Томтор Мари Еврей Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Кэлиҥҥи сылларга иваниттан тылбаасчыттарга улааппыт ирдэбил көстөр

Ивриттэргэ тылбаас ирдэбилэ улаатан иһэр, тоҕо диэтэххэ, кинилэр уонна тэрилтэлэр икки ардыларыгар тыл мэһэйдэрин туоратыыга өҥөлөр наадалар. Былырыыҥҥы бу итэҕэл текстэрин тылбаастааһын арыый хааччахтаммыта эрээри, аныгы үйэҕэ культуралар икки ардыларынааҕы коммуникациялар нэһилиэнньэ наадыйыытын улаатыннарыы эбиллиитэ көстөр.

Аан дойдуга биир саамай былыргы тыллаах- өстөөх буолан, иврит тэҥҥэ уустук, толору. Бу-глобальнай бизнескэ көһүү эрэллээх өҥөлөрүгэр барытыгар дьоһун суолталааҕын Израиль официальнай тыла. Аан дойду үрдүнэн 9 мөлүйүөнтэн тахса киһи саҥарар буолан, кыаммат араҥаҕа кинилэр докумуоннарын, веб- сайттарын, приложениеларын эбэтэр иваниттан электроннай суруктары тылбаастааһыҥҥа көмө наадата суох.

Ол эрээри, ивритка көһөрүү уустугуттан ыарахан сорукка киириэн сөп. Тылбаасчыт тылын- өһүн көҥүл баһылыахтаах эрэ буолбакка, араас культураларга, регионнарга туһаныллар синньигэс нүччүктэри, түөлбэлэри билиэхтээх. Ону таһынан грамматика Иванова английскай тылтан уратылаах, онон тылбаасчыт дьиҥнээх тиэкиһин ис хоһоонун чопчу билэр буолуохтаах.

Дьолго, уопуттаах тылбаасчыттар иваниттан аан дойду үрдүнэн киэҥник тарҕаннылар. Эһиги аан дойдутааҕы дьыалабыай операцияларга көмөлөһөргө анал тылбаасчыт көрдүүгүт дуу, кими эрэ биир тылынан тылбаастаан көмөлөһөр киһи дуу, квалификациялаах экспертизаны булуоххутун сөп.

Ивритка тылбааһы бас билии үгүс дохуоттаах кыаҕын арыйыан сөп - юридическай уонна медицинскэй үп- харчы уонна култуура. Сурук- Бичик өҥөтүгэр ирдэбил салгыы улааппытынан, бу уобаласка хаачыстыбалаах тылбаасчыкка наадыйыы эмиэ улаатыаҕа. Уопуттаах специалистар элбэх үлэни булуохтара буолуо, ол эрээри тылбаас дьыалатыгар саҥа тахсар дьон үөрүйэхтэрин кэҥэтэн, үөрүйэхтэрин кэҥэтэн иһиэхтэрин сөп.

Ивритка ханнык дойдуларга этэллэрий?

Иритаҕа Израильга, холбоһуктаах Штаттарга, Канадаҕа, Францияҕа уонна Аргентина этэллэр. Ону таһынан кини атын дойдуларга Великобританияны, Германияны, Швецияны уонна Болгарияны киллэрэн туран, итэҕэл сыалларыгар туһанар.

Еврей тыла историята хайдаҕый?

Былыргы уонна Лэгэнтэй историялаах. Бу аан дойдуга биир саамай кырдьаҕас тыыннаах тыл-Еврейскэй идентичность уонна культура быстыспат сорҕото буолар. Ити курдук, биһиги эрабыт 12- с үйэҕэ диэри Палестина оройуонугар үөскээбит диэн ааҕыллар. Иван Израиль сүрүн тыла Библия саҕана этэ, онтон кэлин раввин литературатын уонна үҥэр тылларынан буолбута.
Вавилон пленатын кэмигэр 586-538 сылларга н. э. еврейдэр ханнык да аккырыыккалаах киирии тыллары көтүппүттэрэ. Н. э. Иванов 70 С. иккис таҥара дьиэтин охтубутун кэннэ сыыйа күннэтэ эргэрэн, кэпсэтии тыла сыыйа улам эволюционал буолан, еврейскай- палестинскай арамей уонна идиш курдук араас диалектарга эволюционнаабыта. Иванову туһаныы 19- с үйэҕэ сиионистскай идеология төрүтүнэн сөргүтүллүбүтэ уонна 1948 сыллаахха Израиль аныгы государствотын тэрийбитэ. Бүгүн Ираҥҥа мөлүйүөнүнэн киһи Израильга уонна аан дойдуга барытыгар тарҕана сылдьар.

