Якутла Словак Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Словакла куҫару вӑл-ҫыру е чӗлхерен тепӗр чӗлхене куҫармалли практика. Вӑл ансӑр специализациленӗ облаҫ, ӑна пӗлӳпе опыт пысӑк калӑпӑшӗ кирлӗ. Словак чӗлхи Словакире официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать, ҫавӑнпа та куҫармалли кирек мӗнле документ е пӗлтерӳ те чи пысӑк стандартсемпе тата профессионализмпа килӗшсе тӑмалла.

Лартнӑ задачӑна пурнӑҫлама квалификациллӗ тӑлмача суйлассинчен словакла куҫару процесӗ пуҫланать. Тӑлмачӑн оригинал чӗлхипе те, куҫару чӗлхипе те лайӑх пӗлмелле, ҫавӑн пекех словак чӗлхипе ҫыхӑннӑ хӑйне евӗрлӗ культурӑпа лингвистика нюансӗсемпе те паллашмалла. Кунсӑр пуҫне тӑлмачӑн пулас материал посылкине тӗп-тӗрӗс интерпретацилеме пӗлмелле.

Тӗрӗс тӑлмача суйланӑ хыҫҫӑн вӗсемшӗн куҫару материал куҫару пуҫламӑшӗ пулса тӑрать. Текст кӑткӑслӑхне кура ку темиҫе минутран пуҫласа темиҫе сехетчен йышӑнма пултарать. Хӑш-пӗр чухне тӑлмача чӗлхепе е культурӑпа эксперт консультацийӗ кирлӗ пулма пултарать, куҫару тӗп-тӗрӗс те туллин пулнине тӗрӗс ӗненмелле.

Куҫару пӗтсенех тӑлмачӑн хӑйӗн ӗҫне тӗп-тӗрӗс тӗрӗслемелле. Ку текста темиҫе хут вуласа тухнине пӗлтерет, вӑл фактсене, цифрӑсене, нюанссене те тивӗҫлипе панине ӗненесшӗн. Тӑлмачӑн та пуҫламӑш материалти икӗ ӑс-хакӑлпа тӗрӗс мар енсене сӑнамалла тата кирлӗ тӳрлетӳсем кӗртмелле.

Словакла куҫарасси кӑткӑс, анчах усӑллӑ задача пулма пултарать. Кирлӗ пӗлӳсемпе опыт пур пулсан, квалификациллӗ тӑлмач пӗр кӑлтӑксӑр куҫарӑва тивӗҫтерме тата икӗ тӗрлӗ культура хушшинче ӑнӑҫлӑ хутшӑнма пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче словакла калаҫаҫҫӗ?

Словак чӗлхипе ытларах Словакире калаҫаҫҫӗ, анчах ӑна та ытти ҫӗршывсенче, австрие, Чехие, Венгрие, Польшӑна, Сербие Тата Украинӑна шута илсе, тӗл пулма пулать.

Словак чӗлхи историйӗ мӗнле?

Словакла-хӗвеланӑҫ славянла чӗлхе, хӑйӗн тымарӗсемпе пирӗн эрӑн 5-мӗш ӗмӗрне тухакан славянла чӗлхе. Вӑтам ӗмӗрте словак чӗлхи хӑй тӗллӗн аталанма пуҫланӑ, вӑл латин, чех тата нимӗҫ диалекчӗсене пула вӑйлӑ аталаннӑ. 11 ӗмӗр тӗлне старославян чӗлхи Словаки пӗрлешӗвӗн чӗлхи пулса тӑнӑ, 19 ӗмӗрчченех ҫавӑн пек пулнӑ. 1800-мӗш ҫулсен варринче словак чӗлхине малалла аталантарасси пуҫланчӗ, пӗрлехи грамматикӑпа орфографи вырнаҫтарчӗҫ. 1843 ҫулта Антон Бернолак чӗлхен кодификациллӗ версине пичетлесе кӑларнӑ, ӑна каярахпа Бернолак стандарчӗ тесе паллӑ пулнӑ. Ҫак стандарта темиҫе хут ҫӗнетнӗ, 19 ӗмӗр тӑршшӗпех ҫӗнӗрен пӑхса тухнӑ, ҫакӑ юлашкинчен паян усӑ куракан хальхи словак чӗлхи патне илсе ҫитернӗ.

