Томтор Мари Французскай Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Француз - аан дойду үрдүнэн мөлүйүөнүнэн киһи этигэр- хааныгар киирэр аан дойдуга биир саамай киэҥник биллэр тыллартан биирдэстэрэ. Устудьуоннаргыт, бизнесменнэр эбэтэр айанньыт буоларгытыттан тутулуга суох, французскай тылга докумуоннары уонна атын тиэкистэри хайдах көһөрөр наадатын өйдүөхтээххит. Француз сөптөөх тылбааһыгар бириэмэни ороскуоттаан баран, эһиги бу тылынан бодоруһаргытын чэпчэкитик бодоруһуоххутун уонна бэйэҕит иһитиннэриигит чуолкайдык өйдөнөрүн итэҕэтиэххитин сөп.

Француз тылыгар тылбаас элбэх ньымата баар. Бастакы хардыылартан биирдэстэрэ-ханнык тииптээх тиэкиһи тылбаастыы сатыыгын. Холобур, кылгас ыстатыйанан эбэтэр кылгас иһитиннэриинэн үлэлиир буоллаххытына французскай тылгытын түргэнник уонна чуолкайдык тылбаас инструменын туһаныаххытын сөп. Онлайн инструменнарын үксэ босхо уонна туһаҕа көһөрүү судургу, оттон туһааннаах усулуобуйаҕа түмүгэ бэрт чуолкай буолуон сөп.

Ол эрээри, кинигэ эбэтэр киэҥ ыстатыйалаах буолан үлэлээтэххитинэ, бу үлэни толорорго профессиональнай тылбаасчыт булар кыаххытын көрүөххүтүн сөп. Идэтийбит тылбаасчыттар бэйэлэрин уобаластарыгар өр сыллаах уопуттаах, ону тэҥэ тыл нюсоветын өйдүүрүгэр тиийэр. Кинилэр сөптөөх грамматика уонна синтаксис туһаныллыбытын чуолкай өйдүөхтэрин сөп.

Француз тылыгар аахтахха өссө биир мал-тылбаас тыла. Сорох түгэннэргэ эһиги туһанар тылгытын уонна этиигитин араас омук дойдуларыгар быһаарар кыахтаах. Холобур, Канада француз тылыгар туттуллар сорох тыллар француз тылыгар Франция, Бельгия уонна Швейцария курдук дойдуларга сыыһа- халты тылбаастаналлар. Ол кыаллыбат суолтан туоратар туһугар тыл тумус туттарааччыны кытта эбии чинчийии ыытыллыахтаах эбэтэр тус сыаллаах аудиторияҕа ханнык тылбаас ордук табыгастааҕын быһаарарга.

Ханнык бырайыагынан үлэлээбиккититтэн тутулуга суох, французскай тылга наадыйаргытын сиһилии үөрэтиигэ бириэмэҕитин ууруохтааххыт. Ити эһиги үлэҕит оригинал тылыгар чопчу бэриллиэ уонна эһиги тылларгытыгар сөптөөх ытыктабылынан сыһыаннаһыахтара диэн мэктиэлиир. Тиһэҕэр, тус сыаллаах аудиторияҥ тексин өйдөөбөт буоллаҕына, ол аата эһиги ыарахан үлэҕит босхо сүтэн хаалла.

Ханнык дойдуларга французскай тылынан саҥаралларый?

Французтуу тылынан Францияҕа, Канадаҕа (ордук Квебекаҕа), Бельгияҕа, Швейцарияҕа, Леммург куоракка, ол эрээри холбоһуктаах Штаттар сорох чаастарыгар (ордук Луизияҕа) этэллэр. Французскай Африка үгүс дойдуларыгар киэҥник тарҕаммыт, төһүү күүс, Мароко, Тунис,Камерун уонна Кот- дуар.

Французскай тыл историята хайдаҕый?

