Якутла Гаитян Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Гаитянла куҫарусем: Кариб бассейнӗн чӗлхине ӑнланни

Гаитян креольский - кариб утравӗнчи гаити гаити государствин чӗлхи, испани, африка чӗлхисем тата англи чӗлхисем витӗмлӗ французла креоль чӗлхи. Ку чӗлхе калама ҫук пӗчӗк, унпа пӗтӗм тӗнчипе 10 миллион ытла ҫын усӑ кураҫҫӗ. Гаитянла креольскра калаҫакан ҫынсемпе ун пек туман ҫынсем хушшинчи уйрӑлӑва кӗскетес тесе, гаитянла тӑлмача пулӑшас кӑмӑл пысӑклансах пырать.

Пӗрремӗшӗнчен, гаитянсен креол чӗлхи мӗнле пулса кайнине ӑнланса илес пулать. Ку чӗлхе 18 ӗмӗрти французпа африка чӗлхисенчен килет, вӗсене ҫак районта чурасем каланӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн чӗлхе эволюциленӗ, мӗншӗн тесен француз чӗлхи те диалекта витӗм кӳме пуҫланӑ. Франци тата африка чӗлхисен ҫак пӗрлешӗвӗ гаитянла креоль чӗлхи пӗлекен ятарлӑ диалект йӗркеленӗ, унпа паян калаҫаҫҫӗ.

Ӗҫ гаитянла креольский ҫине куҫсан вырӑнти диалектсемпе усӑ курни кирлӗ пулма пултарать. Гаитянла креоль чӗлхипе пӗтӗм ҫӗршывӗпе тӗрлӗ диалектпа калаҫаҫҫӗ, уйрӑмлӑхсенчен нумайӑшӗ гаитипе Доминикика Республикин чикки тӑрӑх сӑнаҫҫӗ. Ҫавӑнпа та вырӑнти диалектсемпе паллашакан тӑлмачӑ пулни кирлӗ, куҫару мӗн шухӑшланине тӗрӗсех палӑртнине ӗненме пултарать.

Тӗп-тӗрӗс пурнӑҫлама хушса, квалификациллӗ гаитян тӑлмачи те чӗлхене ҫавӑрса тӑракан культура контекчӗ ҫинчен пӗлмелле. Хӑйӗн уйрӑм сӑмахӗсемпе пӗрлех гаитянсен креол чӗлхи утрав культуришӗн характерлӑ пуплевсемпе, сӑмахсемпе ассоциациленет. Ҫак культурӑллӑ нюанссене ӑнланса тӑлмачӑ культура уйрӑмлӑхӗсене пӗр вӑхӑтрах тӗрӗс те шута илекен куҫарӑва тивӗҫтерме пултарать.

Ҫак сӑлтавсене пула куҫаруҫӑ е ҫыру куҫарӑвӗн службине гаитянла куҫарас енӗпе пулӑшу ӗҫӗсен опычӗпе тивӗҫтерекен опыт тупмалла. Чӗлхене, диалекта тата культурӑна ӑнланакан куҫаруҫӑсем май килнӗ куҫарусенчен чи лайӑххине тивӗҫтерме пултараҫҫӗ. Вӗсем пулӑшнипе кирек мӗнле пӗлтерӗве те, документа та, материала та тӗрӗс те тухӑҫлӑ куҫарасса шанма пулать.

Хӑш ҫӗршывсенче гаитла калаҫаҫҫӗ?

Гаитла ытларах Гаитла калаҫаҫҫӗ. Багам утравӗсем ҫинче, Кубӑра, Доминикански Республикӑра тата гаитянсен пысӑк диаспорӑллӑ ытти ҫӗршывсенче те чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем сахал мар.

Гаит чӗлхин историйӗ мӗнле?

