Якутла Грек Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Чи авалхи лингвистика отраслӗсенчен пӗри пулнӑ май, грек чӗлхинчен куҫарни ӗмӗр-ӗмӗрех коммуникацин чи пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулнӑ. Грек чӗлхи вӑрӑм истори тата хальхи чӗлхесене чылай витӗм кӳрет, ҫакӑ ӑна тӗнчери хутшӑнусен пӗлтерӗшлӗ элеменчӗ тӑвать. Грек чӗлхинчен куҫаракансем культурӑсем хушшинчи уйрӑлӑва ҫӗнтерсе текст пӗлтерӗшне тӗп-тӗрӗс ӑнлантарассинче тӗп вырӑн йышӑнса тӑраҫҫӗ.

Грек чӗлхинчен куҫарӑва новогрек чӗлхинчен урӑх чӗлхепе куҫараҫҫӗ. Ҫавӑн пекех Пӗрлешӳллӗ Нацисемпе пӗтӗм тӗнчери ытти организацисенче усӑ куракан анлӑ сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри. Ҫавна пула грек чӗлхинчен куҫаракансем пирки ыйту ӳссех пырать.

Грек чӗлхи-калама ҫук кӑткӑс, регион тата истори вариацийӗсем нумай. Ҫавна пула опытлӑ тӑлмачсен текст шухӑшне тӗп-тӗрӗс каласа парас тесен тӗрӗс сӑмахсем суйласа илме пӗлмелле. Кунсӑр пуҫне вӗсен грек чӗлхипе мӗнле усӑ курнине те пӗлмелле, вӗсен куҫарӑвӗсем активлӑ та пӗлтерӗшлӗ юласса шантармалла.

Чӗлхе йӗркине ӑнланни ҫумне тата тӑлмачсем тӗрлӗ культура аспекчӗсемпе, сленгсемпе идиомсемпе паллашмалла, вӗсем оригиналлӑ текстӑн сассине тата коннотацине лайӑхлатмалла. Контект тӑрӑх хӑш-пӗр сӑмахсем пӗр чӗлхепе мар, урӑх чӗлхепе пӗлтерӗшлӗ пулма пултараҫҫӗ.

Пӗтӗмӗшпе илсен, грек чӗлхинчен лайӑх куҫаруҫӑ тӗнчери ӑнӑҫлӑ проектпа хаклӑ йӑнӑшсем хушшинче уйрӑмлӑх тума пултарать. Тӑлмача тара тытнӑ чухне предприятисем хӑйсем грек чӗлхин нюансӗсене, ҫавӑн пекех регионти кирек мӗнле диалекта та ӑнланакан опытлӑ специалистпа ӗҫленине ӗненмелле.

Юлашкинчен, грек чӗлхинчен куҫарни-тӗрӗс пурнӑҫланӑ чухне – тӗп экономикӑра ҫитӗнӳ тума калама ҫук хаклӑ инструмент пулса тӑрать. Предприятин юрӑхлӑ партнерӗпе вӗсен ҫырӑвне тӗп-тӗрӗс парассине, вӗсене культура уйрӑмлӑхӗсене ҫӗнтерсе тӗнчери тухӑҫлӑ ҫыхӑнуран усӑлӑх кӑларма май парассине шанма пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче грек чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Грек Греципе Кипр официаллӑ чӗлхи шутланать. Унта албанире,Болгарире, Ҫурҫӗр Македонире, Румынире, Турцире Тата Украинӑра пысӑках мар общинӑсем те пур. Грек чӗлхипе те экспатриантсемпе диаспорсен пӗрлешӳллӗ Штачӗсене, Австралипе Канадӑна шута илсе, пӗтӗм тӗнчипе пӗрлехи экспатриантсен обществи нумай калаҫать.

Грек чӗлхи историйӗ мӗнле?

Микень тапхӑрӗнче (пирӗн эрӑчченхи 1600-1100) пуҫланакан грек чӗлхи эллин чӗлхи пуҫламӑшӗнче пуҫланакан вӑрӑм та пуян истори пур. Авалхи грек чӗлхи индоевропӑри чӗлхе ҫемйин турачӗ пулнӑ, европӑри хальхи чӗлхесен никӗсӗ шутланать. Авалхи грек чӗлхипе ҫырнӑ чи паллӑ литература пирӗн эрӑчченхи 776 ҫула яхӑн поэзипе калав формипе курӑнма пуҫланӑ. Классикӑлла тапхӑрта (пирӗн эрӑчченхи 5-4-мӗш ӗмӗрсенче) грек чӗлхи ҫӗнелнӗ тата хӑйӗн классикӑлла формине туяннӑ, вӑл грек чӗлхин никӗсӗ пулса тӑрать.
Грек чӗлхипе пирӗн эрӑри 5-мӗш ӗмӗрчченех калаҫнӑ, вӑл ытларах чухне демотикӑлла форма ҫине куҫнӑ, ҫав формӑпа паян Унчченхи пекех Грецин официаллӑ чӗлхи вырӑнне усӑ кураҫҫӗ. Византи тапхӑрӗнче (пирӗн эрӑри 400-1453 ҫулсенче) Хӗвелтухӑҫ Рим империйӗнче Грек чӗлхи пулнӑ. Византи империйӗ пӗтнӗ хыҫҫӑн грек чӗлхи япӑхланнӑ тапхӑра тӳссе ирттернӗ. 1976 ҫулта ҫеҫ грек ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑнӑ. Паян грек европӑри чи анлӑ сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри шутланать, ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 15 миллион ҫынна яхӑн шутланаҫҫӗ.

