Томтор Мари Киргиз Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Кыргызстаҥҥа, киин Азия судаарыстыбатыгар Казахстан уонна Кытай кыраныыссатыгар баар чааһынай сирэйдэр уонна тэрилтэлэр тылларын харгыстарын нөҥүө бодоруһар дьоһун инструмена буолар. Кыргыз тылын кытта билиммэт дьоҥҥо бу официальнай тыл Кыргызстан тыла, төһө да киэҥник тарҕаммытын иһин, нуучча тыла буолар. Монгол, турецкай, узбек, казах курдук тыллары кытта бииргэ төрөөбүт кыргыз тыла.

Биир тылтан докумуону чопчу тылбаастыыр идэлээх тылбаасчыттар бааллара бизнеһи уонна аан дойдутааҕы сыһыаннаһыылары ситиһэргэ олус наадалаах. Кыргыз тылыгар тылбаас профессиональнай өҥөлөрө араас култууралар икки ардыларыгар коммуникационнай разрезтарын туоратыыга көмөлөһүөхтэрин сөп, Кыргызстан олохтоохторугар бэйэ- бэйэлэрин өйдөһөллөрүгэр, эйгэлэрин тас өттүгэр тупсарыахтарын сөп.

Кыргыз тыла юридическай уонна үп- харчы докумуоннарын, ону тэҥэ медицинскэй суруйуулары, маркетинг матырыйаалларын уонна үөрэх ресурсаларын курдук государственнай докумуоннарга үгүстүк туһаныллар. Докумуон эбэтэр веб- контентент докумуоннарын кыргыз тылын эбэтэр киниттэн тылбаастаатахха, профессиональнай тылбаасчыттар тылы билиилэрин уонна кини ураты культурнай декстарын туһаналлар.

Тэрилтэлэр кыргыз тылыгар аан дойдутааҕы маркетинг стратегиятыгар көмөлөһөр инниттэн тылбаас өҥөтө үгүстүк оҥоһуллар. Локализацияламмыт тылбаастар саҥа ырыынактарга тахсалларыгар көмөлөһөллөр, клиеннэри кытта кытаанах сыһыаннаһыылары чэпчэтии уонна атыылааһыны улаатыннарыы көмөлөһөллөр. Тылбаасчыттар сиэри- туому, сиэри- туому, куту- сүрү араарыыны болҕомтоҕо ылан, чопчу иһитиннэриини биэриэхтээхтэр.

Ол кэмҥэ бэйэ тылбаастара иммиграннарга уонна тэскилээччилэргэ көмөлөһүөхтэрин сөп. Тыын суолталаах докумуоннары уонна сертификаттары ыалларга доруобуйа харыстабылыгар, үөрэххэ уонна да атын сүрүн өҥөлөргө чэпчэтэллэр.

Кыргызстаҥҥа дуу, Кыргызстаҥҥа олорор да киһи дьыалабыай, үөрэх эбэтэр личнэй биричиинэнэн дуу быһаарыылаах суолталаах. Дойду культуратын өйдүүр квалификациялаах тылбаасчыт булан, көһөрүллүбүт докумуоннар чуолкайдарын уонна культурнай уратыларын учуоттаан мэктиэлиир улахан суолталаах.

Кыргыз тылын ханнык дойдуларга этэллэрий?

Кыргызстаҥҥа уонна киин Азия атын чаастарыгар сүрүннээн Казахстаҥҥа, Таджикистаҥҥа, Узбекистаҥҥа, Хотугу Афганистаҥҥа, Уһук арҕаа Кытайга уонна Российскай Республикатын Уһук оройуоннарыгар бааллар. Маны таһынан, этническэй кыргызтар нэһилиэнньэлэрин дьоҕус очколара Турцияҕа, Монголияҕа уонна Корея арыытыгар бааллар.

Кыргыз тылын историята хайдаҕый?

