Томтор Мари Украинскай Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Украинскай тылга тылбаас элбэх предприятиеларга уонна Украинаттан эбэтэр кини иһигэр дьону кытта бодоруһар кыахтаах тэрилтэлэргэ наада. Анал тылбаасчыттартан анал тылбаасчыттартан саҕалаан тус сыаллаах аудиторияҕа, анал тылбаасчыттартан көмө оҥорор өҥөлөр бааллар. Украинскай тылга наадыйыы дойду экономиката уонна аан дойду сыһыаннара салгыы кэҥээн иһэллэр.

Украинскай тылга тылбаасчыт, наадалаах квалификациялаах, уопуттаах киһи көрдөөһүнэ Украинскай тылтан оригиналыын чуолкай тылбаасчыт буолар. Лингвистика уобалаһыгар да, тылларыгар- өстөрүгэр да баар буолбуттарын таһынан, ону тэҥэ Украинскай тылбаас бырайыактарын үлэтин- хамнаһын эрдэттэн билиилээх уонна уопуттаах буолуохтаахтар.

Тылбаасчыт Украина тылын уонна ханнык баҕарар култуура тылларыгар үчүгэйдик ырытыахтаах, баҕар, болҕомтоҕо ылыан наада. Үгүс тылбаастар дойду историятын, культуратын уонна политическай климатын дьайыан сөп, онон Украинаҕа тиһэх дьайыылары билэр тылбаасчыт туһаныан сөп.

Дьыала Украинаттан квалификациялаах тылбаасчыты кытта үлэҕэ киирдэҕинэ, хаачыстыбаны чуолкайдык быһаарар процесстары уонна миэрэлэри талар суолталаах. Хаачыстыбаны хааччыйыы процесс саамай суолталаах сорҕото, чопчу уонна коммуникация наада буолар. Хаачыстыбаны сөптөөхтүк хонтуруоллааччы дьиҥнээх матырыйаалы кытта тылбаасчыт уонна тылбаасчыт иһитиннэриитигэр тиһигин быспакка тиэрдэрин сэрэйэр.

Ону тэҥэ тус сыаллаах аудитория лингвистикатыгар сөп түбэһэрин мэктиэлиир локализация курдук эбии өҥөнү биэрэр компанияҕа барыстаах. Ол аата тыл чопчу региоҥҥа адаптацияланарын, олохтоох диалектары уонна уобарастары туһанан онно сөп түбэһэрин көрдөрөр. Ону тэҥэ туһааннаах формирование уонна дизайн дизайнын хааччыйыы, көһөрүллүбүт матырыйаалы түмүллүбүт матырыйаал курдук көстөрүн мэктиэлээри турар.

Сүнньүнэн, Украинскай тылга тылбаас ситэ ырытыллыбатах өрүттэрин чопчу биэриигэ, ону тэҥэ бары культурнай уратыларын уонна уопсай суолталаах этиилэри учуоттаан хааччыйыыга сытар. Ону тэҥэ үрдүк профессиональнай стандартарга уонна хаачыстыбаны хааччыйыы миэрэлэригэр сөп түбэһиннэрэн үлэлиир тылбаасчыт көрдөөһүнэ эһиги үчүгэй түмүктэри ылыаххыт диэн мэктиэлиир.

Украинскай тылга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Украинскай тылынан Украинаҕа уонна Арассыыйа сорох чаастарыгар, Беларусь, Молдова, Польша, Словакия, Венгрия, Румыния уонна Болгария тылларынан этэллэр. Кини ону тэҥэ Казахстаҥҥа, Сербияҕа, Греция уонна Хорватияҕа тыл быһыытынан туһаныллар.

Украина тылын историята хайдаҕый?

Украина тыла уһун уонна уустук историялаах. Бу-нуучча уонна белорус тыла. Украинаҕа 11- с үйэттэн дииллэр. Кини историятын былаһын тухары религия литературатыгар уонна айымньыларыгар туттуллар церковнославянскай тыл сорҕото этэ. ҮІХ- ХІХ үйэлэрин тухары нуучча тылын диалегын быһыытынан көрүллүбүтэ, сорох уратыларын да иһин, көрүллүбүтэ.
Арай 19- с үйэҕэ Украина Украинаҕа литературнай хаттаан сөргүтүү сорҕотун быһыытынан билиниини ылбыта. Бу кэмҥэ аныгы Украинскай тыл төрдө ууруллубута. 19 үйэ бүтүүтэ Украинскай Украина нэһилиэнньэтин үксэ тыл буолбута.
1917 сыллаахха Украина Россияттан тутулуга суох буолбута уонна Украинскай официальнай государственнай тыл быһыытынан ылыллыбыта. Ити тыл тэтимнээх стандарт уонна сайдыы тэтимнээхтик сайдан эрэр кэмэ, элбэх тылдьыт, грамматика уонна үөрэх матырыйааллара бэчээттэммиттэрэ, туһаныллар матырыйааллар бэчээттэммиттэрэ.
1991 с. тутулуга суох булуллуоҕуттан ыла Украинскай тыл өссө элбэҕи сөргүтүллүбүтэ. Кини нация официальнай тыла буолла, оскуолаларга киэҥник үөрэтиллэр уонна общественнай түмсүү бары көрүҥнэригэр туһаныллар. Нуучча тыла дойду сорох оройуоннарыгар баарын үрдүнэн, Украина Украина сүрүн тыллара буолаллар.

