Якутла Папьямент Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Папьяменто-креоль чӗлхи, ун ҫинче кариб утравӗсем Ҫинче Аруба, Бонайра тата Кюрасао калаҫаҫҫӗ. Ку вӑл испани, португали, голланди, акӑлчан тата африкӑри тӗрлӗ диалектсене пӗрлештерекен гибрид чӗлхи.

Ӗмӗр тӑршшӗпех папьянто вырӑнти халӑхшӑн хутшӑну чӗлхипе ӗҫленӗ, утрав ҫинчи тӗрлӗ культура представителӗсемпе хутшӑнма май панӑ. Унпа кулленхи хутшӑну чӗлхипе усӑ курни ҫумне вӑл литературӑпа куҫару инструменчӗ пулса усӑ курнӑ.

Куҫару историйӗ 1756 ҫул тӗлне, пӗрремӗш куҫарусем пичетленсе тухсан, тухать. Чӗлхе ӗмӗр-ӗмӗрех аталанса, хӑйне йӑтса ҫӳрекенсен ыйтӑвӗсене тивӗҫтерме хӑнӑхса пынӑ.

Паян папьямента бизнесра, туризмра тата вӗренӳре анлӑн усӑ кураҫҫӗ. Microsoft тата Apple йышши компанисем хӑйсен пулӑшакан чӗлхесен списокне Папьямент хушса панӑ, ку чӗлхене ют ҫӗршыв ҫыннисемпе студентсемшӗн ытларах усӑ кӳнӗ.

Кариб бассейнӗнчи ҫӗршывсенче ӗҫлекен компанисем хӑйсен клиенчӗсемпе тухӑҫлӑ хутшӑнас тесе папьяменто ҫине куҫармалли пулӑшусемпе усӑ курма пултараҫҫӗ. Ку чӗлхепе вырӑнти халӑха юрӑхлӑ веб-сайтсемпе брошюрӑсем тума усӑ курма пулать. Унсӑр пуҫне компанисем вӗсене темиҫе чӗлхепе калаҫма пулӑшакан онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе усӑ курма пултараҫҫӗ.

Вӗренӳ тӗнчинче папьянтопа тӗрлӗ усӑ кураҫҫӗ. Кариб бассейнӗнчи шкулсем вӗренекенсене хӑйсен культурипе тата историйӗпе паллаштарма ҫак чӗлхепе час-часах усӑ кураҫҫӗ. Унсӑр пуҫне пӗтӗм тӗнчипе университетсенчен нумайӑшӗ папьянто енӗпе специализациленӗ курссем тата специализациленӗ программӑсем сӗнеҫҫӗ. Ҫакӑ студентсене хӑйӗн чӗлхине тата унпа ҫыхӑннӑ культура ӑнланӑвне пӗтӗм тӗнчерен лайӑхлатма май парать.

Пӗтӗмӗшпе Илсен, Папьянто куҫарӑвӗ кариб бассейнӗнчи пуян культура тата еткерлӗхӗн пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Вӑл кулленхи хутшӑнупа, бизнеспа, вӗренӳпе тата куҫарупа усӑ курать. Ҫак чӗлхе ытларах та ытларах сарӑлнине пула вӑл ҫитес ҫулсенче тата ытларах сарӑлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче папьяменто чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Папьянто ҫинче ытларах Аруб, Бонайра, Кюрасао тата голланди ҫурутравӗ ҫинче (Синт-Эстатиус) калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче фальконпа Сулия венесуэль регионӗсенче те калаҫаҫҫӗ.

Папьяменто чӗлхин историйӗ мӗнле?

