Якутла Украинла Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Украина чӗлхине куҫарни нумай предприятисемпе организацисене кирлӗ, вӗсен украинӑри е шалти ҫынсемпе хутшӑнмалла. Вӗсене хӑйсен тӗллевлӗ аудиторине, тӑлмач-фрилансерсенчен пуҫласа специализациленӗ куҫару компанийӗсем таран ҫавӑрса илме пулӑшакан пысӑк пулӑшу ӗҫӗсен спекторӗ пур. Ҫӗршыв экономикипе тӗнчери хутшӑнусем анлӑланнӑҫемӗн украина чӗлхине куҫарас кӑмӑл ӳссех пырать.

Украина чӗлхине куҫарасси ҫинчен сӑмах тапратсан чи пӗлтерӗшлӗ фактор-оригинала украинла куҫарма кирлӗ квалификаци тата опытлӑ тӑлмач шырани. Лингвистика енӗпе те, вӗсем куҫаракан чӗлхесем тӗлӗшпе те пӗлӳ ҫуккисӗр пуҫне вӗсен украинӑри куҫару проекчӗсемпе малтанхи пӗлӳсемпе опытсем пулмалла.

Тӑлмачӑн украина чӗлхин нюансӗсене тата культура ссылкисене лайӑх пӗлсе тӑмалла, тен, вӗсене шута илмелле пулӗ. Чылай куҫарӑва истори, культура тата ҫӗршыври политика климачӗ витӗм кӳме пултарать, ҫавӑнпа Та Украинӑри юлашки событисем ҫинчен чӗлхене пӗлекен тӑлмачӑпа усӑ курмалла.

Ӗҫ украинӑри квалификациллӗ тӑлмачӑпа ӗҫлеме тытӑнсан лайӑх процессемпе тата пахалӑхпа тивӗҫтермелли мерӑсемпе тӑлмача суйламалла. Пахалӑха тивӗҫтересси процесӑн чи пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать, мӗншӗн тесен тӗрӗслӗхпе йӗркелӗх тухӑҫлӑ коммуникаци валли кирлӗ. Пахалӑха кирлӗ пек тӗрӗслесе тӑмалла, куҫару материалне оригиналлӑ вӗҫлев материалӗпе тӑтӑшах тӗрӗслемелле тата тепӗр хут куҫарма кирек мӗнле расходсене те тӑлмачӑ патне ҫитермелле.

Ҫавӑн пекех локализаци тӗллевлӗ аудиторин культурӑпа лингвистикине тивӗҫтернине шантаракан пулӑшу паракан компание кайма та усӑллӑ. Ҫакӑ чӗлхене кирлӗ ҫӗрте вырӑнти диалектсемпе тата сӑнарсемпе усӑ курса конкретлӑ региона адаптациленине пӗлтерет. Ҫавӑн пекех куҫарнӑ материал пуҫламӑш материал пекех курӑнать тесе шантарас тесе макетӑн тивӗҫлӗ форматированипе дизайнне тивӗҫтерес ӗҫе те хутшӑнтарать.

Тӗрӗссипе, украина чӗлхине куҫарасси палӑртнӑ пӗлтерӳсене тӗп-тӗрӗс парасси, ҫавӑн пекех культура уйрӑмлӑхӗсене тата пӗрлехи контекта шута илесси. Ҫакна тума пултаракан тата ҫавӑн пекех професси стандарчӗсемпе тата пахалӑха тивӗҫтермелли пысӑк мерӑсемпе килӗшӳллӗн ӗҫлекен тӑлмач шырани сире лайӑх результатсем парасса шантарать.

Хӑш ҫӗршывсенче украинла калаҫаҫҫӗ?

Украина чӗлхипе ытларах Российӑн Хӑш-пӗр пайӗсенче, Беларусире, Молдовӑра, Польшӑра, Словакире, Венгрире, Румынире тата Болгарире калаҫаҫҫӗ. Вӑл Ҫавӑн пекех Казахстанра, Сербире, Грецире тата Хорватире сахалрах чӗлхе пулса усӑ курать.

Украина чӗлхин историйӗ мӗнле?

Украина чӗлхи аталанӑвӑн вӑрӑм та кӑткӑс историйӗ пур. Ку вӑл-хӗвелтухӑҫ славян чӗлхи,вӑл вырӑспа белорусси ҫемйинни пекех. Унпа Украинӑра 11 ӗмӗртен калаҫаҫҫӗ. Хӑйӗн историйӗнче вӑл тӗн литературипе тата сочиненийӗсемпе усӑ куракан славян чӗлхин пӗр пайӗ пулнӑ. XVI-XIX ӗмӗрте вӑл, хӑш-пӗр уйрӑмлӑхсене пӑхмасӑрах, вырӑс чӗлхин диалекчӗ ҫине пӑхнӑ пек пӑхнӑ.
19-мӗш ӗмӗрте тин украинский хӑйне уйрӑм чӗлхе пек, Украинӑра литература чӗрӗлӗвӗн пӗр пайӗ пек йышӑнма пуҫланӑ. Ҫак вӑхӑтра украинӑри хальхи чӗлхен никӗсне хывнӑ. 19-мӗш ӗмӗр вӗҫнелле украинӑри халӑхсен нумайӑшӗн чӗлхи пулса тӑнӑ.
1917 ҫулта Украина Раҫҫейрен никама пӑхӑнманни ҫинчен пӗлтернӗ те украинскине официаллӑ патшалӑх чӗлхи вырӑнне йышӑннӑ. Ҫакӑ нумай словарьсене, грамматика учебникӗсене тата унпа усӑ курма пулӑшакан вӗренӳ материалӗсене пичетлесе кӑларнӑ чухне интенсивлӑ стандартизаци тата чӗлхене аталантармалли тапхӑр пуҫламӑшне палӑртнӑ.
Независимость тупнӑранпа 1991 ҫулта украина чӗлхи тата ытларах чӗрӗлсе тӑнӑ. Вӑл наци официаллӑ чӗлхи пулса тӑнӑ, шкулсенче анлӑн вӗрентет тата общество обществин пур формисемпе те усӑ курать. Ҫӗршывӑн хӑш-пӗр районӗсенче вырӑс чӗлхи пуррине пӑхмасӑрах украинӑри тӗп чӗлхе пулса юлать.