Грек чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Гомер-хӗвеланӑҫ литературӑн тӗп произведенийӗсем шутланакан грек чӗлхипе литературин ашшӗ шутланать.
2. Платона - авалхи философа ҫӗнӗ идейӑсем, сӑмахсем тата терминсем грек чӗлхине кӗртни тесе ҫырса хураҫҫӗ.
3. Аристотель - вӑл хӑйӗн тӑван грек чӗлхипе философипе наука ҫинчен нумай ҫырнӑ ҫеҫ мар, хӑшпӗрисем ӑна ҫак чӗлхене кодификациленӗ пӗрремӗш ҫын тесе шутлаҫҫӗ.
4. Гиппократ - медицина Ашшӗ пекех паллӑ, медицина терминологине пысӑк витӗм кӳнӗ грек чӗлхипе вӑл нумай ҫырнӑ.
5. Демосфен-ҫак аслӑ оратор грек чӗлхипе тӑрӑшса ҫырнӑ, нумай сӑмах, сӑмах ҫаврӑнӑшӗсем тата ытти произведенисем те кӗртнӗ.

Грек чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Грек чӗлхи структури питӗ улшӑннӑ, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен сӗнӗвӗнчи рольсене кура формӑна улӑштарнине пӗлтерет. Тӗслӗхрен, паллӑ ячӗсемпе местоименийӗсен хисепне, йӑхне тата падежне кӑтартас тесен тайӑлмалла. Глаголсем вӑхӑта, сасӑсене тата кӑмӑл-туйӑма палӑртма пӗрлешеҫҫӗ. Унсӑр пуҫне, сӑмахсенчи сыпӑксем час-часах хӑйсем тӗл пулакан контект тӑрӑх тӗрлӗ улшӑнусем тӳссе ирттереҫҫӗ.

Грек чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Грек чӗлхин лайӑх база курсне туянӑр: грек чӗлхипе вӗрентекен лайӑх курс сире чӗлхе ҫинчен пӗтӗмӗшле кӑтарту парӗ, грамматика, произведени тата словарь запасӗ пек никӗссене вӗрентӗ.
2. Алфавит ҫакна асра тытӑр: грек алфавитне Вӗренни-грек сӑмахӗсемпе пуплевӗсене ӑнланмалли пӗрремӗш утӑм. Тӗп саспаллисене те, йӗрке саспаллисене те вӗренӗр те произведенире усӑ курӑр.
3. Сарӑлнӑ сӑмахсемпе ҫаврӑнӑшсене вӗренӗр: Грек ҫаврӑнӑшӗсемпе сӑмах ҫаврӑнӑшӗсенчен хӑш-пӗрисене тупса Пӑхӑр. Ку саламсене, усӑллӑ сӑмахсене, "сывлӑх сунатӑп", "сывӑ пулӑр", "тархасшӑн", "тавтапуҫ", "ҫапла", "ҫук"текен сӑмахсене хутшӑнать.
4. Грек музыкине итлӗр: грек музыкине Итлени сире чӗлхе ритмӗпе интонацине вӗренсе ҫитме пулӑшать. Ҫакӑ та сире чӗлхене вӗренмелли май парать, мӗншӗн тесен сире чӑн калаҫусемпе тата лару-тӑрупа паллаштарать.
5. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе практикӑра усӑ курӑр: грек чӗлхине йӑтса ҫӳрекенпе усӑ курма май пур пулсан, унпа чӗлхе практиклени питӗ кирлӗ. Сасӑпах калани тата грек чӗлхипе калаҫни сире чӗлхене хӑвӑрт вӗренме тата хӑвӑр тунӑ кирек мӗнле йӑнӑша та тӳрлетме май парать.
6. Чӗлхе занятийӗсене ҫырӑнӑр: Сирӗн грек чӗлхине йӑтса ҫӳрекен ҫын патне кӗме май Ҫук пулсан, чӗлхе занятийӗсене ҫырӑнмалла - чӗлхене лайӑх вӗрентмелли меслет. Сире хӑвӑрпа пӗр кимӗ ҫинче пурӑнакан ҫынсем хупӑрласа илӗҫ, ҫакӑ сире чӗлхе ҫинчен ыйтса пӗлме май парӗ.
7. Грек литературине вулӑр: классикӑлла тата хальхи грек литературине Вулани сире чӗлхе ҫинчен ӑнлантарса парӗ, унӑн нюансӗсене тарӑнрах ӑнланма май парӗ.
8. Грек фильмӗсемпе телепередачисене пӑхӑр: грек фильмӗсене Пӑхса тухни тата телепередачӑсене курни сире кулленхи калаҫура чӗлхепе паллаштарӗ, вара эсир унта мӗн каланине ӑнланма пултаратӑр.
9. Грецие кайса килӗр: чӗлхене Вӗренмелли Чи Лайӑх меслет - культурӑпа окружение путса ларасси. Грецие кайни сире кулленхи пурнӑҫра чӗлхепе усӑ курма тата регионти диалектсемпе паллашма май парать.