Томтор Мари Кытай кыыһа Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Кытай тылыгар тылбаас: бары салалта

Кытай табаардарын, өҥөлөрүн тиһигин быспакка улаатыннарар бизнескэ толору кыахтанар. Ол эрээри кытайдар уонна кини элбэх тылларыттан бу компаниялар Кытай тылыгар тылбаас хаачыстыбалаах өҥөлөрүгэр наадыйалларын эрэйэллэр. Бу ыстатыйаҕа биһиги Кытай тылыгар тылбаас обзорын биэриэхпит уонна тылбаас өҥөтүн туһанааччыны талыыга учуоттуур сорох фактордары дьүүллэһиэхпит.

Бастатан туран, Кытайга саҥарыллар тыллар араас көрүңнэрин өйдүүр наадалаах. Кытай стандартнай, мандаринскай курдук биллэр Кытай народнай Республикатын уонна дойдуга ордук элбэхтик туттуллар официальнай тыл буолар. Тыл атын регионнааҕы көрүҥнэрин ву (регион Цзянс регионун диалега- Цзянс), Кантоннааҕы диалект (Гонконг уонна Макао официальнай тыллара) уонна мин (Фуцзянь провинциятын тыла) киллэрэллэр. Ити тыллар бары биир көрүҥэ бэйэ- бэйэлэригэр өйдөнөр, ол гынан баран, кинилэр икки ардыларыгар анал өҥөнү туһанарга холонуу баар.

Сурук- Бичик өҥөтүн туһанааччыны талан ылан, тыл араас көрүңүн кытта билсиэххитин наада. Үгүстэр кэлим тыл өҥөлөрүн этэллэр, ол гынан баран, сорох тыллар биир- икки сүрүн уратыларынан эрэ идэтийэллэр. Ону тэҥэ тыл биир көрүҥэ, профессиональнай үөрэхтээҕэ – холобур, кантонскай диалогы бас билэр Кытай тылын илдьэ сылдьар тылбаасчыт носителэ эмиэ баар.

Ол да буоллар тылбаас өҥөтүн туруорааччыны талыыга аахтахха, тылбаас хаачыстыбата буолар. Кинилэр үлэлэрин холобурдарын чопчу уонна сөбүлэһиилэрин сыаналыырга көрдөстүҥ. Ону сэргэ эһиги хас биирдии бырайыак предмеккэ дьиҥ- чахчы экспертнэй билиини биэрии курдук, хаачыстыба үрдүк стандартарын мэктиэлиир бастыҥ салаалары тутуоххут эмиэ наадалаах.

Дьэ, ол да буоллар тылбаас өҥөтүн туруорааччыны таллахха, сыаналааһын буолар. Үгүс туруорсааччылар конкуреннаһар кыахтаах, имигэс сыаналаах пакеттары уонна бөдөҥ бырайыактарга чэпчэтиини туруорсаллар. Бырайыак сыаната реалистичноһа уонна сыанаҕа төһө оруннааҕын ырытар улахан суолталаах.

Түмүккэ Кытай тылыгар тылбаас уустук уонна кыайтарбат сорук буолуон сөп диэн этиэххэ наада, ол эрээри, ханнык баҕарар бырайыак чопчу уонна эрэллээх тылбааһын хааччыйыаххытын сөп. Кытайга саҥарар тыллар араас көрүҥнэрин өйдөөн, хаачыстыбалаах өҥөнү оҥорор өҥөлөрү туруорааччыны талан ылан, сыананы учуоттаан, эһиги бырайыагы Кытай тылыгар саамай бастыҥ тылбааһы ылыаххыт диэн эрэниэххитин сөп.

Ханнык дойдуларга Кытай тылынан саҥаралларый?

Кытай тылыгар Кытайга, Тайваҥҥа, Сингапурга, Малайзияҕа, Индонезияҕа, Таиландка, Брунейне, Филиппиналарга уонна да атын дойдулар этэллэр.

Кытай тылын историята хайдаҕый?

Кытай тыла-аан дойдуга саамай былыргы тыллартан биирдэстэрэ,кини суруга 3500- тэн тахса сыл. Кытай тылын эрдэ форматыттан үөскээн, былыргы династия Шан (1766-1046) диэри аатырыан сөп диэн ааҕыллар. Үйэлэр тухары араас диалектар сайда, тарҕана тураллара, биһиги бүгүн билэр- көрөр аныгы стандарт Мандар Уус тыла- өһө үөскүү турара. Кытай суругун устуоруйатын тухары буддизм курдук күүстээх сабыдыалламмыта, ол Кытай культуратыгар уонна литературатыгар дириҥник сабыдыаллаабыта.

Кытай тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Конференциялар (551-479- гар диэри): Кытай философиятыгар уонна педагогыгар Кытай культуратыгар уонна тылыгар күүстээх сабыдыаллаабыт санаа тирэҕэ буолар.
2. Чэнчээн Хэ (1371-1435): Чжэн ХЭО Кытай тылын уһулуччулаах чинчийээччи уонна адмирал, чинчийэр айан) Дальнай Восток уонна чугас Восток норуоттарын икки ардыларыгар сибээһи олохтообута, билигин Кытай тылын дириҥэтэн биэрэр.
3. Лу Сюн (1881-1936): бэс ыйын луун Кытай суруйааччыта уонна революционера этэ, Кытай тылын аныгы Кытай тылынан үөрэтиини балачча популяризациялаабыта.
4. Мао Цзэдун (1893-1976): Мао Цзэдун Кытай тылын латинизациялааһын систематын Кытай бэлиитикэ лидерэ этэ, үөрэтиигэ да, Кытай тылын да суругунан да үөрэтиигэ революцияны оҥорбута.
5. Чжоу Югуан (1906-2017): Чжоуан Кытай тылын лингвиһэ уонна предпринимателэ этэ, билигин Кытайга тылы үөрэтии стандарта буолар.

Кытай тылын структурата хайдаҕый?

Кытай тыла-тональнай тыл, ол аата тыл тоноҕуттан тутулуга суох араас суолталаах буолуон сөп. Кытай тыла хас биирдии сүһүөхтэн биир эрэ бүппэт идеялаах эбэтэр суолталаах буолар. Ону таһынан Кытай тыла иероглифтартан (биитэр ханьцзтан), бу туспа штрихтартан уонна радикаллартан турар.

Кытай тыла саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Сүрүн үөрэтииттэн саҕалааҥ: интонация, айымньы уонна Кытай грамматикатын төрүттэрэ. 2. Ордук киэҥник тарҕаммыт бэлиэлэри, этиилэри үөрэтэргэ уонна өйдөтөргө бириэмэни ыытыҥ. 3. Куннэтэ онлайн-курсу эбэтэр носители кытта бодоруһуҥ. 4. Кытай кытайдарын, эбэтэр Кытай киинэлэрин төрөөбүт тылынан билиһиннэрээри көрүҥ. 5. Эн куруук олоххо киириэн сөп тыллаах- өстөөх атастаһыыларынан партнеру Булуҥ. 6. Кытайга кэлиҥ эбэтэр Кытай тылын үөрэтиигэ бүүс- бүтүннүү тиэгирээри. 7. Кытай тылынан кинигэлэри, хаһыаттары, сурунааллары ааҕыҥ. 8. Кытай тылыгар онлайн эбэтэр тус бэйэҕитигэр холбоһуҥ.