Томтор Мари Белорусь Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Беларусь-Россия, Украинаны, Польшаны, Литваны уонна Латвияны кытта быысаһар илин дойдута. Белоруссия тылыгар докумуоннары, литератураны уонна веб- сайттары тылбаастааһын Белоруссия уонна атын норуоттар икки ардыларыгар эрэ буолбакка, дойду иһигэр дьоһун суолталаах сорҕото буолар. Нэһилиэнньэҕэ 10 мөлүйүөн кэриҥэ киһи бу араас дойдуга общество бары салааларын көдьүүстээхтик бодоруһар туһугар Белоруссия тылынан тылбаастыырга улахан суолталаах.

Беларусь официальнай тыла Беларусь буолар, онон суруйуу икки сүрүн ньымата баар, иккиэн үгүстүк тылбаастанар: Латинскай алфавит уонна кириллица. Латинскай алфавиты латиницаттан, Рим империятыгар киирэр уонна арҕаа дойдуларга туттуллар; кини польскай алфавиты кытта ыкса сибээстээх. Ол быыһыгар Греция алфавитыттан тахсан монахам айыллыбыт кириллица нуучча тылын кытта ыкса сибээстээх уонна Илин Эуропа уонна киин Азия үгүс дойдуларыгар туһаныллар.

Белоруссия тылбаасчыта төрүт тиэкис ис хоһоонун чуолкайдык тиэрдэр туһугар алфавиты икки ардыгар үчүгэйдик ырытыахтаах. Тылбаасчыт Белоруссия грамматикатын уонна лиэксикэтин олус үчүгэйдик баһылыахтаах, ону тэҥэ Белоруссия култууратын билэн- көрөн, чопчу тылбаас оҥорон таһаарыахтаах.

Тылбаасчыт тылын өйдүүр уонна чуолкайдык билэр буоллаҕына английскай эбэтэр белорусскайы кытта тылбаас олус уустук буолбатах. Ол гынан баран, немецкэй, французскай эбэтэр Испан курдук, белорусскайы атын тылынан тылбаастыан баҕалаахтар ахсааннара аҕыйах. Бу тылбаасчыт Белоруссия тыла суох тылбаас тылын- өһүн, тылын- өһүн туһанан, тылбаас тылын- өһүн туһанарга туһаныллыан сөп.

Белоруссия тылбаасчыттара көрсөр өссө биир проблеманан үгүс тыл уонна этиилэр оннуттан көрөн хас да тылбаастаныахтарын сөп эбит. Ону таһынан сорох түгэннэргэ английскай уонна Белоруссия тылларыгар олох араас суолталаах тыллар бааллар, онон тылбаасчыт бу разницаны уонна сөп түбэһиннэрэн бэйэтин тылбаастарын көннөрүөхтээх.

Дьэ, Белоруссия тылынан тылбаастаатахха ханнык да өһүргэтиилээх эбэтэр культурнай итэҕэс- быһаҕас тиэрминнэри эбэтэр фразтары тумнууга улахан суолталаах. Белоруссия тылыгар иһитиннэриини чуолкайдык биэрэргэ, тылбаасчыт тыл нюансаларын, кини грамматическай структураларын уонна Белоруссия обществотын культурнай декстарын кытта билсиэхтээх.

Ханнык соруктан тутулуга суох, Белоруссия тылын уустук тэрилтэ буолуон сөп эрээри, наадалаах билии- көрүү, уопут баар буоллаҕына ситиһиилээх буолуон сөп. Тыл олохтоммутун өйдөөн, култуура суолтатын билинэн, уопуттаах тылбаасчыт тыл алдьаныытын туоратарга уонна суолталаах сибээстэри олохтуурга көмөлөһүөн сөп.

Ханнык дойдуларга Белоруссия тылынан саҥаралларый?

Белоруссияҕа уонна Арассыыйа сорох оройуоннарыгар, Украина, Литва, Латвия уонна Польша тылларыгар этэллэр.

Белоруссия тылын историята хайдаҕый?

