗ, анчах сталинла тапхӑрта пусӑрӑнчӑкпа тӗл пулнӑ. 1989 ҫулта тутар алфавитне кириллицӑран латиницӑна куҫарнӑ, 1998 ҫулта Тутарстан Республики тутар чӗлхине официаллӑ тесе пӗлтернӗ. Паян ку чӗлхепе унчченхи пекех раҫҫейре, ытларах тутар общинин 8 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тутар чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Габдулла Тукай (1850-1913): узбек, вырӑс тата тутарла ҫырнӑ тутар поэчӗ тата драматург тутар чӗлхипе литературине популяризацилес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
2. Мирказизи аляскри (17 ӗмӗр): тутар ҫыравҫи, тутар чӗлхин чаплӑ грамматикине ҫырнӑскер, ӑна поэзи ҫырӑвӗн хӑйне евӗрлӗ стильне туса хатӗрлеме хушса ҫырнӑскер.
3. Асканави текахира (1885-1951): тутар ученӑйӗпе лингвист, тутар чӗлхин тӗпчевӗсем унӑн аталанӑвӗшӗн татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ.
4. Машмедьяр Зарнакаев (19 ӗмӗр): Тутар писателӗ тата поэт, хальхи тутар словарӗ ҫырнӑскер, тутар чӗлхине стандартизацилеме пулӑшнӑскер.
5. Илдар Файзи (1926-2007): тутар писателӗпе журналист, тутарла вун-вун калавсемпе кӗнекесем ҫырнӑскер тата тутар литература чӗлхине чӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.

Тутар чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тутар чӗлхи тытӑмӗ иерархинична, типлӑ агглютинативлӑ морфологи. Вӑл тӑватӑ падежран (менельник, ашшӗ-амӑшӗ, эрехпе локативлӑ) тата виҫӗ ӑруран (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам йӑхран) тӑрать. Глаголсем сӑн-питпе, хисеппе, кӑмӑл туртӑмӗпе пӗрлешеҫҫӗ, чӗрчунсем вара падеж тӑрӑх, йӑхпа хисеп тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Чӗлхере посологсемпе пайсен кӑткӑс системи пур, ҫав система анспектсене, направление тата модаллӑха пӗлтерме пултарать.

Тутар чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр – Интернетра тата кӗнеке магазинӗсенче тутар чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх ресурссем пур, ҫавӑнпа та чи пахалӑхлӑ материалпа усӑ курма май пуррине ӗненӗр.
2. Алфавитпа паллашӑр – тутар чӗлхине кириллица ҫырнӑ, ҫавӑнпа та чӗлхене вӗрениччен эсир уйрӑм алфавитпа паллашнине ӗненӗр.
3. Произведение тата ударенисене вӗренӗр – тутар чӗлхинче уҫӑ сасӑсемпе ударенисене улӑштармалли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ, ҫавӑнпа та хӑвӑр сӑмахӑра практикацилӗр, ударлӑ тата пусӑмсӑр уҫӑ сасӑсем хушшинчи уйрӑмлӑха уйӑрса илме вӗренӗр.
4. Грамматика правилисемпе тата структурипе паллашӑр – базӑри грамматикӑпа предложени тытӑмӗсене Лайӑх ӑнланни кирек мӗнле чӗлхене те алла илесси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне тӗп вырӑн йышӑнать.
5. Итлӗр, пӑхӑр та вулӑр – Итлени, пӑхса тухни, тутарла вулани сире чӗлхе янӑранине хӑнӑхма, ҫавӑн пекех словарь запасӗпе тата сӑмахсемпе ӗҫре усӑ курма пулӑшать.
6. Калаҫусем ирттерӗр – Тутарла калаҫакан Такампа Тӑтӑшах калаҫатӑр, - кирек мӗнле чӗлхене те вӗрентме чи лайӑх меслет. Малтан вӑраххӑн та ӑнланмалла калама тӑрӑшӑр, йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр.