Томтор Мари Казах (латиница) Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Казах тылын (Латинскай) тылбаас казах тылын уерэтээччилэригэр английскай эбэтэр атын тыллары билбэт, эбэтэр казах тылын кытта чуолкай бодоруһарыгар үгүстүк туһаныллар. Казахстаҥҥа казах тылын сурун официальнай системата буолар, кириллица билигин даҕаны сорох уобаластарга киэҥник туһаныллар.

Билигин казах тылын (латиницаны) уонна киниэхэ мэлдьи үүнэн иһэр докумуоннары хаачыстыбалаах переводтарга ирдэбил баар. Идэтийбит тылбаасчыт казах тылын уонна кини грамматикатын кытта билсиэхтээх, оригинал тылын үчүгэйдик өйдүөхтээх. Уустук текстэри уонна докумуоннары тылбаас тылга идентичнайа суох кэмигэр уустук буолар.

Тылбаасчыт синтаксиһы, орфографияны уонна тыл идиомын үчүгэйдик баһылыахтаах, хаачыстыбалаах тылбааһы толорорго холонуохтаах. Докумуон сыыһата суох буоларын мэктиэлиир наадатын казах тыла (латиница) тылбаасчыкка тылбаасчыт үрдүк таһымын (латиница) көһөрүү дьоһуннаах ньымата буолар.

Ону тэҥэ регион культуратын уонна историятын тылбаасчыт чопчу эрэ буолбакка, регион декстарын ойуулуурун олус наадалаах. Тылбаасчыкка маннык өйдөбүлү тыл сөпкө туһанарын уонна тиэкискэ хайа баҕарар культурнай сыыһа- халты сөпкө туһаммытын итэҕэтэн, чопчу тылбаас оҥорорго көмөлөһүөн сөп.

Чопчу суолталааҕа, юридическай докумуоннары көһөрүү туһунан кэпсэтии тыл сүҥкэн суолталааҕа. Идэтийбит тылбаасчыт тылбаастанар ханнык баҕарар потенциальнай проблемалары быһаарар кыахтаах уонна бүтэһик бородуукта биэриэр диэри туоратыахтаах.

Түмүккэ, кини тылбаасчыт тылын- өһүн үчүгэйдик өйдүөхтээх, ону тэҥэ регион культуратын уонна историятын дириҥник билиэхтээх, хаачыстыбалаах казах (Латинскай) тылбааһын оҥоруохтаах.

Ханнык дойдуларга казах (Латинскай) тылынан саҥаралларый?

Латиница суруйбут Казахстан, ону таһынан Монголияҕа, Кытайга, Афганистаҥҥа, Ираҥҥа, Турцияҕа, Туркменистаҥҥа уонна Узбекистаҥҥа нэһилиэнньэ үксэ саҥарар.

Казах (Латинскай) тылын историята хайдаҕый?

Казах тыла - сүрүннээн Казахстаҥҥа этиллэр түүр тыла уонна дойду официальнай тыла. Бу эмиэ Монголияҕа Баян- Олгий провинциятыгар икки официальнай тылтан биирдэстэрэ. Казах былыргы түүр тылларыттан биирдэстэрэ, кини суруга - Монголияҕа Орхон суруктарыгар туттуллар 8- с үйэҕэ диэри кэтээн көрүөн сөп. Үйэлэрин тухары Казахстан культурнай уонна политическай эйгэтигэр адаптацияламмыта уонна адаптацияламмыта.
Бастаан казах тыла сязьяҕа суруллубута, ол гынан баран 1930- с сылларга, сэбиэскэй кэмҥэ модификацияламмыт латиница тылга сурук- Бичик стандартнай систематын быһыытынан ылыллыбыта. Латинскай казах алфавита 32 буукубаттан турар уонна кылгас уонна уһун аһаҕас дорҕооннорго туспа буукубаларынан, ону таһынан атын дорҕооннорго ураты дорҕооннор киирэллэр. 2017 сылга Латинскай казах алфавита кыратык уларытыллан, билигин 33 буукуба киирэр.

Казах (Латинскай) тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Абай Кунанбайули (1845-1904) - казах норуотун литературнай генийа, казах тылын сурун тиһигин модернизациялыырга уонна 19 үйэ бүтүүтүгэр киллэрэргэ диэн суруллар.
2. Магадан (1866-1919) казах тылын латинизациялааһын сүрүн өрүт этэ. Кини Абый дьыалатын салҕаабыта уонна аныгы казах Латин алфавитын оҥорууга эппиэттиир.
3. Байаҕантай Момышула (1897-1959) - Казахстантан төрүттээх биллиилээх суруйааччы, поэт уонна политик.
4. Мухтар Аузов (1897-1961) - казах суруйааччыта, Аузов казах тылын уонна кини культуратын сайыннарыыга көхтөөх кыттыыны ылбыта. Латин суругун популяризациялаан, казах тылыгар элбэх үлэни суруйбута.
5. Кэнгэли Булегенов (1913-1984) - Булегенов казах тылын сайдыытыгар улахан лингвист уонна биллэр- көстөр фигура этэ. Кини үгүс учебниктары, тылдьыттары, грамматиктары кытта үлэлэспитэ, сурук тылын оҥорорго көмөлөспүтэ.

Казах (Латинскай) тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Казах (Латинскай) структурата үгүөрү турок тылын структуратыгар олоҕурар. Кини фонологията аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин, дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин уонна аһаҕас сүһүөхтэрин сүтэриини кытта сибээстээх. Грамматическай бу олус агглютинативнай тыл, онно элбэх ахсааннаах сыһыарыылар уонна араас флективнай парадтар бааллар. Кини туохтуур системата эмиэ балайда уустук, икки туохтуур систиэмэтин (көннөрү уонна көмө) кытта, приставкалары, суффикстары уонна нүөлсүтүү уустук тиһиктэрин кытта. Казах тылын сурун тиһигэ (латиница) Латинскай алфавитынан олоҕурар.

Казах (Латинскай) тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Алфавиты үөрэт. Казах алфавита латиницаҕа суруллубут, онон эһиэхэ анаан 26 буукубаны үөрэтиэхтээххит.
2. Базовай грамматиканы кытта билсиҥ. Ону эн тыл төрдүн, эбэтэр онлайн ресурсаларын туһунан кинигэлэри үөрэтэн, Видеокоматика быһыытынан оҥоруоххун сөп.
3. Кэпсэтиигэ практикаланыҥ. Бу тыл киэҥник тарҕамматах буолан эһиэхэ, баҕар, онлайн практикаҕа саҥарар киһи эбэтэр онлайн- аудиоксу булуон наада.
4. Хаачыстыбалаах үөрэх матырыйаалларыгар инвестициялаа. Это может учебники, аудио- или видеокуры или даже веб- сайт и приложения.
5. Үксүн тыл этээччилэрин истиэххин сөп. Эһиги тыл уопсай ритмыгар үөрэммит музыкаҕытын, телевидениеҕэ, видео- подстастары туһаныаххытын сөп.
6. Бэйэҕитин тургутуҥ. Саҥа лексиканы үөрэтиҥ уонна кэпсэтиигэ туһаныҥ. Текстэри суруйарга уонна ааҕарга холонуҥ.
7. Туттарыма! Тылы үөрэтии - уһун процесс, онон тулуурдаах буолуҥ уонна дуоһуйууну ылыҥ!