Якутла Малаллам Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Малаалам-Индире калаҫакан чӗлхе, унӑн культура еткерӗ пуян. Ку чӗлхепе индире те, ют ҫӗршывсенче те 35 миллион ытла ҫын калаҫать. Малаалсем ҫине куҫару пулӑшу ӗҫӗсен пӗлтерӗшне глобализаци ӳснӗҫемӗн хаклама йывӑр. Нумай чӗлхеллӗ хутшӑнас кӑмӑл ӳснӗҫемӗн ӳссе пынипе организацисем малаалсем ҫине шанчӑклӑ та тӗрӗс куҫарусене тивӗҫтерме квалификациллӗ специалистсене шыраҫҫӗ.

Малаалам-хӑйӗн ҫырӑвӗпе дравиди чӗлхи. Ку Вӑл Инди штачӗн Официаллӑ чӗлхи, Ҫавӑн пекех Индин официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ 23 чӗлхерен пӗри. Ытти чӗлхесем пекех малаалсен те хӑш-пӗр вариацисем регион тӑрӑх пулса тӑраҫҫӗ. Ҫавӑнпа та малаалсем ҫине куҫарас ӗҫе тарӑнрах хутшӑнас текенсен ҫак регионти вариацисене тӗпӗ-йӗрӗпе тишкермелле.

Малаалсем ҫине куҫарма ӳсекен ыйтӑва предприятисен, глобаллӑ организацисемпе правительство учрежденийӗсен малаалла калаҫакан регионсенчи ҫынсемпе хутшӑнмалла тесе палӑртнӑ. Ҫакна мӗн те пулин кӗртме пултарать - малаялам чӗлхипе маркетинг материалӗсем туса хурассинчен пуҫласа юридически документсене тата тытса тӑракан веб-сайта куҫариччен. Малааламран квалификациллӗ куҫаруҫӑсем те ҫак чӗлхепе ҫыхӑннӑ культурӑллӑ нюанссене ӑнланаҫҫӗ пулсан, уйрӑмах ӗҫлӗ тата маркетингла куҫарусем ҫинчен сӑмах пынӑ чухне, пысӑк пахалӑхлӑ.

Малааламран квалификациллӗ куҫаруҫӑ пулас тесен малааламӑна (унӑн пур вариантӗнче те), куҫару чӗлхипе те лайӑх пӗлмелле. Кунсӑр пуҫне ҫыру обществин вӑйлӑ хӑнӑхӑвӗсем, детальсене тимлӗх тата палӑртнӑ вӑхӑтра ӗҫлеме пӗлни - ҫаксем пурте кирлӗ пахалӑхсем. Эсир ик чӗлхене те чӗлхе йӑтса ҫӳрекен ҫын пек пӗлместӗр пулсан, куҫару е лингвистика тӗлӗшӗнчи степень яланах кирлӗ мар пулин те усӑллӑ пулма пултарать.

Организацисем нумай чӗлхеллӗ майпа усӑ курма май парасси ҫине ытларах та ытларах тимлӗх уйӑрнӑран малаалпа куҫаруҫӑсен ыйтӑвӗ ӳссех пырӗ. Тивӗҫлӗ квалификаци пур пулсан, кирек кам та ҫак кал-кал аталанакан отраслӗн пайӗ пулма тата пӗр-пӗринпе ытларах ҫыхӑнса тӑнӑҫлӑх тӑвас тесе хӑйӗн тӳпине хывма пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче малаалсен чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Малааламӑра ытларах Индире, Керал штатӗнче, ҫавӑн пекех карнатакпа Тамилнад штатӗсенче калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче Тата Араб Эмирачӗсемпе Пӗрлештернӗ Королевствӑра, Бахрейнӑра, Фиджире, Израильре, Малайзире, Катарӑра, Сингапурӑра пысӑках мар диаспора калаҫать.

Малаалсен чӗлхи историйӗ мӗнле?

Малаалсен чӗлхине чи ир ҫирӗплетни IX ӗмӗрти ученӑйсен ӗҫӗнче, "Рамачаритам"тесе ҫырнӑ Ираанман Тппи евӗрлех. 12 ӗмӗр тӗлне ҫак чӗлхе санскрит никӗсӗпе литературӑра усӑ куракан тата хальхи Кералӑн кӑнтӑр районӗсенче сарӑлнӑ литература пулса тӑнӑ.
Наммалвар тата Кулашекхар Алвиш пек поэтсем 14 ӗмӗртен пуҫласа хӑйсен тӗн композицийӗсем валли малаалсемпе усӑ курнӑ. Ҫак ир пулакан чӗлхе форми тамильскинчен те, санскритран та уйрӑлса тӑнӑ. Унта тулӑпа каннада кӗртнӗ ытти чӗлхе терминӗсене те кӗртнӗ.
16-мӗш ӗмӗрте Рамаянсемпе Махабхаратсене Эжутхачан Туннаттху Санскритран малаалсем ҫине куҫарни ҫак чӗлхене тата ытларах хавхалантарнӑ. Тепӗр темиҫе ҫӗр ҫул хушшинче писательсем малааламӑн тӗрлӗ диалекчӗсемпе хайлавсем хайланӑ. Ку вӑл португали, англи, франци тата голланди чӗлхисенчен сӑмахсем илнӗ хальхи малаалам килсе тухни патне илсе ҫитернӗ.
Ҫавӑнтан вара малаалсем керал штатӗнче официаллӑ чӗлхе пулса тӑнӑ, вӗренӳ, управлени, массӑллӑ информаци хатӗрӗсемпе тата тӗнпе усӑ курнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл поэзи, пьесӑсем тата кӗске калавсем евӗрлӗ ҫӗнӗ литература жанрӗсем тума усӑ курнӑ, хальхи тӗнчере малалла аталанать.

