Томтор Мари Сингаль Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Сингалиҥҥа тылбаас кэнники сылларга аан дойду үрдүнэн элбэх киһи бу тылы уонна кини культуратын кытта билсэр буолан, улахан суолталаах. Сингал тылыгар сүрүннээн Сри- Ланка дииллэр эрээри, кини эмиэ Индия, Сингапур уонна Баҥкладеш курдук атын дойдуларга туһаныллар. Саха тылын илдьэ сылдьааччылары кытта көдьүүстээхтик алтыһарга чуолкай уонна эрэллээх тылбаастар наадалар.

Сингал тыла үчүгэй тылбаасчыты ылыыга бастакы хардыынан квалификациялаах профессиональнай тылбаасчыты көрдөөһүн буолар. Тылбаасчыт ханнык баҕарар сыалга лингвистическэй уонна туһааннаах култуураны хааччыйар кыахтаах буолуохтаах. Аптарытыаттаах хампаанньалар Интернеккэ булуохха сөп, ол гынан баран, талбыт тылбаасчыт тылыгыт сөптөөх уопуттаах буоларын эмиэ бэлиэтиэххэ наада.

Тылбаасчыт көдьүүстээхтик көһөрүүнү хааччыйыыга наадалаах информацияны илдьэ сылдьара эмиэ дьоһун суолталаах. Ити тиэкиһи, тус аудиторияны уонна ханнык баҕарар сөптөөх терминологияны эбэтэр чопчу этиилэри туһаныахха сөп.

Тылбаасчыт наадалаах информацияны уонна лингвистическэй үөрүйэхтэри туттар буоллаҕына, тылбаас бэйэтэ процеһыгар киириэн сөп. Тылбаас тиэкиһин кээмэйиттэн уонна уустуктарыттан көрөн бу аҕыйах мүнүүтэттэн хас да хонукка диэри ылар кыахтаах. После завершения перевода важно просмотреть переведенный текст, чтобы убедиться в точности и соответствии оригинальному тексту.

Сахалыы- нууччалыы тылбаасчыт көдьүүстээхтик сүүмэрдээтэҕинэ араас культуралар, доҕордоһуулар ыккардыларыгар көмөлөһүөн сөп. Идэтийбит тылбаасчыт көрдөөһүнүгэр уонна тылбаасчыт үтүө үлэни толороругар бары наадалаах информация баар диэн итэҕэтиилээхтик этэн баран, тылбаас олоңхоҕо сөп түбэһэр чуолкай, эрэллээх буоларыгар эрэниэххитин сөп.

Ханнык дойдуларга сингал тылынан саҥаралларый?

Сингал тылыгар Сри- Ланка уонна Индия сорох чаастарыгар, Малайзияҕа, Сингапур уонна Таиланд диэн этэллэр.

Сингал тылын историята хайдаҕый?

Сингал тыла орто тылтан түспүтэ. Онно Шри- Ланк арыыга олорооччулар эрабыт иннинээҕи 6- с үйэттэн ыла кэпсэттилэр. Сри- Ланка бэйэтэ буддизм киинэ этэ, кини сингал тылын сайыннарыыга күүскэ дьайбыта. 16- с үйэҕэ Португал уонна Голландия эргиэмсиктэрэ кэлбиттэриттэн омук тылын иҥэриини, ордук эргиэни кытта сибээстээх дьону иҥэриини саҕалаабыт. Ол 19- с үйэҕэ английскай уонна тамиль тыллара сингаллааҕы тылларга киллэриллибиттэрэ. Аныгы кэмҥэ сингал тыла икки литературнай формалаах: сингаллааҕы виджесекара уонна сингал тыла. Кини официальнай статуһун Сри- Ланкаҕа Эволюционердаабыта, 2018 с. дойдуга үс официальнай тылтан биирдэстэрэ буолбута.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Анан Кумарсвам – Сри- Ланкаттан учуонай, "критическая история сингальской литературы" уонна "Сингальская грамматика и буквальное сочинение"диэн сингал тылын уонна культуратын туһунан элбэх эссе автора.
2. Баддегам Вималава Теро- буддийскай монах уонна сингал литературатыгар охтубут биллэр билээччи, элбэх устудьуоҥҥа охтубута.
3. Валисингх Харшчандра-билиҥҥи сингал литературатын пионера уонна пионер, "Дьаатак Вессантара", "Суорун Омоллоон" уонна "Кисавай Кави"курдук айымньылар автордара.
4. Гунадас Амарекара – билиҥҥи сингал тылын "грамматари кунчу" таба суруйуу тиһигин көһөрөн, "Уля" уонна "элефаны тылбаастыыр суол" диэн романнары суруйбута.
5. Эдирера Сарччандра-ыытааччы драматург, "Мама" уонна "Синхабах" курдук пьесалары суруйтарбыт уонна сахала- творческай стилинэн сурук тылын творческай истиилинэн биллэр.

Сингал тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Сингало- соҕуруу индои тыла, онно 16 мөлүйүөн кэриҥэ киһи Шри- Ланкаҕа, сүрүннээн этническэй бөлөх бэрэстэбиитэллэрэ. Тылбыт каждый слог присущающий гласное слогу присущающая либо /А/ / Кыым/ / Кыым. Тыл дьүөрэлэһиилэрин уонна аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин дьүөрэлэһиилэринэн туттуллар, онуоха сөп түбэһиннэрэр бөлөхтөр уопсай буолаллар. Бу тыл өссө санскрит уонна санскрит, ону тэҥэ Португал, Голландия уонна английскай тыллартан киирии тыллар күүскэ дьүөрэлэспиттэрэ. Сингал тыла субъектар тыллара бэрээдэги тутуһар-объект (сс) уонна бочуоттаах ааттар уонна эйэҕэс буолуу бэлиэлэрэ баай системалаах.

Саха тыла саамай сөптөөх ньыманан хайдах үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Сүрүн грамматиканы уонна сингал тылын структуратын үөрэтиҥ. Тыл араас чаастарын, солбуйар ааттары, туохтуурдары, даҕааһыннары, сыһыаттары, о. д. А.
2. Үөрэххэ туттарсыы кэмигэр сөптөөх матырыйаал быһыытынан туһаныахха. Туохтуурдар, аат- суол, дьыл кэмэ уонна идиома курдук тиэмэлэри хабар кинигэлэри көрдөөҥ.
3. Туттуохха сөп тыллары Булуҥ. Бу тылынан босхо саҥарар киһи баар буоллаҕына, саҥа тылы, этиини сөпкө үөрэтэргэ көмөлөһүөн сөп.
4. Сингал тылын үөрэтиҥ. Тыллары уонна хайдах туһаналларын кытта билсиһэр бириэмэни Булуҥ. Тылдьыкка суолталарын булан, суруйарга дьулуһуҥ.
5. Аудиозаписи на сингальском языке. Бу эһиэхэ тыл дорҕоонугар үөрэнэн, Акцент уонна айымньы туһунан өйдөбүлү ыларга көмөлөһүөҕэ.
6. Бэйэ интэриэһигэр технологияны туһаныҥ. Веб- сайт, приложений уонна да атын ресурсалар элбэхтэр, кинилэр эһиэхэ тыл үөрэхтэригэр көмөлөһөллөр. Кинилэр туһаныҥ, оччоҕо эһиги кылгас болдьоххо сингалааҕы үөрэтиэххитин сөп.