Якутла Маратхӑсем Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Маратха-Индири Махарштр штатӗнче маратха халӑхӗ калакан индоарилле чӗлхе. Ку Махарштрӑн официаллӑ чӗлхи тата Индири 22 официаллӑ чӗлхерен пӗри. Маратхӑпа калаҫакан ушкӑнӑн уйрӑм контектне ӑнланас тесен, ӑна тӗрӗс куҫарма ыйтать.

Грамматика кӑткӑс тата словарь запасне пула текстсене маратха ҫине куҫарасси ансат задача пулма пултарать. Анчах маратха ҫине тӗрӗс пӑхнӑ чухне тата ресурссем ҫине куҫарни ансат пулма пултарать.

Маратхӑпа ӗҫлекен квалификациллӗ специалистсене шырасси кирек мӗнле куҫарӑвӑн чи пӗлтерӗшлӗ пайӗ шутланать. Куҫару компанийӗсем час-часах чӗлхе йӑтса ҫӳрекен тӑлмачсене тара тытаҫҫӗ, вӗсем текст пӗлтерӗшне тӗп-тӗрӗс каласа пама пултараҫҫӗ, ҫав хушӑрах культура факторӗсене, диалект тата калаҫу ҫаврӑнӑшӗсене шута илеҫҫӗ. Ҫакӑ пурнӑҫӑн тӗп результачӗн тӗп-тӗрӗслӗхӗпе пахалӑхне тивӗҫтермелли пӗлтерӗшлӗ.

Ӗҫ фактически куҫару патне ҫитсен, унпа усӑ курма май паракан темиҫе меслет тата техник пур. Тӗслӗхрен, машинӑсен куҫарӑвӗ ытларах та ытларах палӑрса тӑрать, мӗншӗн тесен вӑл база куҫарӑвӗсене хӑвӑрт та хаклах пурнӑҫламалли алгоритмӑпа усӑ курать. Анчах ку меслет маратха нюансӗсемпе кӑткӑслӑхӗсене пула тӗрӗс мар усӑ кӳме пултарать.

Тепӗр енчен, этем куҫарӑвӗ шанчӑклӑрах шутланать, мӗншӗн тесен вӑл куҫарусен пахалӑхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтерет. Тӑлмачсен вӗҫленекен чӗлхепе те, тӗллевлӗ чӗлхепе те паллашмалла, оригиналлӑ текст пӗлтерӗшне пама юрӑхлӑ сӑмахсем тупма пӗлмелле. Тен, вӗсен предложени тытӑмне те улшӑнусем кӗртмелле пулӗ, вӑл тӗллевлӗ чӗлхен грамматика нормисене тивӗҫтертӗр.

Тепӗр меслете транскреаци теҫҫӗ, вӑл текст пӗлтерӗшне ансат куҫарнӑ май пулса тухать. Транскрибировани текста тӗллевлӗ чӗлхепе куҫарса ҫырас ӗҫе кӗртет, ҫав пӗлтерӗве саспа тата стильпе, ҫавӑн пекех вӗҫленекен тата тӗллев чӗлхисем хушшинчи культурӑллӑ уйрӑмлӑхсене шута илсе пӗлтермелле.

Юлашкинчен, куҫару тӗп-тӗрӗс пулнине ӗненес тесен, маратха носкителӗпе тухмалли даннӑйсене пӑхса тухмалла. Ҫакӑ документа пичетлесе кӑлариччен кирек мӗнле йӑнӑша та тупса палӑртма май парать.

Маратхӑна куҫарасси малтан кӑткӑс задача пек туйӑнма пултарать, анчах тӗрӗс майсемпе инструментсем тунӑ чухне ӑна ансат та тухӑҫлӑ тума пулать. Опытлӑ профессионалсемпе эсир вулакансене тӗрӗс те паха куҫарусем паратӑр тесе шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче маратха чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Маратхӑпа ытларах Индире калаҫаҫҫӗ, Унта вӑл махарштр штачӗн официаллӑ чӗлхи шутланать, ҫавӑн пекех Гоа, Дадрӑпа Нагар-Хавель, Даманпа диу, Карнатаки, Телангансем, Гуджарат тата Чхаттисгарх чӗлхипе калаҫать. Ҫавӑн пекех юнашар штатсенчи мадхья-Мӑн Аслашшӗ, Андхра-Мӑн Аслашшӗ Тата Керал, ҫавӑн пекех Карнатаки, Тамилнада тата Абу-Даби районӗсенче те чылай ҫын пурӑнать. Маратха диаспора та пӗтӗм тӗнчипе, уйрӑммӑнах Пӗрлешӳллӗ Штатсенче, Канадӑра, Израильре, араб Эмирачӗсем, Австрали, Сингапура, Ҫӗнӗ Зеланди, Кӑнтӑр Африкӑра, Сауд Аравийӗнче, Катарӑра тата Оманӑра, калаҫать.

