Томтор Мари Шотландскай ГЭС Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Шотландияҕа барар кэмнэригэр дойду үгэс буолбут тылын өйдүүргэ уонна ону кытта алтыһарга улахан туһалаах буолуон сөп. Холобур, Саха тыла-бу, сүрүннээн, сүүһүнэн сыл анараа өттүгэр олохтоох дьон этэллэр. Бу өбүгэлэрбит историяларын, культураларын уонна үгэстэрин өйдүүрэ улахан суолталаах. Онон, шлаковскай- гэ тылбаас көмөтүнэн тылы үөрэтии бу дьикти дойду туһунан сыаналаммат өйдөбүлү биэриэн сөп.

Холобур, Саха тыла хайдаҕый?

Шаку, эбэтэр гайдиг, - былыргы кельт ыала. Кини Ирландскай гэс- тэр уонна омук тылларын кытта ыкса ситимнээх уонна сыаналааһынынан 4- с үйэттэн туһаныллар. Онно дойду үрдүнэн 11- с үйэҕэ диэри кэпсэппиттэр эрээри, кэлин атын оройуоннарга оннунан хаалбыта. Билигин Шотландия сүрүн тыла буолбат, ол гынан баран, билигин дойдуга 60 000- кэ киһи сылдьар.

Шлаковка тылбаас суолтата тугуй?

Саха тылын шландиятын үөрэтии бүтүн кэккэ биричиинэлэринэн улахан суолталаах. Бу үөрэх, история туһунан өйдөбүлү биэрэр, ону тэҥэ олохтоох дьону кытта сэһэргэһэр кыаҕы биэрэр. Тылы билии айанньыттарга олохтоох кэпсээннэри уонна сиэри- туому сыаналыырга, ону сэргэ интэриэһинэй кэпсэтиилэргэ кыттарга көмөлөһөр. Ону таһынан тылы билии культурнай суолтатын, кланнар уонна дьоһун историческай событиелар ааттарын туһунан өйдөбүлү биэриэн сөп.

Шлаковскайы кытта тылбаас хайдах үөрэтэҕитий?

Дьолго, Саха тылын төрдүн үөрэтиигэ үгүс ньымалар бааллар. Саха тылын уерэтии биир саамай тарҕаммыт уонна көдьүүстээх ньыматынан Саха тылын уерэтии хайысхата буолар. Бу курстар, үксүгэр университеттарга ыытыллар курстар Саха тылын уерэтиигэ уонна грамматикатын сүрүн компоненнарын - тереебут тылынан уерэтии уонна грамматика сүрүн ис хоьоонноругар диэри ицэллэр. Ол аудиторнай курстарга эбии онлайн- курстар бааллар. Бу үчүгэй ньыма дьиэттэн тахсыбакка эрэ тылы үөрэтэр ньыма.

Түмүктээн эттэххэ, Саха тылын үөрэтиини үөрэтии историятын уонна культуратын туһунан дьикти өйдөбүлү биэрэр. Тыл базовай билиитэ өй- санаа, өй- санаа саҥа эйгэтигэр аанын арыйыан сөп. Тыл киэҥ араҥатын уонна ресурсаларын үөрэтии олус умсугутуулаах уонна туһалаах буолуон сөп. Онон, эһиги сири- дойдуну, норуоту кытта ыкса билсиэххитин баҕарар буоллаххытына, шлаковскайы тылбаастаан барыаххытын баҕараҕыт.

Шотландияҕа хас дойдуларга тыл этэллэрий?