Папьяменто-афро-португали креол чӗлхи, кариб утравӗнчен Аруба йӑхӗнчен тухнӑскер. Ку вӑл хӗвеланӑҫ африкӑри, португали, испани тата голланди чӗлхисен, ҫавӑн пекех ытти чӗлхесен хутӑшӗ. Ку чӗлхепе пӗрремӗш хут 16 ӗмӗрте португалипе испани суту-илӗвӗсемпе усӑ курнӑ, Вӗсем кюрасао утравӗ Ҫине ылттӑнпа чура шырама килнӗ. Ҫак тапхӑрта папьянто ытларах ҫак тӗрлӗ этнӑллӑ ушкӑнсем хушшинче суту-илӳ чӗлхипе усӑ курнӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн вӑл вырӑнти халӑх чӗлхи пулса тӑнӑ, ӗлӗк унта каланӑ тӗп халӑхсен чӗлхисене улӑштарнӑ. Ҫак чӗлхе те Арубӑн, Бонайрӑпа Синт-Мартенӑн ҫывӑхри утравӗсем ҫине сарӑлнӑ. Паян папьяменто АBС (Аруба, Бонайра тата Кюрасао утравӗсен официаллӑ чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать, унта 350 000 ытла ҫын калаҫать.

Папьяменто чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Гэндрик Кип 2. Питӗр де Йонг 3. Гэндрик де Кок 4. Ульрих де Миранда 5. Реймар Берис Ашкӑннӑ

Папьяменто чӗлхин тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Папьяменто-креоль чӗлхи, вӑл португали, голланди тата хӗвеланӑҫ африка чӗлхисен элеменчӗсенчен, ҫавӑн пекех испани, аравак тата акӑлчан чӗлхисен элеменчӗсенчен тӑрать. Папьямент грамматики питӗ ансат та тӳрӗ, пӑсӑлнӑ нумай мар. Ку сӑмахсен функцине палӑртма аффикссемпе (приставкӑсемпе суффикссемпе-ӳсӗмсемпе усӑ куракан агглютинативлӑ чӗлхе. Папьяментра сӑмах йӗрки ҫук; сӑмахсем тӗрлӗ пӗлтерӗшлӗ пулма пултараҫҫӗ. Ку чӗлхе те кариб культурипе ҫыхӑннӑ тата культура идейисене палӑртма час-часах усӑ курать.

Папьянто чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗренмелле?

1. Пуҫӑр ҫине ларӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи тухӑҫлӑ меслет - ӑна пуҫӗпех путса ларасси. Эсир папьянтона вӗренетӗр пулсан, унпа усӑ курма пултаракан ытти ҫынсене тупма тӑрӑшӑр. Группӑсене, классене е папьянто каланӑ клубсене шырӑр.
2. Итлӗр те тепӗр хут калӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсене папьяменто итлеме тата вӗсем мӗн каланине тепӗр хут калама вӑхӑт тупӑр. Интернетра папьяменто чӗлхипе ҫӳрекен видеороликсем пур, вӗсем ҫавӑншӑн усӑллӑ пулма пултаракан тӗрлӗ темӑсем ҫинчен каласа параҫҫӗ.
3. Вулӑр та ҫырӑр. Папьямент ҫинчен ҫырнӑ кӗнекесемпе хаҫатсене вулама вӑхӑт тупӑр. Май пулсан, ҫыру валли ача-пӑча тетрадьне тупӑр, унта папьянто сӑмахӗсемпе тивӗҫлӗ картинкӑсем пур. Кунсӑр пуҫне эсир папьяменто чӗлхипе ҫӳрекенсенчен илтекен сӑмахсене те, пуплевсене те ҫырса хурӑр.
4. Онлайн-инструментсемпе усӑ курӑр. Онлайн-папьянтона вӗренме пулӑшакан инструментсемпе ресурссем нумай. Курс, веб-сайт е приложени тупӑр, унта грамматика упражненийӗсем, диалогсем, произведени канашӗсем тата ытти ӗҫсем те пур.
5. Калаҫура усӑ курӑр. Эсир чӗлхепе паллашсанах унпа калаҫма тӑрӑшӑр. Эсир практикӑра мӗн чухлӗ нумайрах пурӑнатӑр, папьянто калама сире ҫавӑн чухлӗ хӑтлӑрах пулӗ. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнӑр, хӑвӑр сӑмахӑра ҫырӑр, калаҫусене ертсе пырас ӗҫре усӑ курӑр.