Маратха чӗлхин историйӗ мӗнле?

Маратхӑн чӗлхи вӑрӑм та пуян истори пур. Вӑл Пирӗн эрӑри 10-мӗш ӗмӗрте Махарштрӑн кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ штатӗнче пуҫланса кайнӑ, вӑл практикӑн ҫирӗплетсе панӑ чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать. Маратхӑсем ҫине ҫырнӑ чи ир ҫырса хунисене пирӗн эрӑри 9 ӗмӗрте параҫҫӗ. Маратха 13 ӗмӗр тӗлне регион доминацилекен чӗлхе пулса тӑнӑ.
Маратх империйӗ тытса пынӑ вӑхӑтра маратха 17-мӗшпе 19-мӗш ӗмӗрччен управленин официаллӑ чӗлхи пулнӑ. Колониллӗ тапхӑрта маратха литература, поэзи тата журналистика чӗлхи пулса, вӗреннӗ халӑх хушшинче сумпа чапа тухма пуҫланӑ. Унтан вӑл Махарштрӑран Пӗтӗм Индипе сарӑлнӑ, паян унта 70 миллион ытла ҫын калаҫать. Маратхӑна хальхи вӑхӑтра Инди правительстви официаллӑ чӗлхепе йышӑннӑ.

Маратха чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Джиотира Махатми 2. Винаяк Дамодар Саваркар 3. Джамбхекар Балшастри 4. Чие Ҫырли Пункчӗ 5. С. Инамдар Нагат

Маратха чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Маратха хинди, гуджарати тата санскрит йышши ытти чӗлхесемпе тачӑ ҫыхӑннӑ индоари чӗлхин членӗ пулса тӑрать. Ӑна деванагарин шрифчӗпе ҫырнӑ, морфологипе синтаксисӑн кӑткӑс системи пур, вӑл инди чӗлхисем евӗрлӗ. Маратха субъект-объект-глагол (SOV) сӑмахӗсен йӗркине тытса пырать, сӑлтавсене мар, послогсемпе усӑ курать. Чӗлхере ҫавӑн пекех активпа пассив хушшинчи уйрӑмлӑхлӑ глаголсем, тайӑлусем, тембрсем нумай.

Маратха чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Маратха урокӗсене илӗр. Нумай чӗлхе шкулӗсем маратхӑна вӗренме сӗнеҫҫӗ, е эсир онлайн-репетитор тупма пултаратӑр, вӑл сире хӑйӗн хӑнӑхӑвӗсемпе усӑ курма пулӑшать.
2. Маратхӑпа калаҫакан ҫӗршыва кайса килӗр. Сирӗн ресурссем пур пулсан, маратхӑпа калаҫакан ҫӗршыва пырса курӑр, эсир ҫав чӗлхепе тата унӑн носильщикӗсемпе тӳрремӗнех паллашма пултаратӑр.
3. Маратх радионе итлӗр те марат телекуравне пӑхӑр. Ҫакӑ сире тӗрлӗ акцентсемпе тата сӑмах стилӗсемпе паллаштарӗ, ҫавӑнпа эсир чӗлхене ҫутҫанталӑк ҫулӗпе вӗренме пултаратӑр.
4. Маратхӑлла кӗнекесем вулӑр. Маратха ҫинчен ҫырнӑ кӗнекесем нумай, вӗсем эсир хӑвӑрӑн словарь запасне анлӑлатас тата чӗлхе грамматикипе тата синтаксиспа паллашас тесе усӑ курма пултаратӑр.
5. Туссене маратхӑна илсе кайӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслетсенчен пӗри-ҫӗнӗ туссем уҫасси, вӗсем ҫав чӗлхене тытса тӑракансем шутланаҫҫӗ. Маратхӑпа, онлайн пекех, хӑвӑрӑн хӑнӑхӑвӑрсене практикацилес тата аталантарас тесе калаҫакан ҫынсемпе хутшӑнӑр.