Томтор Мари Кебуано Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Кубано-Филиппиналарга саамай тарҕаммыт тыл уонна Филипп култууратын уонна уратытын сүрүн чааһа буолар. Ол курдук, Филиппиналарга олорор, эбэтэр бизнеһи базалыыр- техническэй тэрилтэлэри кытта ыытар дьоҥҥо дьоһун өҥө буолар.

Тыл биир тылыттан атын тылга тыл уонна грамматика эрэ буолбакка, тыл культуратын эмиэ өйдөбүллэр суолталаахтар. Ити ордук Филипп культуратын уонна историятын күүстээх сабыдыалларынан сытар Себулано.

Тыл культурнай өттүн өйдөөһүҥҥэ, тылбаасчыттарга сыһыарыы тыл грамматикатын үчүгэйдик баһылыыр суолталаах. Бу регион үрдүнэн туттуллар туохтуурдары уонна элбэх диалектары түмүү дириҥ өйдөбүллэригэр уонна өйдөбүллэригэр киирэр.

Кебано тылбаасчыт талыытыгар тылбаасчыт быһыытынан олохтоох культураны баһылыыр уопуттаах киһини талар улахан суолталаах. Үчүгэй тылбаасчыт тиэкиһи естественно для носителей языка, и понять сложность языка.

Кубаны кытта тылбаас уустук уонна наадалаах дьоҥҥо наадалаах. Тылбаасчыт сөптөөх талыы быстар дьадаҥы уонна бэриниилээх буоларыгар көмөлөһүөн сөп. Онон тылбаасчыт бириэмэтин ууран английскай эбэтэр төттөрүтүн тылбаасчыт үлэтин квалификацияларын уонна квалификацияларын туһунан элбэх ыйытыыны биэрэрэ наадалаах.

Ханнык дойдуларга кебано тылынан саҥаралларый?

Кубано На Филиппинах, особенно на себе и бохсол. Онно эмиэ сорох чаастарга Индонезия, Малайзия, Гама уонна Палау диэн этэллэр.

Тыл историята хайдаҕый?

Кебуано- подгруппа висьмых языков, внесят в нотско- полинезийском языках семья. Онно регионнарга Филиппов уонна Миндано диэн ааттаналлар. Тыл бэйэтин оройуонугар сайдан барбыта,мантан уонна кини аата 16- с үйэҕэ Испания холуонньатын уонна боронтон тардыытын түмүгэр. Ол кэмнэ регион официальнай тылынан Испан тыла этэ, оттон себуано олохтоох нэһилиэнньэтин тыла буолбута.
19- с үйэлэргэ литератураҕа, үөрэхтээһиҥҥэ уонна политикаҕа киэҥник туттуллар буолан, региоҥҥа дьоһун тыл билиннэ. Америка периодугар маассабай информация средстволарыгар элбэхтик туттуллар, 1920- с сыллардаахха радиопрограмма тутулунна. 1930- с сылларга ити тылга хас да орфография оҥоһуллубута, сорохторо билиҥҥэ диэри туттуллаллар.
Бүгүн Филиппиналарга биир саамай тарҕаммыт тыллартан биирдэстэрэ, сүүрбэ мөлүйүөн кэриҥэ киһи. Бу лингва-регионнар франциялара ыйанан уонна Минданао ыйанан турар уонна кини дойду үгүс чаастарыгар иккис тыл быһыытынан туһаныллар.

Саха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Резиль Мохарис - кубанскай суруйааччы уонна историк, элбэх Саха биллиилээх суруйааччыларыттан уонна учуонайдарыттан саамай бастыҥнарынан ааҕыллар
2. Леонси Дерада-филиппинскай поэт, прозаик уонна драматург, бэйэтин литературатын аҕатын быһыытынан биллэр прозаик.
3. Урсул К. Леев- Америка суруйааччыта, кубано тылыгар бастакы научнай- фантастическай романы суруйбут Америка бастакы суруйааччыта
4. Кебеано - редактор Кебеано, литературнай критик уонна эссеист, кини тыл уонна литература сайдыытыгар биир саамай дьайыылаах фигуралартан биирдэстэрэ этэ.
5. Термен Андес- тылбаасчыт уонна педагог Семен куебано бастакы ыһыаҕын кебеано диэн оҕолорго аналлаах кинигэлэри суруйан бэчээттэппитэ.

Тыл структурата хайдаҕый?

20 мөлүйүөнтэн тахса киһи Филиппов арыыларыгар ыйанан, Миндано арыыларыгар турар австронезия тыла. Кубаноҕа субъект тыл бэрээдэгэ баар-объектар (компьютер) ахсаанынан уонна падежтарынан сыһыарыллаллар. Туохтуурдар аспектарынан, киэптэнэн, бириэмэнэн сирэйдэнэн кэлэллэр. Тыл бэрээдэгэ этиилэр уонна акценнар хайысхаларыттан көрөн араастаһыан сөп. Тылга эмиэ үс сүрүн кылаас баар: аат тыл, туохтуурдар уонна даҕааһыннар. Атын тыллар солбуйар ааттары, солбуйар ааттары уонна саҥа аллайыылары, ону тэҥэ Кубаноҕа туһаныллаллар.

Тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Кубиано тылынан үчүгэй учебник эбэтэр справочнай пособиены ылыҥ. Ырыынакка" эдэр дьоҥҥо Кубано "уонна" чыпчылҕан түгэнэ " курдук Кубаноны баһылыырга көмөлөһөр хас да дьикти кинигэлэр бааллар.
2. Бэйэ- бэйэҕитин эбэтэр биир саастаахпытын булунуҥ. Ханнык баҕарар тылы үөрэтэр- үөрэтэр бастыҥ ньыма - итиннэ этиллэр. Ким эмэ кубокка этэрин билэр буоллаххытына, кини тылын кытта бииргэ үлэлиир кыаҕын толору туһаныҥ.
3. Куебано радиостанциятын иһиттиҥ уонна Куебано киинэлэрин көрүөҕүҥ. Ити тыл хайдах туһанылларын, хайдах туһанылларын билсиһэр ньыма.
4. Онлайн- форумнарга уонна чатонна кыттыҥ. Онлайн тылын илдьэ сылдьыы-тыл туһаныыга бастыҥ ньыма.
5. Занятиеҕа олохтоох оскуолаҕа эбэтэр общественнай тэрилтэҕэ Кебанонна суруйуҥ. Өскөтүн эһиги региоҥҥутугар үөрэххэ барсар дьарыктаах буоллаххытына, квалификациялаах преподаватели уонна бөлөхтөөх быһыыга- майгыга барыстаах буолуҥ.