Украина чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Иван Котляревский (1769-1838): хальхи украина литературине никӗслекен Шутланнӑ Котляревский украинӑри "Энеида"ятлӑ наци эпикӑллӑ пӗрремӗш поэма ҫырнӑ. Унӑн ӗҫӗсем чӗлхене популяризацилеме тата стандартизацилеме пулӑшрӗҫ.
2. Тарас Шевченко (1814-1861): украинӑри литературӑпа искусствӑн Паллӑ фигури, хӑш чухне Шевченкона "украина чӗлхин ашшӗ"теҫҫӗ. Вӑл украина чӗлхипе литературӑпа культурӑра усӑ курассишӗн хытӑ тӑрӑшнӑ, ҫак чӗлхепе сӑвӑсемпе романсем нумай ҫырнӑ.
3. Иван Франко (1856-1916): Паллӑ писатель тата поэт, Франко хальхи украина литературин чи малтанхи произведенийӗсенчен хӑш-пӗрисене ҫырнӑ. Ҫавӑн пекех Вӑл Иван Франко ячӗллӗ Львоври наци университетне никӗсленӗ, вӑл революцилле вӗрентӳ меслечӗсем туса хатӗрленӗ, вӗсем украина чӗлхин пӗлтерӗшне палӑртаҫҫӗ.
4. Владимир Вернадский (1863-1945): Паллӑ историк, философ тата геолог, вернадский хальхи украинӑри культура аталанӑвӗнче тӗп лидер пулнӑ. Вӑл Шевченко ячӗллӗ Наука обществин никӗслевҫисенчен пӗри пулнӑ, ҫав чӗлхепе украина тематики ҫине темӗн чухлӗ кӗнеке тата эссе ҫырнӑ.
5. Александр Олеся (1884-1962): Паллӑ лингвист тата филолог, олеся хальхи украина грамматикине аталантарассинче тӑракан тӗп вӑй пулнӑ. Вӑл чӗлхепе темиҫе пысӑк ӗҫсен авторӗ, ҫав шутра "Украинла чӗлхе пуҫламӑш шкулсем валли", украина наукисен академийӗн хисеплӗ членӗ пулнӑ.

Украина чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Украина чӗлхи вӑл-славян чӗлхи, унпа ытларах Украинӑра, вӑл официаллӑ чӗлхе пулса тӑракан Ҫӗрте калаҫаҫҫӗ. Вӑл белорусси, поляк, вырӑс тата славян чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑннӑ. Унӑн хӑйӗн алфавичӗ, кириллицӑран туса кӑларнӑскер, унӑн грамматики славян чӗлхисен грамматики евӗрлӗ, вӑл славян чӗлхисен пысӑк, паллӑ ячӗллӗ, глаголсемпе тата тӗрлӗ туртӑмсемпе ҫыхӑннӑ чӗлхесемпе пӗр евӗрлӗ. Сӑмах йӗрки, яланхи пекех, субъект-глагол-объект, анчах вӑл самаях пиҫӗ, калаҫакан ҫын акцентӗнчен килет.

Украина чӗлхине чи тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Лайӑх чӗлхе курсне тупӑр: украинла фокусланакан лайӑх чӗлхе курсне шырама пуҫлӑр. Сире грамматикӑна та, чӗлхен словарь запасне те вӗрентекен мӗн те пулин пурне те ҫавӑрса илекеннине шырӑр.
2. Чӗлхене вӗренмелли темиҫе лайӑх кӗнеке туянӑр: Кӗнекесем-чӗлхене вӗренмелли чи лайӑх ресурссенчен пӗри. Украина чӗлхине грамматика енчен ҫеҫ мар, культура, истори тата идиом енчен те халалланӑ кӗнекесене шырӑр.
3. Тренировка тӑвӑр! Чӗлхене вӗренмелли чи лайӑх меслет вӑл-ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилесси. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе е онлайнпа, е сирӗн регионта хутшӑнма май шырӑр. Украина радионе итлӗр те украина фильмӗсемпе телешоуне пӑхӑр. Ку сире чӗлхепе паллашма тата вӗсене хӑвӑртрах алла илме пулӑшать.
4. Приложенисемпе те, веб-сайтсемпе те усӑ курӑр: украина чӗлхин пӗлӗвне лайӑхлатма пулӑшакан веб-сайтсем те нумай. Онлайн-форумсене, блогсене тата веб-сайтсене, украина чӗлхине вӗрентес ӗҫе халалласа шырӑр.
5. Пуҫӑр ҫине тиенӗр: чӗлхене вӗренмелли чи лайӑх меслетсенчен Пӗри-ҫул ҫӳресси, вырӑнти культурӑпа тавралӑх хутлӑхне путса ларасси. Украинӑна каясси сирӗншӗн вариант мар пулсан, тӗлпулу валли вырӑнти группӑна е чӗлхепе улӑштармалли программӑна тупма хӑтланса пӑхӑр.