Белоруссия норуота былыргы илин- славянскай тыл этэ. Бу тыл 11- с үйэлэргэ үөскээн, 13- с үйэҕэ чугаһаан кэлиэхтээҕэ. Бу кэм устата церковнославянскай уонна атын тылларга күүстээх сабыдыаллаабыта.
13-14 үйэлэргэ тыл икки араас диалектарга арахсар буолла: хотугу уонна соҕуруу диалектар белорус тылын. Соҕурууҥҥу кэпсэтии лөглөй литературнай тылга олоҕурар, кэлин дойду официальнай тыла буолбут.
Москватааҕы периодка 15- с үйэттэн саҕалаан белорус тыла нуучча тылын салгыы сабыдыалыгар түбэстэ уонна аныгы Белоруссия тыла бэйэтин очеркаларын ылары саҕалаата. 16-17- с үйэлэргэ тыл кодификациялыырга уонна стандартыырга холоноллоро, ол эрээри ити кыһамньылар тиһэҕэр үөтэлээбэтэхтэрэ.
19- с үйэҕэ Белоруссия тыла кэпсэтии уонна литературнай буолан хаалбыта. 1920- с сылларга Советскай Союз официальнай тылларыттан биирдэстэрэ билиллибитэ. Ол эрээри 1930- с сыллар сталинскай репрессиялара бу тылы туһаныы сарбыйыыга тиэрдибиттэрэ. Кини 1960- с сыллар бүтүүлэригэр сөргүтүллүбүтэ уонна ол кэмтэн ыла Беларусь официальнай тылынан де- факто буолбута.

Топ- 5 киһилээх, белорус тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Франция Скорина (1485-1541): "Белоруссия литературатын аҕата" диэн үгүстүк ааттанар, Скорина латиницалаах уонна чех тылыгар христианскай тиэкистэри тылбаасчыт уонна тылбаасчыт этэ. Кини бу тылга Белоруссия тылын сөргүтүү уонна инники суруйааччылары бу тылынан үлэлэтэргэ суруллар.
2. Симеон Полоцкай (1530-1580): Богосов, поэт уонна философ. Белоруссия литературатын каноническай айымньыларынан буолбут Белоруссия хас да тиэкиһин суруйбута.
3. Янка Купал (1882-1942): Поэт уонна драматург, Купал как белорусском, так на русском языках и широко известный Белорусский поэт быһыытынан.
4. Якуб Колас (1882-1956): Поэт уонна прозаик, Колас дойду арҕаа өттүгэр саҥарыллар Белоруссия тылын диалектыгар суруйан, тылга элбэх саҥа тыллары, этиилэри киллэрбитэ.
5. Василий Быков (1924-2003): Поэт, драматург, сценарист уонна диссидент, Быков сэбиэскэй оккупация кэмигэр олорбут кэпсээннэрин, пьесаларын уонна хоһооннорун суруйбута. Кини айымньылара үгүстэрэ аныгы Белоруссия литературатыгар биир дьоһун суолталаах дииллэр.

Белорус тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Белоруссия тыла Илиҥҥи омуктар бөлөхтөрүгэр киирэн нуучча уонна Украинскай тыллары кытта ыкса сибээстээх. Бу күүскэ флективнай тыл, ол аата тыл араас көрүҥүн хас да суолтаны тылга туттулларын, ону тэҥэ уустук тыллар уонна тыл холбоһуктара атын тылларга уонна морфемаларга сыһыарыылар эбиллиилэрин көрдөрөр. Грамматическай бу сүнньүнэн сүнньүнэн (субъект-объект-туохтуур) тыл бэрээдэгинэн уонна эр киһи уонна дьахтар уустарын уонна элбэх түһүктэрин тутталлар. Айымньы өттүттэн көрдөххө, ити славянскай уонна Польша сабыдыалларынан аатырар.

Белорус тыла ордук сөпкө үөрэтэрий?

1. Официальнай курсу ааспыккыт: белорус тылын үөрэтиигэ дьоһуннаахтык сыһыаннаһар буоллаххытына онлайн- или очень языковой курс буолар. Тыл курса эһиэхэ тыл төрдүн чинчийэргэ уонна үөрүйэхтэргитин сайыннарарга структураны биэрэргэ көмөлөһүөн сөп.
2. "Дьиҥ- чахчы тыллары үөрэтэн, көҥүллүк баһылыыр туһуттан, тылга таһыллыаххыт ордук бириэмэ наада. Белоруссия муусукатын истиҥ, Белоруссия киинэлэрин уонна тэлэбиидэнньэтин көрүҥ, Белоруссия кинигэлэрин, блогун уонна ыстатыйаларын ааҕыҥ-эһиэхэ тугу истэргитигэр уонна туһалыырга көмөлөһүөххүт барыта.
3. Практика: тылы баһылыырга бириэмэни кэпсэтии уонна истии наада. Тылга туттуллар хас да ньымалар бааллар-эһиги тыл бөлөҕөр кыттыаххытын сөп, тыл партнерын булуоххутун эбэтэр тылы туттааччылары кытта туттуохха сөп.
4. Төттөрү сибээһи ылыаххыт: кэпсэтии тылын уонна аудованиетын тылгытыгар киирбиккитин кэннэ, сөпкө туһаммыккытын итэҕэйэн, төттөрү сибээһи ылыаххыт наадалаах. Вы можете использовать приложения для изучения языка, чтобы получить обратную связь от носителей языка, или даже найти онлайн-репетитора, который сможет предоставить вам индивидуальные рекомендации и обратную связь.