Томтор Мари Босния Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Точно и Надежда боснованы көрдүүгүт дуо? Итиччэ элбэх тылбаас компаниялара ханнык вариант ордугун быһаарарга уустук буолар. Босния тылыгар тылбаас сөптөөх туруорааччытын буларыгар көмөлөһөр салалта.

Босния тылынан бырайыактары кытта үлэлиир уопуттаах диэн сыаналыыбыт. Босиков тылы- өһү үчүгэйдик баһылыахтаах, культурнай билиини, сурук- Бичик араас стилин кытта үлэлиир дьоҕурдаах буолуохтаах. Сурук- Бичик өҥөтүн туһаныыга кинилэр Босния уонна Герцеговинаҕа көрсүбүт араас диалектар уратыларын мэлдьи өйдүүр ордук.

Босния атын да тылларыгар тылбаастааһын сүрүн суолталаах, тоҕо диэтэххэ, сөпкө биэриэххэ наада. Боснов тылдьыт идиоматическай этиилэр уонна лингвистическэй ымпыктарын- чымпыктарын мэктиэлиир кыахтанар. Чопчу хааччыйар инниттэн хаачыстыбалаах мэктиэни биэриэн сөп сервиһи көмүскээҥ.

Босния тылыгар тылбаас туруорааччыны талыы приоритетынан буолар. Хас биирдии тыл бырайыагын толоруу болдьоҕун бэрэбиэркэлииргэ уонна төһө түргэнник түмүктэниэн сөбүн сыаналыырга улахан суолталаах. Компания көһөрүллүбүт докумуону чопчу даачаҕа тиэрдии эбэһээтэлистибэтин ылар кыаҕа суох буоллаҕына, өйдөөхтүк көрдүүр.

Дьэ, тылбаас өҥөтүн сыаната учуоттуур наадалаах. Сыана арыый да арыый атыннык, хаачыстыбалаахтык сыһыаннаһыаххытын итэҕэйэн, маҕаһыыннарга кинини удумаҕалатар соҕотох буолбатаҕа буоллар. Тылбаас сыаната докумуон кээмэйиттэн, ону таһынан тыл паараларыттан көрөн араастаһыан сөп.

Босния өҥөтүн кичэйэн үөрэтэн баран, эһиги ирдэбилгитигэр сөп түбэһэр эрэллээх уонна авторитетнай поставщигы булуоххутун сөп. Сөптөөх тылбаасчыт талан ылан, болдьоҕор уонна чэпчэки сыанаҕа үрдүк хаачыстыбалаах докумуону тиэрдиэ диэн эрэниэххитин сөп.

Босния тылыгар туох дойдуларга этэллэрий?

Босния уонна Герцеговина тылларыгар сүнньүнэн Сербия сорох чаастарыгар, Черногорияҕа, Хорватияҕа уонна да атын ыаллыы дойдуларга этэллэр.

Босния тылын историята хайдаҕый?

Босния, Босния, Босния, босанчицкай эбэтэр Сербия) историческай силистэрэ олус уустук уонна элбэх омук. Бу тыл ыаллыы тыллар, Хорватия уонна Сербия тылларыгар маарынныыр соҕуруу тыл буолар. Босния христианнара бу оройуоҥҥа орто үйэтээҕи орто балканскай тыллартан силис тардар. Тыл сыыйа сайдан, 20- с үйэ саҕаланыытыгар бэйэтин тылын билбэт буолуор диэри сыыйа сайдан испитэ.
19- с үйэҕэ Хорватияттан уонна Сербияттан кэлбит лингвистэр регион соҕурууҥҥу тылын барыларыгар биир суругу оҥорууга бииргэ үлэлээбиттэрэ эрээри, сорохтор серборатскай курдук биир тылы диалектарынан ааҕыы буолбуттарын бигэргэтэллэр.
1980- с сыллар бүтүүлэригэр уонна 1990- с сыллар саҥаларыгар Босния уонна Герцеговская тутулуга суох буолууну биллибитэ. Босиков "Босния тыла"концепцияны төрүттээбитэ норуокка биллибитэ. Бу тыл араб, турецкай уонна да атын тыллартан ылыллыбыт саҥа тыллар уонна этиилэр киириилэрэ тупсарыллан оҥоһулуннулар.
Босния уонна Герцеговина официальнай тылларынан билиннилэр уонна оскуолаларга үөрэнэ сылдьаллар, ону сэргэ нэһилиэнньэ ортотугар киэҥник тарҕаммыт. Босния сорох регионнарыгар эбии икки атын тииптээх тыллар бааллар: штокавскай уонна кайкавскай.