Французскай тыл Латинскай тылыттан саҕалаан, Францияҕа Юлия Цезарь уонна атын Рим саллааттарыгар аҕалыллыбыт Латинскай тылтан саҕаланар. Франк, Герман омуга, бу оройуону Ив уонна Вске үйэлэргэ кыайтарбыттара уонна Франк курдук биллэр диалектеҕа кэпсэппиттэрэ. Бу тыл билигин старофранцузскай диэн биллэрин билэн, латыньяны кытта булкуспута.
11- с үйэҕэ труба поэзията (турба) диэн литература көрүҥэ үөскээн, онно этии саҥа уонна ордук уустук структуралара баар буолбуттара. Сурук- Бичик стилэ Европа үрдүнэн тэнийэн, киэҥник тарҕаммыта.
14- с үйэҕэ француз официальнайдык биллэриллэн, официальнай докумуоннары суруйарга туһаныллыбыта. Буржуазнай кылаас эмиэ французтуу саҥарар, латыштыы саҥарар, тыллары талыы тылга сабыдыаллыыр.
1600- с сылларга тыл стандартизацияламмыта уонна ырытыллыбыта, билиҥҥи француз тыла биһиэхэ биэрбитэ. 17- с үйэҕэ тыл биир кэлим буолуутун харыстыыр сыалтан французскай академия тэриллибитэ, онтон 18- с үйэҕэ Академия тыл хайдах туһаныллыахтааҕын уонна хайдах суруллубутун туһунан быраабылатын бастакы сводун бэчээттээбитэ.
Французскай тыл уонна бүгүн салгыы сайдар, саҥаттан- саҥа тыллар уонна тыл холбоһуктара атын тыллартан уонна культуралартан киирэллэр.

Француз тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Франсуа Руба (1494-1553): француз тылын уонна культуратын саҥалыы туһаныы саҥа стиль суругу айбыта уонна француз тылын уонна культуратын тарҕатыыга көмөлөспүтэ.
2. Виктор Гюго (1802-1885): "собор Парижской Богоматери", "собор Парижской Богоматери" уонна да атын айымньылар автордара, француз литературатын популяризациялаабыт уонна тылы үрдүк таһымҥа таһаарарга көмөлөспүттэр.
3. Жан-Польша Сартр (1905-1980): француз экзистенционализмы олоххо киллэриигэ уонна Францияҕа өй- санаа, суруйааччылар көлүөнэлэригэр сабыдыаллыырга көмөлөспүт философ уонна суруйааччы.
4. Клод Леви- Строс (1908-2009): антрополог уонна социальнай теоретик, кини француз культуратын туһунан элбэҕи суруйбута уонна структурализм теориятыгар кылааты киллэрбитэ.
5. Онно финданд де Сосюр (1857-1913): швейцарскай лингвистика уонна билиҥҥи лингвистика аҕалара, уопсай лингвистикэ курса билигин да үөрэтиллэр.

Француз тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Француз тыла-Россия тыла, үрдүк структуралаах уонна бэрээдэктээх хас да тылтан турар. Бириэмэ уустук системалаах, үс судургу уонна алта састаабы кытта арыт дьүөрэлэһиилэрин, арыт дьүөрэлэһиилэрин, болдьох киэбин, усулуобунай буоларын көрдөрөр. Онуоха эбии француз тылыгар эмиэ түөрт сүрүн туохтуур, икки куолас, икки грамматическай биис ууһа уонна икки чыыһылалар бааллар. Тыл эмиэ кытаанах быраабыланы тутуһар, дьыала тылга, интонациятыгар уонна этиигэ сөп түбэһиннэрэр.

Французскай тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Ситиһиллибит сыалгытын туруорунуҥ. Сүрүн үөрүйэхтэри баһылаан, аныгыскы сүһүөҕэр туруон иннинэ биир үөрүйэҕи баһылыаҕыҥ.
2. Француз тылын үөрэтиигэ тиэйиҥ. Ордук истэргэ, ааҕарга, көрөргө уонна французтуу саҥарарга кыһаллыҥ.
3. Күн аайы саҥа тыллары, этиилэри үөрэтиҥ. Карточкалары уонна практикаларгытын хатылааҥ.
4. Кэпсэтэр французскай тылынан практикаланыҥ. Общайте с носителей языка или использовать веб- сайтам языкового обменения для практики.
5. Французскай культураны кытта билсиҥ. Ол эһиэхэ тылы өйдүүргүт, сыаналыыргыт ордук.
6. Мантан дуоһуйууну ылыҥ! Творческай подходы көрдөрүҥ, сыыһаларгытын көҥүллээҥ, бэйэҕитин албыннааҥ уонна тоҕо француз тылын үөрэтэргитин өйдүүгүт.