Шотландияҕа сүнньүнэн, ордук ыалларга уонна арыыларга этэллэр. Канадаҕа саҥа Шландияҕа эмиэ этиллэллэр, онно кини аҕыйах ахсааннаах омук тылынан билиниллэр соҕотох тылынан билиниллэр.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Холобур, Саха тыла 5- с үйэттэн балыс тылынан тарҕаммыт уонна, хайдах баарынан, былыргы кельттар тылларыттан тахсыбыт курдук. Кини Ирландияҕа, Уэльсэҕэ уонна Бретанияҕа (Францияҕа) тыллары кытта сибээстээх. Орто үйэлэргэ кини дойду үрдүнэн киэҥник кэпсэппиттэрэ, ол эрээри кини туһаныыта 18 үйэ саҥатыгар английскайы кытта бииргэ түмсүү кэнниттэн сарбыйыы саҕаламмыта. 19 үйэ ортотугар бу тыл сүрүннээн сүүрдүүгэ уонна арыыларга тарҕаммыта.
19- с уонна 20- с үйэлэргэ Саха тыла сөргүтүллүбүтэ, учуонайдар уонна активистар күүстэринэн үгүс. Билигин оскуолаҕа 60 000- тэн тахса омук тыла баар уонна бу тыл оскуолаҕа үөрэтиллэр. Кини эмиэ Европа союһун официальнай тыла буолар уонна английскайы кытта бииргэ Шлакуияҕа официальнай статустаах.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Дональд Макдональд (1767-1840): "Саха литературатын аҕата" диэн Дональд Макдональд суруйааччы этэ, онон тылбаасчыт уонна редактор этэ, 19- с үйэҕэ Саха литературатын сөргүтүү көҕүлээһинэ сурулла сылдьар.
2. Александр Макдональд (1814-1865): Александр Макдональд " Далан Бүөтүр "уонна" Саха киһитэ "диэн Улуу кельтическай хоһоонноруттан сорохторун суруйбута. Кини ону тэҥэ бастакы шлакааны оҥорорго көмөлөспүтэ.
3. Калум Маклин (1902-1960): биллиилээх гэс- поэт, Калум Маклин эмиэ 20- с үйэҕэ төрөөбүт тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр серия учебниктарын суруйбута.
4. Джордж Кэскил (1845-1914): Кэскил Саха культуратын уонна тылын харыстааһыҥҥа бэйэтин карьерын анаабыт аатырбыт учуонай этэ. Кини "Популярные сказки Западного нагорья" диэн кинигэтэ кельт литературатын биир саамай улуу айымньытынан ааҕыллар.
5. Джон Макинес (1913-1989): Макнес Саха тылыгар, чуолаан фольклорга уонна музыкаҕа улахан хомуурунньук уонна чинчийээччи этэ. 1962 с. кини Саха культурнай нэһилиэстибэтин Уһук таас чохтоох буолан, улахан түмсүүнү бэчээттэппитэ.

Шлаковскай ГЭС тылын структурата хайдах оҥоһуллубутай?

Холобур, итландияҕа сыһыаннаах уонна икки диалегка арахсар: Ирландия гээл тыла, онно сүрүннээн Ирландияҕа, шландияҕа, шландияҕа сыһыаннаах. Тыл типичнэй кельтскай грамматика уонна синтаксис диэн үгэс буолбут структуратын көрдөрөр. Кини тыл тиһигэ уустук, иккилии уонна элбэх ахсаан формаларынан олоҕурар. Существительные имеют формы единственного и множественного числа и склоняются в зависимости от рода. Даҕааһын уонна солбуйар ааттар ааттар көлүөнэттэн, ахсаан ааттартан уонна ааттар ааттарынан сөп түбэһэллэр. Туохтуурдар алта бириэмэлээх, үс киэҥ- куоҥ уонна бүтэр уһуга суох буолаллар.

Саха тылын үөрэтиини ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Айымньыны саҕалыаххыт иннинэ гэс- кэ үөрэтиэххит иннинэ, сөптөөх айымньыны кытта билсиэххит диэн эрэниэҕиҥ. Бу эһиэхэ кэлин уруоктары үөрэтэригэр көмөлөһүөҕэ уонна кэпсэтии тыла уонна өйдөбүлэ арыый уутуйан иһиэҕэ.
2. Базовай тыл саппааһын үөрэтиҥ: тылы саҥалыы баһылааҥ эрэ, базовай тыл саппааһын хайдах баарынан үөрэтэргэ кыһаллыҥ. Это заложить вам основу для после уроков и не знает понимание гельского языка и разговорят немного.
3. Инвестируй в книге или аудиоуорок: возможно, что вы инвестировали в некоторые книги или аудиоорок. Бу эһиэхэ тыл сөпкө үөрэтэригэр уонна информация харгыстааҕын хааччыйарыгар көмөлөһүөҕэ.
4. Сэһэргэһээччини Булуҥ: баҕар, кими эмэ булан ааҕыаххыт, хас да сэһэргэһиэххитин сөп. Бу эһиэхэ тылга моһоллоругар көмөлөһөр уонна эһиги үөскүүрүгэр ханнык баҕарар куттал суоһууругар көмөлөһөр.
5. Гэль араадьыйатын истии: истии-туйгун ньыма, кэпсэтиигэ хайдах иһиллиэхтээҕин туһунан өйдөбүлү ылыы.
6. Тэлэбиидэнньэни көрүҥ: тэлэбиидэнньэни көрдөөһүн, тэлэбиидэнньэни көрдөөһүн эмиэ бу тыл араас декстарга туһаныллыбытын өйдүүгүт.
7. Хаһыат уонна сурунааллары ааҕыҥ: гэль тылыгар суруйбут хаһыаттары уонна сурунааллары ааҕыы, ону тэҥэ тыл уонна култуура туһунан бэртээхэй ньыма буолар.
8. Технологияны туһаныҥ: эһиги эмиэ ньиэп тылын үөрэтиигэ технологияны туһаныаххытын сөп. Веб- сайт уонна сыһыарыы бөҕө баар, кинилэр эһиэхэ тыл үөрэхтэригэр көмөлөһөллөр.