Босния тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Матия Дивкич (15 үйэ) - хорватскай гуманист уонна полиглот, бастакы биллиилээх тылдьыт автора.
2. Павла Ритер Витезович (17 үйэ) - Хорватия суруйааччыта, славянскай Илия тылын стандартизациятыгар суруллубут "Трактат о происхождении и приложении славянского языка"кинигэтигэр суруллубут.
3. Франьо Раачки (19 үйэ) - хорватскай историк, филолог уонна славист, Босния тылыгар уонна культураҕа хас да үлэ автора.
4. Андрей Качич Миосич (19 үйэ) - хорватскай поэт, прозаик уонна драматург, аныгы Босния литературатын сайдыытыгар бэйэтин кылаатын киллэрбит прозаик.
5. Августина Чезарец (20 үйэ) - хорватскай поэт, суруйааччы, лингвист, редактор уонна издатель, Босния тылын уонна култууратын туһунан элбэх ыстатыйа уонна кинигэ автора.

Босния тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Босния-Хорватия уонна Сербия тылларын кытта ыкса сибээстээх. Кини Хорватия уонна Сербия курдук фонологическай систиэмэҕэ буолбакка, сороҕор аһаҕас дорҕоонноох дорҕоонноох арааһа туттуллар. Босния Герцеговина официальнай- Герцеговина, киниэхэ Черногорияҕа, Сербияҕа уонна Хорватия тыллара буолаллар. Кини грамматиката сүрүннээн икки сүрүн диалектарга олоҕурар:Илиҥҥи герцеговино- история диалекте уонна арҕаа штокавскай. Босиков тыл грамматическай структурата сана туохтуурдары уонна уустук сана туохтуурдары холбуу тутан туттуу кэнэҕэски, урукку уонна билиҥҥи событиелары этиигэ туттуллар.

Босния тыла ордук сөптөөх ньыманан хайдах үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Официальнай учебник эбэтэр атын матырыйаалы ылыаххыт. Босния учебнига эбэтэр үөрэх матырыйаалларын харыстааҥ, бу тылы үөрэтэргэ анаан оҥоһуллубут матырыйааллары. Бу матырыйааллар, быраабыла курдук, Босния тылын үөрэтиигэ биир кэлим, структураламмыт ньыманан хааччыйаллар.
2. Онлайн ресурсалары туһаныҥ. Веб- сайтов босхо уруоктардаах, дьаһаллардаах бөҕөстөр элбэхтэр. Ону таһынан ырыа, видео- ырыалар элбэхтэр, кинилэр эһиэхэ көмөлөһүөхтэрэ.
3. Тылы илдьэ сылдьыҥ. Босновскайдыы саҥарар дьону билэр буоллаххытына, бу тылы үөрүйэхтэрин туйгун! Бу тылы баһылыырга кыһаллыҥ.
4. Босния киинэлэрин уонна телевидениетин көрүҥ. Босния киинэлэрин уонна тэлэбиидэнньэлэрин көрүү- истии - тыл өйдөбүлүн тупсарыы биир саамай түргэн ньымаларыттан биирдэстэрэ. Саҥа тылы саҥалыы уонна саҥа тылдьыкка болҕомто ууруллуохтаах.
5. Матыыптары тутуһуҥ. Тылы үөрэтии-айан уонна процесс. Дьиэ кэргэҥҥит бэйэтин иннигэр реалистическай сыалы- соругу туруорунан, бэйэ-бэйэҕитин үөрдэ- көтүтэ, үөрэ- көтө үөрэнэригэр кыһамньылаах буоларга дьулуһуҥ.