Томтор Мари Хотуур Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Хотуур-региоҥҥа мөлүйүөнүнэн киһи этиллэр Соҕуруу Африка официальнай тыла. Кини тыл ыалын сорҕото буолар уонна элбэх кэпсэтиилээх. Үгүс тылынан хотуур олус уустук буолар эрээри, хотуур тыллаах хотууру кытта бодоруһар баҕалаахтары тылбаастыахха сөп.

Английскай тылга тылбаасчыт идэтин баһылыан баҕарар дьоҥҥо ордук наадалаах. Тылбаасчыт икки тылынан баһылыахтаах, ону тэҥэ тыл нуорматын өйдүөхтээх. Бу тылбаас чуолкай буоларын хааччыйыаҕа.

Хотуур тылбаасчыт араас диалектордаах хотуур уонна холбуу грамматиканы кытта билсиэхтээх. Бу тылбаастаммыт текси оригинал уонна кини культуратыгар сөп түбэһэр диэн итэҕэйэригэр көмөлөһөр. Тылбаастаатахха культурнай уратылары учуоттуохха сөп.

Ол тылбаастар үгүстэрэ атын тылларга тэҥнээхтэрин сылыктыыллар. Буквальнай тылбаас сороҕор үлэлиэн сөп эрээри, сотору- сотору тылбаасчыт тылга турар суолтатын учуоттуур уонна ол иһитиннэриини баҕарыан наада. Тылбаасчыкка өс хоһоонун туһаныыга уонна идиомҥа болҕомтону ууруохтаахпыт, тоҕо диэтэххэ, кинилэртэн сорохторо английскай тылга быһаччы тылбааһа суох буолан.

Хотууру кытта көһөрүүгэ английскай ресурсаларга көмөлөһөр кэккэ ресурсалар бааллар. Онлайн- тылбаас сулууспалара тиэкиһи түргэнник таҥан, тиэкиһи мындырынан хааччыйаллар. Ол эрээри, бу сервистэр ситэн- хотон биэриэхтэрин сөп уонна саамай чуолкай тылбаастары биэриэхтэрин сөп.

Ордук чуолкай тылбаас курдук сервистэр профессиональнай тылбаасчыттар эбэтэр автоматизированнай тылбаас систиэмэтин (Сат) биэриэхтэрин сөп. - Английскай тыл тиэкиһин ырытар уонна тэҥниир уустук программалаах системаны туһанар. Ол ханнык баҕарар культурнай нэилиэктэр учуоттаныахтара уонна тылбаас чопчу уонна табыгастаах буолуо диэн мэктиэлиир көмөлөөх.

Эһиги Сыалгытын- соруккутун чопчу тылбаастыырга ханнык да сыһыаны талбыккыт иһин, барытын кичэллээхтик толкуйдуохтааххыт. Илии эбэтэр компьютернай тылбаасчыт тугу талбытыттан тутулуга суох, тылбаасчыт хотуур тылын да, английскайы да ситиһиилээхтик тылбаастыыр опыт уонна билиилээх буолуохтаах. Наадалаах билиилээх- көрүүлээх буолаҥҥыт, тылбааскыт чопчу иһитиннэриини биэриэ диэн мэктиэлиир кыахтааххыт.

Хайа дойдуларга хотуур тылынан саҥаралларый?

Хотуур сүрүннээн Соҕуруу Африкаҕа уонна кыһыҥҥы өттүгэр кыра степеннээх дииллэр.

Хотуур тылын историята хайдаҕый?