Словак чӗлхине вӗренме чи пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Людовит Штур (1815 - 1856): словак лингвисчӗ, писатель тата политик, Вӑл 19 ӗмӗрте Словакие наци чӗртсе тӑратнӑ вӑхӑтра чи пӗлтерӗшлӗ фигура пулнӑ. Вӑл "Людовик Штур Чӗлхи" словак чӗлхин пӗрремӗш стандартне туса хатӗрленӗ.
2. Павел Добшинский (1827 - 1885): словак поэчӗ, драматург тата прозаик, вӗсен произведенийӗсем словаксен хальхи литература чӗлхин аталанӑвӗнче тӗп вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
3. Юзеф Милослав Хурбан (1817-1886): словак писателӗ, поэт тата издатель, вӑл словаксен наци идентлӑхӗн чи лайӑх енӗсенчен пӗри пулнӑ. Унӑн произведенийӗсем, поэзипе истори романӗсене шута илсе, хальхи словак чӗлхине аталантарма пулӑшрӗҫ.
4. Антон Бернолак (1762 - 1813): словак филологӗпе священник, хальхи словак чӗлхин пӗрремӗш кодификациллӗ формине туса хунӑскер, Ӑна вӑл Бернолак чӗлхи тесе ят панӑ.
5. Мартин Хаттала (1910-1996): словак лингвисчӗ тата лексикограф, словаксен пӗрремӗш словарьне ҫырнӑскер, ҫавӑн пекех словак грамматикипе сӑмах ҫаврӑнӑшӗ ҫинчен нумай ҫырнӑ.

Словак чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Словак чӗлхи структури ытти славян чӗлхисен тытӑмӗнче, чех чӗлхипе вырӑс чӗлхисен тытӑмӗнче чылай никӗсленнӗ. Вӑл субъект-глагол-объект синтаксиспа килӗшет тата глаголсене пӗрлештермелли, падежсене палӑртмалли кӑткӑс тытӑм пур. Ку ҫичӗ падежлӑ тата икӗ йӑхлӑ флективлӑ чӗлхе. Словак чӗлхи те глагол анспекчӗсем нумай, ҫавӑн пекех икӗ вӑхӑт (хальхи тата иртни). Славян чӗлхинчи ытти чӗлхесенчи пекех тӗрлӗ грамматика формисем пӗр тымартан пулса иртеҫҫӗ.

Словак чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Словак чӗлхипе вӗренмелли учебник тата рабочи тетрадь илӗр. Ку сирӗн словарь запасӗн, грамматикӑпа культура тӗп ҫӑлкуҫӗ пулать.
2. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Woutube ҫинче словак чӗлхине вӗрентекен тӳлевсӗр видеороликсем нумай, вӗсене тӳлевсӗр илме пулать. Ҫавӑн пекех веб-сайтсем те нумай, вӗсенче упражненисем тата ытти вӗренӳ материалӗсем те пур.
3. Занятисене ҫӳресси ҫинчен шухӑшлӑр. Эсир чӗлхене чӑнласах вӗренетӗр пулсан, вырӑнти идиомсене чӑннипех ӑнланмалли чи лайӑх меслет вӑл-чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе тӑтӑшах хутшӑнни, вӑл сире каялла ҫыхӑнтарма тата пӗтӗм процесс урлӑ ирттерсе яма пултарать.
4. Мӗн май килнӗ таран ытларах усӑ курӑр. Эсир чӗлхе носителӗсемпе сывпуллашса е чӗлхепе улӑштармалли юлташ тупсан, калаҫура тата аудиторире усӑ курма пултаратӑр. Вулавпа аудиторин хӑнӑхӑвӗсене лайӑхлатас тесе, фильмсемпе, телешоусемпе тата словакла юрӑсемпе усӑ курӑр.
5. Культурӑна тиенӗр. Словакин кулленхи пурнӑҫӗ, йӑли-йӗркисем, уявӗсем тата ытти нумай япаласем ҫинчен пӗлме хӑтланса пӑхӑр. Ку сире сленгпа вырӑнти пуплевсене лайӑхрах ӑнланма пулӑшать.
6. Ан парӑнӑр. Тепӗр чӗлхене вӗренесси-ҫӑмӑл задача мар, анчах ӑна пурнӑҫлама пулать. Реализмлӑ тӗллевсем лартӑр та вӗсене тытса тӑрӑр. Пӑлханма пуҫланине асӑрхасан, тӑхтав тӑвӑр та кайран таврӑнӑр.