Якутла Тайла Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Тайга чӗлхипе куҫарни яланах ӳссе пыракан тӗнчери рынокӑн пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать, мӗншӗн тесен компанисене Таиландӑра ҫӗнӗ клиентсене явӑҫтарма май парать. Ҫырнӑ сӑмахсене тӗрӗс те вырӑнлӑ куҫарас тесен профессиллӗ тайгари тӑлмачӑн пулӑшӑвӗсемпе усӑ курмалла.

Тайск чӗлхинчен тӑлмача суйланӑ чухне чӗлхепе тата культурӑпа пысӑк опыт тӑвакан ҫынна тупмалла. Тӑлмачӑн чӗлхепе мӗнле усӑ курмаллине ҫеҫ мар, культурӑсемпе тухӑҫлӑ хутшӑнмаллине те лайӑх пӗлмелле. Ку вӑл сирӗн тӑлмачӑр чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсене ӑнланма йывӑр сӑмахсене тата пуплевсене ӑнланма пӗлнине тата оригиналлӑ текст пӗлтерӗшне улӑштармасӑр тайга чӗлхине тӗрӗс куҫарнине пӗлтерет.

Чӗлхе ҫумне хушса культура нюансӗсене шута илмелле. Сӑмахран, хӑш-пӗр культура ыттисенчен формальнӑрах, ҫавӑнпа та сирӗн тӑлмачӑра хӑйӗн куҫарӑвӗсен тонне кирлӗ пек скоректлама пултарать. Куҫаруҫӑсен те вырӑнти йӑласем ҫинчен пӗлмелле, сӑпайлӑ сӑмахсемпе усӑ курни тата кӳрентерекен сӑмахсенчен пӑрӑнни ҫинчен пӗлмелле.

Юлашкинчен, проект требованийӗсене пӑхса тухар. Хӑш-пӗр документсем валли ятарлӑ сертификатсем е стильпе конкретлӑ руководство кирлӗ пулма пултараҫҫӗ. Ӗненӗр, сирӗн тӑлмачӑр конкретлӑ проект пирки, суйлав процесӗнче мӗн ыйтнине пурне те пӗлет.

Тайла куҫарӑва тӗрӗс пурнӑҫланӑ чухне сире анлӑ аудиторие ҫавӑрса илме тата сирӗн клиент базине анлӑлатма пулӑшать. Сирӗн тӑлмачӑр тӗплӗ те тухӑҫлӑ куҫарусем пама пӗлмелле, вӗсем тухӑҫлӑ пӗлтерӗшсен пӗлтерӗшне ҫухатмаҫҫӗ. Хӑвӑр енче юрӑхлӑ тӑлмач пур пулсан, сирӗн пӗлтерӳ тайга чӗлхипе ҫӳрекенсен те, ҫав чӗлхепе ҫӳрекенсен те тупасса шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче вӑрттӑн чӗлхепе калаҫаҫҫӗ?

Тайга чӗлхипе ытларах Таиландӑра тата тайга диаспорин членӗсем Хушшинче, Пӗрлешӳллӗ Штатсем, Канадӑсем, Сингапур, Австрали, Ҫавӑн пекех Европӑпа Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫ ҫӗршывӗсенче пурӑнакан ҫынсем хушшинче калаҫаҫҫӗ.

Тайга чӗлхин историйӗ мӗнле?

Тайга чӗлхи, сиам е центральнӑй тайски чӗлхе пекех, Таиландӑн наципе официаллӑ чӗлхи тата тайга халӑхӗн тӑван чӗлхи пулса тӑрать. Вӑл тай–кадай чӗлхе ҫемйин членӗ, ҫак регион, лаос, шань тата чжуан чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑннӑ.
Пирӗн эрӑчченхи пӗрремӗш пин ҫуллӑх халӑх чӗлхинчен пуҫласа хальхи Таиланд территорийӗнче сарӑлнӑ тесе шутлаҫҫӗ пулин те, тайга чӗлхи мӗнле пулса кайни паллӑ мар. 13-мӗш ӗмӗрте унӑн чӗлхи прототайски пек уйрӑм формӑпа аталаннӑ. Ку чӗлхепе чул ҫырусенче усӑ курнӑ, Ӑна Пустухай тапхӑрӗнче ҫирӗплетнӗ (1238-1438). 16 ӗмӗрте хальхи алфавитпа ҫыру системи йӗркеленнӗ чухне чӗлхе пысӑк реорганизаци тӳснӗ.
19 ӗмӗр тӑршшӗнче тайский чӗлхе чылай модернизаци тата стандартизаци тапхӑрне тӳссе ирттернӗ. Ҫакӑ унӑн ҫырулӑх формине лайӑхлатас, словарь запасне ӳстерес тата грамматика правилисене анлӑлатас енӗпе вӑй хунӑ. Вӑрттӑн чӗлхене те шкулсемпе университетсенче вӗрентме пуҫланӑ, вӗренекенсене пулӑшма словарьсем туса хатӗрленӗ. 20 ӗмӗрте телевидени тата радиосетейӑсем йӗркеленӗ чухне тайский чӗлхене тата анлӑрах аудиторипе паллаштарнӑ. Паян ку таиландӑн официаллӑ чӗлхи, унта 60 миллион ытла ҫын калаҫать.