Малаалсен чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Эжутачан (Ҫавӑн пекех Рамуджан Эжутачан Туннатта пӗлнӗ) – малааламсен чӗлхин чи пысӑк поэчӗ, ӑна хальхи малааламӑри литературӑн никӗсне тӑвасси тесе шутлаҫҫӗ.
2. Куман Асан – хальхи малааламӑри литературӑн триумвирателӗсенчен пӗри. Вӑл хӑйӗн ӗҫӗсемпе чинтхавиштая Шьямала "Эрехӗ", "Налини" тата "Чинтхавиштая Шьямала" пекех паллӑ.
3. Ульрик Парамешвар Айер-малааламӑри паллӑ поэт, вӑл хӑйӗн пӗрремӗш пичетленсе тухнӑ "Кавьяанушасансем" ятлӑ произведенийӗпе паллӑ. Ун ҫумне тата вӑл малаалсен поэзине хальхи пек пӑхни те хушса хураҫҫӗ.
4. Валлатхол Нара Менон – ҫавӑн пекех хальхи малааламӑри литературӑн триумвирателӗсенчен пӗри. Вӑл "Кханда Кавьяс" тата "Ухмахастха"пек классикӑлла темиҫе произведени ҫырнӑ.
5. Г.Шанкара Курупп – Хӑйӗн произведенийӗсемпе Паллӑ, "Ору Джудха малаалам" тата "Чие Ҫырли Паршанӗсем" пекех, вӑл малаалсем ҫинчи литературӑшӑн джнанпит премийӗн пӗрремӗш лауреачӗ пулнӑ.

Малаалсен чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Малаалсен чӗлхи агглютинативлӑ чӗлхе пулса тӑрать, ку вӑл аффиксацин ҫӳллӗ шайӗ тата ҫӗнӗ сӑмахсем вӗренмелли сӑмахсене е пуплевсене пӗрлештерес кӑмӑл пуррине пӗлтерет. Ҫак уйрӑмлӑх ӑна питӗ витӗмлӗ чӗлхепе калать, калаҫакана акӑлчан чӗлхинче кирлӗ сӑмахсен кӑткӑс шухӑшӗсене сахалтарах пама май парать. Малааламра V2-мӗш сӑмах йӗрки сӗнӗвӗн иккӗмӗш позицине лартнине пӗлтерет, анчах ӑна ҫирӗп пӑхӑнса тӑмаҫҫӗ. Ҫавӑн пекех ҫак чӗлхере тӗл пулакан грамматика структурисем те пур.

Малаалсен чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Малааламла ҫырнӑ кӗнекесемпе материалсене тиеме пуҫлӑр. Интернетра тӳлевсӗр PDF-файлсене, электрон кӗнекисемпе аудиофайлсене тупма ҫӑмӑл.
2. Малаалам чӗлхипе ҫӳрекенсен аудиозапиҫӗсене тупӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем мӗнле каланине итлени вӗсене ирӗклӗн алла илме май парать.
3. Му Language Exchange е Conversation Exchange чӗлхепе улӑштармалли сайтсемпе усӑ курӑр.
4. Мадрас университечӗ Е Кайрали Малаалсем пек университетсем сӗнекен тӳлевсӗр онлайн-курссемпе усӑ курӑр.
5. Вырӑнти чӗлхе шкулне е вӗренӳ центрне вӗренме ҫырӑнасси ҫинчен шухӑшлӑр.
6. Чӗлхепе лайӑхрах паллашас тесе малааламри фильмсемпе телешоу ҫине пӑхӑр.
7. Кирлӗ сӑмахсемпе пуплевсене астуса юлма пулӑшакан карточкӑсемпе усӑ курӑр.
8. Эсир вӗреннӗ ҫӗнӗ сӑмахсемпе сӗнӳсем ҫырнӑ ҫырмалли пӗчӗк кӗнеке илсе пырӑр, вӗсене час-часах пӑхса тухӑр.
9. Май килнӗ таран хӑвӑрпа малааламскинче час-часах калаҫӑр.
10. Юлашкинчен, юлташсемпе тата ҫемьепе куллен калаҫура ҫак чӗлхепе усӑ курма май тупӑр.