Томтор Мари Малаялам Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Маладьыастар-Индияҕа баай культурнай нэһилиэстибэлээх уонна баай культуралаах тыла. Бу тылынан Индияҕа да, кыраныысса таһыгар да 35 мөлүйүөнтэн тахса киһи саҥараллар. Глобализация улаатыаҕыттан кыра омуктарга тылбаас өҥөтө сыаналаныыта ыарахан. Элбэх тылга наадыйыы улаатар буолан, тэрилтэлэр кыра омуктарга эрэллээх уонна чуолкай тылбаастары хааччыйарга идэтийбит специалистары көрдүүллэр.

Маладьыастарга-бэйэтин суругунан нуучча тыла. Бу Индия штатын официальнай тыла, ону таһынан Индия официальнай тылынан билиниллибит 23 тылтан биирдэстэрэ. Атын тыллар да, маладьыастар да этэллэриттэн көрөн сорох вариациялаах. Онон маладьыастарга көһөрүү уобалаһыгар дириҥиэн баҕалаахтар бу региональнай вариацияларга сиһилии ырытыахтаахтар.

Кыра- кыра тэрилтэлэргэ, глобальнай тэрилтэлэргэ уонна правительственнай тэрилтэлэргэ дьону кытта бодоруһар наада диэн уоппуска улааппыта. Бу бэйэтин иһигэр тугу баҕарар киллэриэн сөп - аҕыйах тылынан маркетинг матырыйаалларын оҥоруу юридическай докумуоннары уонна веб- сайты тылбаастааһын. Малаялыын квалификациялаах тылбаасчыттар өссө эбии барыстаах, бу тылы кытта сибээстээх культурнай нюйстэри өйдүүллэр, ордук дьыалабыай уонна маркетинг тылбаастарын туһунан кэпсэтии барар.

Маладьыастары кытта квалификациялаах тылбаасчыт буоларга, маладьыастары (кини бары варианнарыгар), тылбаас тылын тупсарыахха наада. Маны таһынан сурук- Бичик үөрүйэхтэрин, деталларын болҕомтотун уонна дьоҕурун ууруу - бу барыта сөптөөх хаачыстыбалаах. Тылбаас эбэтэр лингвистика салаатыгар истиэпэннээх тылы билбэт буоллаххытына, тылгыт туһаланыан сөп, ол хаһан да наадата суох.

Тэрилтэлэр элбэх тыллаах тылбаасчыттарга ирдэбил улахан болҕомтолорун уурар буолан, кыра эрдэҕиттэн тылбаасчыттарга ирдэбил салгыы улаатыа. Сөптөөх квалификациялаах, ханнык баҕарар киһи бу салааны тэтимнээхтик сайыннарар уонна бэйэ- бэйэлэрин кытта ыкса сибээстээхтик үлэлэһэр туһугар бэйэтин кылаатын киллэриэн сөп.

Кыра омуктар тылларыгар ханнык дойдуларга этэллэрий?

Малаяламҥа сүрүннээн Индияҕа, Карл штатыгар, итиэннэ ыаллыы Штаттарга Каратак уонна Тамилнадка дииллэр. Онно эмиэ Бахрейн, Фидж, Израильга, Малайзияҕа, Катараҕа, холбоһуктаах Арабскай Эмират уонна холбоһуктаах Королевствоҕа кыра диаспорга этэр.

Кыра омуктарга тыл историята хайдаҕый?