Тайга чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Рамкхамхаенг Короле Вӑрттӑн алфавитпа ҫыру системи тӑвасси тесе шутлаҫҫӗ.
2. Суриотай королева тайга чӗлхипе тата унӑн стандартизацийӗпе усӑ курассине анлӑлатаҫҫӗ тесе шутлаҫҫӗ.
3. Король Ваджируда ҫӗнӗ сӑмахсем, пуплевсем тата ҫырӑвӑн вӑрттӑн чӗлхинчи стильсем хута яни тата вӗсене популяризаци туни тесе ҫырса хураҫҫӗ.
4. Сылтӑм Чонласин-вӗренӳ практикинче тата литература произведенийӗсенче вӑрттӑн чӗлхепе усӑ курассин тивӗҫӗ.
5. Сылтӑм ануман Раджадхон - патшалӑх управленийӗнче тата официаллӑ документсенче вӑрттӑн чӗлхепе усӑ куракан пионер шутланать.

Вӑрттӑн чӗлхе тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Тайский чӗлхе тай-кадай чӗлхе ҫемьин членӗ тата хӑйӗн слогсен кӑткӑс тытӑмӗпе палӑрса тӑрать. Вӑл аналитика чӗлхипе шутланать, ку идейӑсене вӑл грамматикӑлла кӑткӑс формӑсемпе мар, сӑмах йӗркипе пӗлтернине пӗлтерет. Тайск чӗлхинчи пӗлтерӗшлӗ, местоименисемпе глаголсем формӑна улӑштармаҫҫӗ,синтаксика уйрӑмлӑхӗсем пайсемпе тата ытти элементсемпе усӑ курассипе ҫыхӑннӑ. Чӗлхе те грамматика информацийӗн интонацийӗнчен, ударени тытӑмӗнчен, тӗслӗхӗнчен чылай килет.

Вӑрттӑн чӗлхене тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Тайск чӗлхин курсне вӗренӗр. Авторитетлӑ шкул е тайга чӗлхин курсне тупӑр, вӗсем вырӑнта та, онлайн та комплекслӑ занятисем сӗнеҫҫӗ.
2. Онлайн-платформӑпа е вӑрттӑн чӗлхене вӗренмелли приложенипе усӑ курӑр. Babbel тата Pimsleur евӗрлӗ вуншар приложени пур, вӗсем тайга чӗлхин урокӗсене туртса илме сӗнеҫҫӗ.
3. Аудитовизаци материалӗсемпе усӑ курӑр. Ӗҫ тетрачӗсемпе пӗрле вӑрттӑн чӗлхипе кӳрекен видео - е аудиокурс илӗр.
4. Вӗренӳ инструменчӗсемпе усӑ курӑр. Карточкӑсемпе практика чустисем сире тӗп ӑнланусене астуса юлма тата тишкерме пулӑшӗҫ.
5. Яланах практикӑра пулӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет вӑл-час-часах унпа калаҫасси. Тайга чӗлхипе ҫӳрекенсене тупма хӑтланса пӑхӑр е онлайн-форумсене пӗрлешӗр, унта эсир вӑрттӑн чӗлхепе усӑ курма пултаратӑр.
6. Вӑрттӑн хаҫатсемпе кӗнекесем вулӑр. Вӑрттӑнла ҫырнӑ хаҫатсене, романсене тата ытти литературӑна вулани сире ҫак чӗлхепе лайӑхрах паллашма пулӑшать.