Томтор Мари Албан тыла Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Алтан Соҕуруулуу- Илиҥҥи Европа киинигэр баар буолан, региоҥҥа биир саамай тарҕаммыт тыллартан биирдэстэринэн буолла. Бу тыл дойду официальнай тыла буолар, онуоха көннөрү гражданнар, судаарыстыбаннай үлэһиттэр этэллэр. 10 үйэ ааһан эрэр ынахтарынан уонна албан тылларынан 7,2 мөлүйүөнтэн тахса киһи кэпсэнэриттэн, сахалыыга тылбаас өҥөтө үгүс тэрилтэлэргэ уонна тэрилтэлэргэ олус наадалаах активтарынан буолла.

Алтан тылыгар тылбаастааһын бюрота киэҥ араҥаны үөскэтэр, юридическай докумуоннары тылбаастааһын, веб- сайттары локализациялааһын, көрдөрүүлэри присягойунан уонна элбэҕи атыннык оңорор. Предприятиеларга уонна тэрилтэлэргэ төрөөбүт тылбытын туһана сатаан бодоруһуу судургута суох буолуон сөп, онон тыл өҥөтө тугунан да сыаналаммат. Тылынан тылбаасчыттар дьиҥнээх кэм режимигэр тылбааһы хааччыйаллар, профессионаллары кинилэр талларынан бодоруһар идэлээхтэр. Тылбаасчыттар, атын өттүнэн, суругунан докумуоннары ылан, араас сыалга туһаныллар кыахтаах тылбаастары атын тылынан тылбаастыыллар.

Тылбаас ханнык баҕарар өҥөтүн көрөн, бастатан туран, кинилэр квалификацияларын уонна уопуттарын учуоттуур наада. Сертификацияламмыт тылбаасчыттар английскай да, албан тыллары көҥүл баһылыахтаахтар, ону тэҥэ олохтоох культураны уонна үгэстэри үчүгэйдик билэр буолуохтаахтар. Сертификациялаах специалистар ону тэҥэ кинилэр тылбаастыыр предметтэр дириҥ билиилээх- көрүүлээх буолуохтаахтар. Ити тылбаас чуолкай уонна хаачыстыбатын мэктиэлиир.

Албан тылга тылбаас өҥөтүнэн туһаныан баҕарар предприятиеларга уонна тэрилтэлэргэ квалификациялаах лингвистэргэ тыл туттуллуохтаах, кинилэр тылбаастанар араас идэлэргэ уопуттаах буолуохтаахтар. Үөрүйэхтэри уонна билиилэри итинник холбооһун чуолкай тылбаас наада. Маны таһынан компаниялар персональнай өҥөнү оҥорор хампаанньалар этиилэрин, клиеннэр астыныыларын уонна өйдөөх сыанабылын көрдөрүүлэрин болҕомтолоохтук үөрэтиэхтээхтэр.

Тыл мэһэйдэрин туоратар уонна төрөөбүт тылынан саҥарар баҕалаах компаниялар олус наадалаах инструменнарынан буолаллар. Ханнык баҕарар аан дойдутааҕы тэрилтэҕэ атыыланар матырыйааллары чопчу тылбаастааһын, маркетинг эбэтэр документация да буоллун.

Албан тыла ханнык дойдуларга этиллэрий?

Алдаҥҥа 7 мөлүйүөн киһи төрөөбүт тылынан саҥарар, сүрүннээн Алдаҥҥа уонна Косовоҕа, ону таһынан атын оройуоннарга Хотугу Македония, Черногория, Греция уонна Италия чаастарын киллэрэн туран.

Албан тылын историята хайдаҕый?

Албан тыла уһун уонна уустук историялаах. Учуонайдар өрүс хочотугар түҥ былыргы бииһин ууһа,ол эбэтэр Римскэй эрабыт иннинээҕи балканнарга тиийэ биллэр. Саха тыла орто үйэтээҕи периодка суруктарынан албан тыллара туоһулууллар эрээри, силис- мутук тардар. Османскай империя кэмигэр сүрүннээн кэпсэтии тыла этэ, литератураҕа туһаныы хоһоону уонна норуот ырыаларынан хааччахтаммыта. 19- с үйэҕэ оскуолаларга, хаһыаттарга уонна итэҕэл кинигэлэригэр туһанар стандартнай форма оҥоһуллубута. Осман империята 1912 с. Албан официал тылларыттан тутулуга суох булуллуоҕуттан ыла.

Саха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Георгий Кастриоти Скандербег (Оксана 1405 – 1468): албан национальнай герой уонна Осман хонтуруолуттан Албаны босхолообут байыаннай начальник. Ону тэҥэ албан тыллары албан тылга элбэх үлэни суруйбута.
2. Пашко Вас (1764-1824): патриот и писатель, уратском языке - "ынах бырааһынньыга".
3. Бэйэҕит французтар (1850-1904): Саха народнай поэта уонна суруйааччыта, аныгы албан литератураны сайыннарыыга улахан кылааты киллэрбит уһулуччулаах поэт.
4. Луид гуркуки (1879-1925): Саха тылын уһулуччулаах педагог, лингвист уонна суруйааччы, албан тылын стандартизациятыгар уонна албыннааһыҥҥа улахан сабыдыаллаабыт.
5. Биһиги Франциябыт (1846-1900): поэт, драматург уонна прозаик, аныгы Саха литературатын сайдыытыгар сүҥкэн оруолу оонньообут поэт.

Албан тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Балкан тылларыгар киирэр индоевропейскай дьиэ кэргэн тыла. Грек уонна Македония курдук Балкаан ареалын атын тыллара буолаллар. Сахан тыла икки диалектартан, гегийскайтан уонна чуҥкуйтан турар, кинилэр субуотунньуктартан уонна биирдиилээн араастартан тураллар. Тылга хас да отчуоттуур дорҕооннор бааллар, ол иһигэр биирдиилээн, албан ааттанар ураты дорҕооннор бааллар. Онно даҕааһын аат туохтуурдары уонна даҕааһын ааттары кытта ситимниир уустук система туһаныллар. Албан тыла үрдүк флексиялаах, баай морфологиялаах уонна синтаксист.

Саамай сөптөөх ньыманан албан тыла хайдах үөрэтэрий?

1. Албан тылын уонна учебник базовай кууруһун атыылаһыыттан саҕалаан үөрэтиҥ. Бу эһиэхэ тыл төрдүгэр бигэ тирэҕи биэриэҕэ.
2. Практикаланыҥ. Кэпсэтиигэ, аудованиеҕа, ааҕыыга уонна албан тылынан сурукка хайаан да практикаланыҥ.
3. Тылгытын кытта хардарыта сибээстэһиҥ. Аудиозаписи на албанском языке, смотрите адоты и фильмы, А также нужите носителей алтанского языка для общения.
4. Онлайн ресурсалары туһаныҥ. Онлайн-форумҥа холбоһуҥ, онлайн учебниктары туһаныҥ уонна онлайн тылларын уонна грамматика быраабылаларын тутуһуҥ.
5. Занятиеҕа барыҥ. Кыаллар буоллаҕына, албан тыла дьарыктаах буолуутун туһунан толкуйдааҥ. Ити уопуттаах преподавательтэн бэртээхэй ньыма буолуон сөп.