Якутла Кебуано Куҫар

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.

Кебуано-Филиппинӑри чи анлӑ чӗлхе, вӑл филипп культурин тата хӑйне евӗрлӗхӗн тӗп пайӗ пулса тӑрать. Ҫапла Вара, Кебуанӑран куҫарни Филиппинӑра пурӑнакан ҫынсемшӗн е бизнеспа бизнес йӗркелекен организацисемшӗн пӗлтерӗшлӗ пулӑшу пулса тӑрать.

Пӗр чӗлхерен теприн ҫине куҫарнӑ чухне сӑмахсене кӑна мар, чӗлхен культурӑллӑ контектне те ӑнланни кирлӗ. Филипп культурипе историне вӑйлӑ витӗм кӳрекен Себуано тӗлӗшпе ҫакӑ уйрӑмах тӗрӗс.

Чӗлхе нюансӗсене культура енчен ӑнланни ҫумне, Кебуано куҫаруҫисене чӗлхе грамматикине лайӑх пӗлни кирлӗ. Ҫакӑ пӗтӗм регионӗпе усӑ куракан нумай диалекта глаголсен сӑпайлӑхне тата ӑнланӑвне кӗртет.

Кебуано тӑлмача суйланӑ чухне чӗлхепе тата вырӑнти культурӑна ӑнланакан ҫынна суйласа илмелле. Лайӑх тӑлмачӑн текст чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемшӗн ӑнланмалла пултӑр тата чӗлхе ҫивӗчлӗхне ӑнланма пӗлмелле.

Кебуано куҫарӑвӗ кирлӗ ҫынсемшӗн кӑткӑс та кирлӗ. Тӑлмач тӗрӗс суйласа илни пӗрремӗш ҫӑлкуҫа тӗрӗс те шанчӑклӑ пулма пулӑшать. Ҫапла вара тӑлмача суйлама вӑхӑт уйӑрмалла тата вӗсен квалификацийӗпе опычӗ ҫинчен Нумай ыйтусем памалла, Кебуанӑран акӑлчанла е пачах урӑхла куҫармалла.

Хӑш ҫӗршывсенче кебуано чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Кебуанора Филиппинӑпа, уйрӑмах утравсем ҫинче Хӑйсене Тата Боохолпа калаҫаҫҫӗ. Унта индонези, Малайзи, Гуам тата Палау хӑш-пӗр пайӗсенче те калаҫаҫҫӗ.

Кебуано чӗлхин историйӗ мӗнле?

Малайпа полинези ҫемйине кӗрекен кебуано - висай чӗлхисен ушкӑнӗ. Унпа Филиппинӑри Висаян Тата Минданао регионӗсенче калаҫаҫҫӗ. Чӗлхе хӑй районӗнче аталанма пуҫланӑ, ҫавӑнпа унӑн ячӗ те, 16 ӗмӗрте, испани колонизацине тата Борнео иммигрантсен юппине пула. Ҫав тапхӑрта регион официаллӑ чӗлхипе испани чӗлхи пулнӑ, себуано вара вырӑнти халӑх чӗлхи пулса тӑнӑ.
19 ӗмӗрте кебуано Висая регионӗнче кирлӗ чӗлхе тесе йышӑннӑ, мӗншӗн тесен вӑл литературӑпа, вӗренӳпе тата политикӑпа анлӑн усӑ курнӑ. Америка тапхӑрӗнче Кебуано массӑллӑ информаци хатӗрӗсемпе час-часах усӑ курнӑ, Кебуанона 1920 ҫул тӗлне радиопрограммӑсене трансляциленӗ. 1930-мӗш ҫулсенче ку чӗлхе валли темиҫе орфографи туса хатӗрленӗ, вӗсенчен хӑш-пӗрисем халӗ те усӑ кураҫҫӗ.
Паян кебуано-филиппинӑри чи сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри, унта ҫирӗм миллион ҫынна яхӑн калаҫаҫҫӗ. Ку вӑл ҫӗршывӑн чылай пайӗнче иккӗмӗш чӗлхе вырӑнне усӑ куракан Висай тата Минданао регионсен хутшӑнӑвӗн чӗлхи.

Кебуано чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Резиль Мохарес - кебуан писателӗ тата историк, ӑна нумайӑшӗ кебуанри мӗнпур писательсемпе ученӑйсенчен чи паллӑ ҫын тесе шутлаҫҫӗ.
2. Леонио Дериада - филиппин поэчӗ, прозаик тата драматург, Ӑна Себуано литература ашшӗ тесе пӗлеҫҫӗ.
3. Кебуано чӗлхипе наукӑпа фантазилле пӗрремӗш роман ҫырнӑ к. Ле Гуин - америка писателӗ Урсула
4. Фернандо Лумбера - Кебуано редакторӗ, литература критикӗ тата эссеист, вӑл Кебуано чӗлхипе литературине аталантарас енӗпе чи паллӑ фигурӑсенчен пӗри пулнӑ.
5. Кебуано чӗлхин вӑрлӑхне чи малтан акнӑ Семен Андес - куҫаруҫӑ тата педагог кебуано ачисем валли кӗнекесем ҫырса пичетлесе кӑларнӑ.

Кебуано чӗлхин структури мӗнле?

Себуано-австроези чӗлхи, Унта Висай утравӗсемпе Минданао утравӗсем ҫинче 20 миллион ытла ҫын филиппинӑсем ҫинче калаҫаҫҫӗ. Кебуанӑра субъект-глагол-объект (SVO) сӑмахӗсен йӗрки пур, унта пурӑнакансем хисеппе падеж тӑрӑх тайӑлаҫҫӗ. Глаголсем анспектпа, кӑмӑл туртӑмӗпе, вӑхӑтпа, сӑнпа ҫыхӑнса тӑраҫҫӗ. Сӑмахсен йӗрки сӗнӳпе акцент ӑҫталла кайнине кура пӑсӑлма пултарать. Чӗлхере тата виҫӗ тӗп класс: пурлӑх, глаголсем тата паллӑ ячӗсем пур. Чӗлхе, местоимени тата междомети йышши ытти пайсемпе Те Кебуанора усӑ кураҫҫӗ.

Кебуано чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Лайӑх учебник е кебуано чӗлхипе справка пособийӗ илӗр. Пасарта темиҫе чаплӑ кӗнеке пур, вӗсем сире "пуҫланакансемшӗн Кебуано" тата "кебуано" пеккисене алла илме пулӑшӗҫ.
2. Хӑвӑрпа пӗр класра вӗренекен тусӑра е Себуанопа калаҫакана тупӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет-ун ҫинчен калаҫасси. Кебуанопа калаҫакана пӗлетӗр пулсан, унпа пӗрле чӗлхепе усӑ курӑр.
3. Кебуано радиостанцийӗсене итлӗр те Кебуано фильмӗсене пӑхӑр. Чӗлхе мӗнле янӑранипе тата калаҫура мӗнле усӑ курнипе паллашма питӗ лайӑх май вӑл.
4. Онлайн-форумсене Тата Cebuano чачӗсене хутшӑнӑр. Чӗлхе носителӗсемпе онлайн хутшӑнни-чӗлхепе калаҫура усӑ курмалли чи лайӑх меслет.
5. Вырӑнти шкулта е общество организацийӗнче Кебуано ӗҫне вӗренме ҫырӑнӑр. Сирӗн регионта пысӑк квалификациллӗ преподавательпе тата группӑри лару-тӑрура вӗренме сире лайӑхраххисем пур пулсан.