Украина тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Иван Котляевскай (1769-1838): "Эниидэ"Украинскай тылынан бастакы национальнай эпическай поэманы суруйбута. Кини үлэтин популяризациялыырга, стандартизациялыырга көмөлөстүлэр.
2. Тарас Шевченко (1814-1861): Украина литературатын уонна искусствотын уһулуччулаах фигурата, Шевченко "Украина тылын аҕата"диэн ааттанар. Кини Украина тылын литератураҕа уонна культураҕа туһанарга дьулуурдаах этэ уонна бу тылынан кэккэ хоһооннору, романнары суруйбута.
3. Иван Франко (1856-1916): сабыдыаллаах суруйааччы уонна поэт, Франко билиҥҥи Украина литературатын сорох айымньыларын суруйбута. Иван Франко аатынан национальнай университеты тэрийбитэ, Украина тылын суолтатын бэлиэтиир революционнай ньымалары оҥорбута.
4. Владимир Вернадскай (1863-1945): уһулуччулаах историк, философ уонна геолог, Верадскай аныгы Украина культуратын сайдыытыгар тутаах лидер этэ. Кини Шевченко аатынан научнай обществоны төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ этэ уонна Украина тематикатыгар элбэх кинигэни, эссе суруйбута.
5. Александр Олес (1884-1962): уһулуччулаах лингвист уонна филолог, Олеся аныгы Украинскай грамматика сайдарыгар турар сүрүн күүс этэ. Кини хас да улахан үлэ автора, ол иһигэр "украинский язык для начальных школ", итиэннэ Украина наукатын академиятын чилиэнинэн буолбута.

Украина тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Украинскай тыл-Украинаҕа сүнньүнэн Украинаҕа барар славянскай тыл. Кини Белоруссия, Польша, нуучча уонна атын славянскай тыллары кытта ыкса сибээстээх. Кини кириллицаттан оҥоһуллар бэйэтин алфавита уонна кини грамматиката атын славянскай тыллар грамматикаларыгар майгынныыр, даҕааһын, даҕааһын, туохтуурдары уонна сыһыаттары кытта араас өрүттээх, тыҥааһыннаах тыллары кытта дьүөрэлэһэр. Тыл бэрээдэгэ, субъект–объект курдук эрээри, саҥарар акцентыттан көрөн араастаһыан сөп.

Украинскай тыл саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Үчүгэй тылы Булуҥ: Украинскай тылынан фокусацияланар үчүгэй тыл кууруһун көрдөөһүҥҥүттэн саҕалааҥ. Тыл грамматикатыгар, тылдьыт саппааһыгар хайдах эрэ үөрэтэргитин көрдүүгүт.
2. Тылы үөрэтиигэ хас да үчүгэй кинигэни атыылаһыаххыт: кинигэ - биир бастыҥ ресурсалартан биирдэстэрэ, дьыала тыл үөрэтэригэр тиийэр. Грамматика көрүүтүнэн эрэ буолбакка, культура, история уонна идиом көрүүтүнэн, Украина тылыгар анаабыт кинигэлэри көрдөөҥ.
3. Эрчиллиҥ!: Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата - ону олоххо киллэрии хайдах баарынан сыаналанар. Эбэтэр онлайн омук тылын илдьэ барар кыаҕы көрдөөҥ, эбэтэр эһиги региоҥҥа. Украина араадьыйатын уонна Украинскай киинэлэри, тэлэбиидэнньэлэри истиҥ. Ити тылгытын кытта билсиһэргитигэр уонна түргэнник баһылыыргытыгар көмөлөһүө.
4. Вэб- сайты туһаныҥ: Украина тылын билиитин тупсарарга көмөлөһөр элбэх приложений уонна веб- сайт баар. Онлайн онлайн Форумы, блоги и веб- сайты, основанные преподаватели украинского языка.
5. Тирэҕирэн: тыл үөрэтэр- үөрэтэр биир бастыҥ ньымалартан биирдэстэрэ - олохтоох культураҕа уонна тулалыыр эйгэҕэ тиэйиллиэхтээх. Украинаҕа сырыы эһиэхэ вариана суох буоллаҕына, көрсөр эбэтэр тыл атастаһар бырагырааманы олохтоох бөлөҕү Булуҥ.