Томтор Мари Серб Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Для с сербского и русский требуется опытный тылбаасчыт, обеспечивающие точность и понимание культуры. Сербия-Балкан дойду Соҕуруулуу- Илиҥҥи Европаҕа урукку Кальдия атын дойдуларын кытта баай историялаах уонна ыкса сибээстээх. Ханнык эрэ тиэкиһи ааҕа сатыахтааҕар бэйэтин бэйэтэ туспа уратылаах, кириллицалаах уонна культуралаах.

Серб тыла болгарскай, Хорватия уонна Македония тылларыгар киирэр соҕуруу тыл ыалын сорҕото буолар. Бу тыл икки сүрүн диалега- шотокавскай уонна торлаковскай. Шоккавскай ордук киэҥник тарҕанар кэмигэр, сүнньүнэн литературнай сыалга туһаныллар. Тылбаас чуолкай буоларын хааччыйар инниттэн профессиональнай тылбаасчыт икки диалектары уонна региональнай нюстары кытта билсиэхтээх.

Серб тыла греческэй тылтан оҥоһуллар кириллица сурулунна. Бу алфавиты Латинскай алфавиттан ордук им бэлиэлээхтэр, онон үөрэтии, баһылааһын ыарырҕатар. Онон кириллицаны кытта билсэ сатыыр тылбаасчыт, тылбаасчыт, тылбаасчыт суолталаах.

Урукку көлүөнэ Сербия атын дойдулары кытта ыкса сибээстэһэн, тылбаасчыт Сербия культуратын өйдүүрэ улахан суолталаах. Тыл уонна Сербия историятыгар ыаллыы дойдулар, сиэр- майгы өттүнэн улахан сабыдыаллаатылар. Региону кытта билсибит тылбаасчыт тылы уонна культурнай уратылары түргэтэтэр кыахтанар,тылбаас тиэкиһин ис хоһоонун уонна интенциятын чуолкайдык көрдөрөр.

Кылгастык эттэххэ, Сербия тылын уонна киниискэтин кытта үлэлиир тылбаасчыт серб тылын уонна кини уһулуччулаах культуратыгар уонна сиэригэр- туомугар үчүгэйдик ырытыллыахтаах. Кириллицаны билии эмиэ серб тыла эбэтэр киниттэн тэннэ чуолкай тылбаастанара наада. Наадалаах опыт уонна ресурсалардаах, Сербияны кытта квалификациялаах тылбаасчыт Сербия эбэтэр Сербия тылларыгар чуолкай уонна детализацияламмыт тылбааһы биэриэн сөп.

Ханнык дойдуларга серб тылын саҥаралларый?

Серб тыла Сербия, Сербия, Герцеговина, Черногория уонна Косово официальнай тыл буолар. Онно эмиэ Хорватияҕа, Болгарияҕа, Венгрияҕа, Румынияҕа уонна Хотугу Македония Республикатыгар бааллар.

Серб тылын историята хайдаҕый?