Гаит чӗлхи-франци тата хӗвеланӑҫ африкӑри чӗлхесенчен, фон, эве тата йоруб йышши креоль чӗлхи. Франци колонисчӗсем чуралӑхра пурӑнакан африканецсене Сан-Домингӑна (халӗ Гаити) илсе килнӗ чухне вӑл хӑйӗн хальхи формине туянма пуҫланӑ. Чуралӑхра пурӑнакан африканецсем хӑйсен ҫӗнӗ окруженийӗ ҫине ответлесе, хӑйсем паллашнӑ француз чӗлхипе, Африкӑра Ҫӗнӗ креол чӗлхи тӑвас тесе калаҫакан чӗлхесемпе усӑ курнӑ. Ку чӗлхепе чурасем хушшинче те, килти тӗрме хуралҫисем хушшинче те усӑ курнӑ, каярахпа ӑна гаиян креольский тесе паллӑ пулнӑ. 1700-мӗш ҫулсен вӗҫӗнчен пуҫласа гаитян креольский пӗтӗм утрав тӑрӑх усӑ курать, ҫӗршывра калаҫакан тӗп чӗлхе пулса тӑрать.

Гаит чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Антенор фирмен-пӗрремӗш ҫӳревҫӗ тата 19 ӗмӗрти общество деятелӗ. 2. Джин Прайс-Марс-20 ӗмӗр пуҫламӑшӗн интеллектуалӗпе дипломачӗ 3. Луи-Жозеф Жанвье-лингвист тата антрополог 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче 4. Антуан Дюпюш-издатель тата эрнери Хаҫат редакторӗ La Phalange 1930-мӗш ҫулсенче 5. Мари Вье - Шове-1960-мӗш ҫулсенчи гаитсен идентлӑхӗ ҫинчен ҫырнӑ романсемпе эссе авторӗ.

Гаит чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Гаитянла-креолла чӗлхе, вӑл француз чӗлхипе никӗсленнӗ, ун ҫинче, хаклавсем тӑрӑх, гаити ҫӗрӗнчи 8 миллион ҫын, Кариб бассейнӗнчи тата гаиян диаспорӗнчи ытти ҫӗршывсенче калаҫаҫҫӗ. Унӑн тытӑмӗ африкӑпа европӑри тӗрлӗ чӗлхесенчен, ҫавӑн пекех аравак чӗлхисенчен грамматика моделӗсемпе лексикисем пӗрлешсе тӑнинче никӗсленнӗ. Ку чӗлхепе СЫПӐКӐН-сыпӑкӑн калаҫаҫҫӗ, унта SOV (Субъект-объект-глагол) сӑмахсен йӗркипе усӑ кураҫҫӗ. Унӑн синтаксисӗпе морфологийӗ ансат, пурӗ те икӗ вӑхӑт (иртнӗ тата хальхи).

Гаитян чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Rosetta Stone Е Duolingo чӗлхене вӗренмелли программӑран пуҫлӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе никӗсне вӗренмелли лайӑх никӗс парать.
2. Онлайн-гаитян креол чӗлхин курсне тупӑр, унта эсир, грамматика, произведени тата словарь запасне кӗртнӗ май, чӗлхене тарӑннӑн вӗренме пултаратӑр.
3. Woutube видео тата Каналсемпе усӑ курӑр, гаитянсен креол чӗлхипе ҫӳрекенсене итлӗр, гаитсен культурипе диалекчӗсем ҫинчен видеоролика курӑр.
4. Ҫак чӗлхепе ҫырнӑ кӗнекесемпе статьясене вулӑр, хӑвӑрӑн вулав хӑнӑхӑвӗсене практикацилемелле.
5. Гаит музыкине итлӗр те уйрӑм сӑмахсем уйӑрса пама тӑрӑшӑр.
6. Онлайн-форума хутшӑнӑр е чӗлхе носителӗсемпе калаҫнӑ чухне усӑ курма гаит чӗлхипе ҫӳрекенсен вырӑнти ушкӑнне тупӑр.
7. Май килнӗ таран университета е чӗлхе шкулне вӗренме ҫырӑнӑр.