Иванову үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Бэн- Иегуд элэзера (1858-1922): "аныгы ивриттан аҕалара" диэн биллэр, Бэн- Иегуда ирит тылын сөргүтүүгэ сүҥкэн оруолу оонньоото. Кини бастакы аныгы тылдьыт Ивановиһы айбыта, таба суруйуу стандартизированнай систематын оҥорбута уонна тылы тарҕатарга көмөлөһөр уонча кинигэ автора буолбута.
2. Моисей Менельсон (1729-1786): немец еврейдэрэ Иван уонна Еврейскэй культура киэҥ араҥатын кытта билсиһиилэрэ. Кини тылбааһын иваниттан немецкэй аудиторияҕа тиэрдибитэ уонна Иванову Европаҕа билиниини үрдэтэргэ көмөлөспүтэ.
3. Хаим Нахман Бялик (1873-1934): культура Израиль поэта уонна учуонай, Бичик модернизация сүрүн өрүтүнэн иваниттан уонна еврей литературатын баай үгэстэрин тэрийэр сүрүн өрүтүнэн этэ. Кини бу тылынан уонча классическай үлэни суруйбута уонна бүгүн киэҥник туһаныллар саҥа иврит тыллары уонна тыл холбоһуктарын киллэрбитэ.
4. Эзра Бен- Иегуда (1858-1922): Эльзер уола, ол лингвист уонна лексикограф бэйэтин аҕатын үлэтин- хамнаһын тылбаастаабыта уонна салҕаабыта. Иван тезурус историятыгар бастакы айар, грамматика Иванова туһунан элбэхтик суруйбута уонна иритка бастакы хаһыатын хос автора этэ.
5. Хаим Нахман Бялик (1873-1934): Хима быраата, Хим ону тэҥэ иваниттан сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбитэ. Иванитка литературанан идэтийэн дьарыктанар уонна иритаҕа справочнай библиотеканы тэрийбит биллэр литературнай критик этэ. Ону сэргэ Иван гриткэ классическай айымньылары Европа тылларыттан тылбаастаабыттарын иһин эппиэттээбитэ.

Иврит тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Иван семитскай тыл буолар уонна абдьад суругун тиһигин тутуһар. Уҥа өттүгэр еврейдии алфавиты туһанан хаҥас диэки суруллубут. Тыл сүрүн бэрээдэгэ – аат тыл туохтуурун чорботуу. Аат туохтуур, даҕааһын, солбуйар ааттары уонна аат туохтуурдары үөскэтэр/эбэтэр аат тылтан тутулуктанар. Туохтуурдар сирэйдэрин- харахтарын, чыыһылаларын, бириэмэлэрин, киэптэрин уонна аспектарын ситимнииллэр.

Иван саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэҕитий?

1. Алфавиттан саҕалаа. Ааҕыыны, саҥаны уонна буквалары суруйууну баһылааҥ. 2. Грамматика төрдүн үөрэтиҥ. Туохтуурдар тыҥааһыннарыттан уонна сана туохтуурдары холбууртан саҕалаа. 3. Тыл саппааһын кэҥэтиҥ. Нэдиэлэ күннэрэ, ыйдар курдук сүрүн тыллары үөрэтиҥ, этиини тарҕатар сыыппаралар. 4. Кэпсэтэргитигэр тыл носителин кытта ирэ- хоро кэпсэтиҥ. Сэһэргэһии-үөрэнии биир бастыҥ ньымаларыттан биирдэстэрэ! 5. Иврите тиэкистэрин ааҕыҥ уонна субитрдары кытта иврите көрүҥ. 6. Иврит музыкатын уонна аудиозапиһын истиэҕиҥ. 7. Онлайн- ресурсалары ивритка туһаныҥ. Веб- сайтов уонна ивиттэрин үөрэтиигэ туһалаах элбэх сыһыарыылар бааллар. 8. Күннээҕи олоххутун көннөрүҥ. Бу тыл эһиги күннээҕи олоххутугар киириитэ эһиэхэ быдан түргэнник баһылыырга көмөлөһөр.