Кыргыз тыла уһун уонна уустук историялаах. Бу киин Азия тюрк тылларын утарсыытыттан тахсар Илиҥҥи түүр тыла. Бу туһунан эрдэтээҥи суруктар былыргы түүр алфавитынан суруллубут Орхон суруктарыгар 8 үйэ биэрэллэр.
Кыргыз тыла ыаллыы Уйгурдаах уонна монгол тылларыгар күүстээх сабыдыаллаах этэ. 16- с үйэҕэ кыргыз тылын литературнай тылдьытыгар кубулуйда уонна кыргыз тылын бастакы тылдьыта 1784 с. суруллубута. Тыл 19 үйэ устата сайдар, 1944 с. Кыргызстан официальнай тылынан Кыргызстан тыла буолбут.
1928 с. киргиз тылын суругун тиһигин стандартыыр биир кэлим алфавит курдук бэлиэтээһин системата киллэриллибитэ. Онтон кыргыз тыла кэпсэтии да, сурук- Бичик да сайдыбыта. Латинскай уонна Кирилл алфавита билигин тыл билиҥҥи сурукка- бичиккэ туттуллар эрээри, үгэс буолбут Арабскай сибээһэ билигин да ытык тиэкистэри кыргыз тылыгар суруйарга туһаныллар.
Билигин Кыргызстаҥҥа, Казахстаҥҥа, Таджикистаҥҥа, Узбекистаҥҥа уонна Кытайга 5 мөлүйүөнтэн тахса киһи саҥарар.

Кыргыз тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Чингиз Айтматов (1928-2008): кыргызтыы тылынан кэккэ айымньылары суруйтарбыта уонна кини литературнай көрүҥүн сайыннарарыгар суруйбут.
2. Чолбонбек Есенов (1891-1941): кыргыз тылын бастакы пионердарыттан биирдэстэрэ, кыргыз тылыгар бастакы хаһыаты таһаарбыта уонна тыл суругунан биллэр новатор этэ.
3. Оросбек Токгазиев (1904-1975): кыргыз тылын аныгы стандартнай версиятын оҥорууга өссө биир дьоһун фигура. Кини элбэх учебниктары суруйбута уонна ити тылга туттуллар тылы оҥорорго көмөлөспүтэ.
4. Алич Эшимканов (1894-1974): кыргыз тылын уонна диалектар тустарынан ыстатыйалары чинчийиилэргэ, суруйууга уһулуччулаах лингвист.
5. Азимбек Бекназаров (1947-билиҥҥи кэмҥэ): кыргыз тылын авторитетынан ааҕыллар, кини тыл модернизациятыгар уонна сурук- Бичик стилигэр эппиэттэһэр.

Кыргыз тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Кыргыз тыла-үс диалегынан арахсар: Хотугу, киин уонна Соҕуруу. Бу агглютинативнай тыл, ол аата кини төрүт тылларыгар суффикс эбиллиитэ уустук тылы үөскэтэр. Кыргыз тылыгар префикстарга болҕомто ууруллар, суффикстарга буолбакка, ордук логическай структураны уурар. Синтаксически кыргыз тыла, быраабыла курдук сэһэн (субъект-объект-туохтуур) уонна түүр тылын үксэ түүр тылларыгар туохтуур-бүтэһиктээх структуралаах. Тыл эмиэ фонатическай хабааннаах, онно араас дорҕооннор эбэтэр интонациялар тылга олох атын суолтаны ууруохтарын сөп.

Кыргыз тылыгар саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Төрүт тылы үөрэтииттэн саҕалааҥ. Эһиги онлайн- или очочных курсов, которые ваши с основами с основами языка. Ити базовай тыл саппааһа уонна грамматика, ону таһынан уопсай этиилэр уонна тутаах сыыппаралар киирэллэр.
2. Носителей языка. Прослушивание разговоров и записей носителей кыргызского языка поможет вам лучше понять, как говорят на этом языке.
3. Кэпсэтэргитигэр партнеры кытта кэпсэтэргитигэр кыһаллыҥ. Кыргызтыы саҥарар киһини Булуҥ, бу тылынан кэпсэтэргитигэр сүбэлэһиҥ. Бу-кэпсэтии үөрүйэхтэрин сайыннарыыга дьоһун хардыы.
4. Маннык ресурсалары кинигэ, тылдьыт уонна онлайн инструменнарын туһаныҥ. Бу тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр араас ресурсалар бааллар. Ол кинигэлэр, тылдьыттар, грамматическай ыйынньыктар уонна да атыттар киирэллэр.
5. Дуоһуйууну ыларгытын умнумаҥ. Тылы үөрэтии дуоһуйууну тиэрдиэхтээх. Киинэлэри, кинигэни ааҕарга уонна төрөөбүт тылынан дьарыктанарга бириэмэни Булуҥ. Бу үөрэтии процеһа үчүгэй уонна туһалааҕы оҥоруоҕа.