Хотуур тыла-нигер- бан-конгресс тыла. Кини соҕуруу Америка тылларын бөлөҕөр, зулу, святи уонна ндебели кытары киирсэр. Хотуур тыла былыргы төрүттээх, ол гынан баран, официальнай аата 19- с үйэҕэ Европа миссионердара. Хотуур тыла биһиги эрабыт 5- с үйэҕэ илин Африка провинциятыгар таҕыста дииллэр. Хотуур тыла эмиэ соҕурууҥҥу Африкаҕа, кыстыкка, зулу, связи курдук тыллаах- өстөөх атын тыллары кытта уопсай силистээх.
Хотуур 19- с үйэҕэ Африка тыла кэлиэҕиттэн ыла күүстээх сабыдыаллааҕа, хотуур бэйэтин бастакы көрүҥүн оннунан хаалларбыта. Хотуур тыла Европа колонизацияламмытын иннинэ хотуурунан тарҕаммыта уонна сурук- Бичик быһыытынан билиниллибит төрүт омуктар тылларыттан биирдэстэрэ этэ. Хотуур тыла эмиэ атын соҕуруу омуктар тылларыгар улахан сабыдыалламмыта уонна бүгүн кини дойду уон биир официальнай тылларыттан биирдэстэрэ буолар.

Саха тыла сайдарыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Дьон тэҥинэн: киэҥ маассаҕа хотууру хотуур оҥорорго үлэлэспит соҕурууҥҥу интеллектуал уонна издатель.
2. Мгквет Нонцията: хотуур уонна активистка дьахтар культуратын, быраабын бэлиэтиир айымньылары суруйбута.
3. Суоппар: композитор уонна поэт, кини Соҕуруу Африка "Нокоси Сиклиника" национальнай гимназиятын суруйарыгар суруйар композитор.
4. Сольнай былааччыйа: соҕуруу Африка төрүт норуоттарын национальнай конгреһын төрүттээччи (кэлин африканскай национальнай конгресс быһыытынан биллэр) уонна английскайдыы "Мхуди"диэн ааттаан английскай тылынан романы суруйбут бастакы хара соҕуруу Америка конгреһын төрүттээччитэ.
5. Манзини Зинзо: хотуур биир бастакы суруйааччыларыттан биирдэстэрэ, устуоруйаны,фольклору, ырыаны- тойугу суруйарга туттубута.

Хотуур тылын структурата хайдаҕый?

Хотуур тыла балачча утумнаах базовай структуралаах уонна алта араас фонтан турар: дьүөрэлээх, дорҕоонноох, өр аһаҕас дорҕоонноох дифтонг, үтүмэн уонна щелчков. Тылга субъект тыл бэрээдэгэ туһаныллар, тыл үксэ приставка уонна суффикс көмөтүнэн тэриллибит. Он также имеет сложную систему классов существующей и справедления глаголов.

Хотуур тыла саамай сөптөөх ньыманан хотууру хайдах үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Хотуур кинигэни ылыҥ уонна онно үөрэнэн саҕалааҥ. Үптээх- астаах, Үптээх- астаах дьоҥҥо- сэргэҕэ биисинэс курдук үтүө ресурсалар элбэхтэр.
2. Онлайн- курс эбэтэр үөрэх пособиетын Хіхоһунан Булуҥ. Можете проводится многие бесплатные курсы, как языковские курсы, Буслаев и Мыного- ны.
3. Подружить с носителей языка. Тыл тутааччылары кытта бодоруһуу - ханнык баҕарар тылы үөрэтэр биир бастыҥ ньымалартан биирдэстэрэ. Тылы сатаан саҥарар эбэтэр хотуур оҥорооччуларга сыһыарыы курдук сыһыаны туһаныаххытын сөп.
4. Ххос музыкатын истиҥ уонна маннык киинэлэри көрүөҕүҥ. Истии уонна кэтээн көрүү - тылы үөрэтии өссө биир үчүгэй ньыма,ордук тыл тылга уонна култуура өйдөбүллэригэр киириитэ.
5. Хотуурунан кэпсэтиҥ. Тыл үөрэхтээһинин биир бастыҥ ньымата - бу кэпсэтиигэ туһаныллыан сөп. Эһиги региоҥҥутугар баар быһыыны- майгыны көрдөөҥ эбэтэр онлайн сэһэргэһээччитин булан ылыҥ.