Серб тыла сайдыыта муҥ саатар, 8- с үйэҕэ диэри, 7- с үйэҕэ визант империята сууллубутун кэннэ туспа тыл быһыытынан оҥоһулларын көрүөххэ сөп. Серб суругун муҥутуур чыпчаала 13- с үйэҕэ киирэр, билигин серб тылын ааҕарын улахан өттө билиҥҥи Сербия тылынан ааҕыллар буоллаҕына, ол бириэмэҕэ номнуо үөскээтэ. Сербия орто үйэтигэр дойдубут иһигэр араас фракциялар этилиннилэр, ол гынан баран, Сербия 15-16- с үйэлэригэр Диалектары бииргэ түмэргэ уонна тыл стандартизациялыырга көмөлөстө.
Осман баһылааһын кэмигэр 14-19- с үйэҕэ серб тыла османскай- турецкай тыл лексика уонна грамматика өттүттэн тылга улахан сабыдыалламмыта. Бу элбэх оройуоннарга күн бүгүнүгэр диэри, ордук Соҕуруу уонна илин өттүгэр оннунан хаалар.
19- с үйэҕэ салгыы литературнай реформалар ыытыллыбыттара уонна серб тыла стандарт устааптарыгар сөп түбэһиннэрэн оҥоһуллубута, билигин дойдуга сурук- Бичик уонна тыл тиэкистэрин үксүлэригэр туһаныллар. Онтон ыла бу тыл атын тыллар күүстээх сабыдыалларын, бастатан туран, английскай тыл кинини интэриэһиргиир гибрид оҥорбута.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Вук Стефанович Караджич (1787-1864): биллиилээх "билиҥҥи серб литературатын аҕата", кини серб орфографиятын уонна грамматикатын уонна серб тылдьытын оҥорууга сүрүн фигура этэ.
2. Доситей Протодьяконов (1739-1811): серб литературатын уонна үөрэхтээһинин тэрийбит суруйааччы, кини айымньылара серб культуратын, тыл уонна үөрэх сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбиттэрэ.
3. Петр Петрович-Негош (1813-1851): серб кинээс-епископ уонна поэт, кини серб литературатын историятыгар дьоһун көстүү буолар. 1837 с. "Горнай венок" диэн эпическэй поэматын национальнай- босхолонуулаах хамсааһыны пропагандалаабыт "Горнай венок" диэн эпическэй поэматынан ордук биллэр.
4. Йан Стерия Поповна (1806-1856): драматург, кини айымньылара серб тыйаатырын уонна тылын- өһүн тэрийэргэ көмөлөспүттэр. Кини серб тыла сайдарыгар улахан сабыдыаллааҕа билиннэ.
5. Стефан Митров Люиша (1824-1878): драматург ыытааччы, кини айымньыта серб тылын стандартын олохтооһуҥҥа көмө суруллар. Кини пьесалара комедийнай элеменнэринэн, ону тэҥэ чараас социальнай критиканан биллэр.

Серб тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Серб тылын структурата, дьиҥинэн, славянскай уонна Балкаан тыллары комбинациялыыр. Бу икки биис уустаах (эр киһи, дьахтар уонна орто), үс чыыһылалаах (соҕотох, иккилии уонна элбэх ахсаан) уонна сэттэ падежтарынан (ааттаах- суоллаах, арыгы, аймах- билэ, ыҥырыылаах, ыҥырыылаах, инструментальнай уонна локативнай). Онно Субъект тыл бэрээдэгэ эмиэ баар-объектар.

Серб тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Тыл үөрэхтэригэр сылдьыҥ: ханнык баҕарар саҥа тылы үөрэтэр саамай көдьүүстээх ньымалартан биирдэстэрэ-дьарыктаах буолууга эбэтэр курска сылдьыы. Бу Сербия грамматикатын уонна структурнай быһыыга- майгыга үөрэтиигэ, квалификациялаах преподаватель буоларыгар көмөлөһөр кыахтаах.
2. Серб киинэлэрин уонна тэлэбиидэнньэлэрин көрүҥ: серб телевидениетин уонна киинэни Көрүүгэ- истиигэ бэрт судургу тылынан билсиһии уонна аҕыйах туһалаах этиилэри иҥэрии.
3. Тыл атастаһыытын партнерын Булуҥ: тыл курстарыгар сылдьыы эһиэхэ вариана суох буоллаҕына, тыл атастаһыытын партнерын түргэнник баһылааһын туйгун ньыматынан буолуон сөп. Кэпсэтиигэ уонна практикаҕа түмүөххүтүн баҕараргытын иккиэн сөбүлүүгүт.
4. Онлайн ресурсалары туһаныҥ: онлайн онлайн ресурсалара элбэх, олор Сербия тыла веб- сайт, приложения, подласты уонна видео курдук серб тылын үөрэтэргэ көмөлөһүөхтэрэ. Тыллары үөрэтиигэ атын дьарыктаргытыгар эбии туһаныҥ.
5. Саха тылын тутааччылары кытта кэпсэтиҥ: Сербияны тупсарар бастыҥ ньыма - бу тыл тутааччылары кытта туттуллуу. Олохтоох бөлөххө холбоһуҥ эбэтэр онлайн омук тылын илдьэ барар кыаҕын Булуҥ. Бу тылы саҥарыы, бэйэ бэйэҕитигэр эрэли уонна өйдөбүлү иҥэриигэ көмөлөһөр.