Кыра эрдэтээҥи тылы бигэргэтии их үйэтээҕи учуонайдарын үлэлэригэр "Рамачаритам" диэн суруйбута баар. 12- с үйэҕэ бу тыл санскриттан уонна аныгы Карал соҕуруу оройуоннарыгар тарҕаммыт литературнай, литератураҕа кубулуйда.
14- с үйэ таьынан Намалвар уонна Кулашекхара Алвар курдук поэттар бэйэлэрин итэҕэл композицияларыгар туһаммыттара. Бу урут тыл формата тамильскай да, санскриттан да уратылаах. Ону тэҥэ атын тыллартан тиэрминнэр тулу уонна Канада киллэрэн, киллэриллибиттэрэ.
16- с үйэҕэ Рамаяны уонна Махабхараты Тунчтхачан санскриттан малаялыын бу тылы өссө киэҥник тарҕаппыта. Аныгыскы хас да сүүс сыл устата араас диалектарга айымньылары айбыттара. Ити Португал, английскай, француз уонна Голландия тылларыттан бэйэтин тылыгар хомуйбут аныгы маладьыас тахсыыта.
Онтон ыла кырачаан карал штатыгар официальнай тыл буолла уонна олоҕу- дьаһаҕы, управлениены, маассабай информацияны уонна религияны киллэрэн туран, олох бары көрүүлэригэр туһаныллар. Кини поэзия, пьеса уонна кылгас кэпсээннэр курдук саҥа литературнай жанрдары айарга эмиэ туттуллар уонна аныгы үйэҕэ сайдар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Эжутачан (Тунчтт рамануджан Эжутачан курдук биллэр) - билиҥҥи малааллам литературатын акылаатын айарга аналлаах бастакы улахан поэт.
2. Кумар Асан-билиҥҥи Саха литературатын өрөгөйдүүр биир поэттарыттан биирдэстэрэ. Кини "арыгыны", "Налини" уонна "Чинтхавиштай Шьмал" курдук үлэлэринэн биллэр.
3. Парафвара Айер – биллиилээх малаялам поэта, бэйэтин бастакы бэчээттэммит айымньытынан "Кавьянушасаннарга" биллэр айымньытынан биллэр. Кини аныгылыы көрүүнү кырачааннарга поэзияҕа аҕалбытын туһунан эмиэ суруллар.
4. Билиҥҥи Саха литературатын өрөгөйдөөх поэттарыттан биирдэстэрэ -- эмиэ биир поэт- триумватордар. Кини "Кавьяс" уонна "Довастха"курдук хас да классическай айымньылары суруйбута.
5. Г. Шанкар Курууппа - "Ору Джудха малаялам" уонна "Вишвадаршаннар" курдук айымньыларынан биллиилээх айымньыларынан кини кыра оҕолорго литератураны утары Джанпит бириэмийэтин лауреата буолбута.

Маладьыастарга тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Маладьыастар тыллара агрглютинативнай тыл буолар, ол аата тылы үөскэтиигэ эбэтэр саҥа тылы үөскэтиигэ туһуланар тыллар үрдүк степеннээх буолалларын көрдөрөр. Бу уратыта английскайдааҕар уустук идеялары биэрэр олус хомоҕой тыллаах тыл оҥорор. Малаяламҥа тыл бэрээдэ2, этиигэ иккис позицияҕа туруоруллар диэн этиллэр эрээри, ити кытаанахтык тутуһуллубат. Бу тылга көрсөр атын грамматическай структуралар эмиэ бааллар.

Маладьыастар тыллара саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэллэрий?

1. Аҕыйах тылынан суруллубут кинигэлэри уонна матырыйааллары хачайдааһынтан саҕалааҥ. Интернеккэ босхо ПДР- фаллары, электроннай кинигэлэри уонна аудиофайлы буларга чэпчэки.
2. Но аудиозаписи носителей малаяламского языка. Тыл тутааччылар этэллэрин истии кинилэргэ көҥүлү баһылыырга улахан ньыма буолар.
3. Тылбыт сайтын туһаныҥ, тылбыт Баайын- дуолун, Тылын- өһүн, Тылын- өһүн, Тылын- өһүн, Тылын- өһүн, Тылын- өһүн, Тылын- өһүн туһаныҥ.
4. Босхо онлайн курстарынан туһаныҥ, Мадрас университетын эбэтэр Кайрас курдук университеттарга уёрэнэр этибит.
5. Санаан көрүҥ, олохтоох тылы оскуолаҕа эбэтэр үөрэх киинигэр суруттарыахха.
6. Кыра сахалыы киинэлэри, тэлэбиидэнньэлэри көрүҥ, тылы кытта билсиһэр ордук.
7. Дьоһуннаах тыллары, этиилэри өйүүр хаартыскалары туһаныҥ.
8. Эһиги үөрэппит саҥа тыллаах- өстөөх, этиилэрдээх суруйууларгытын үгүстүк ааҕыҥ.
9. Үксүгэр маладьыастарга бэйэҕитин кытары кэпсэтиэххитин сөп.
10. Дьэ, ити тылы күннээҕи кэпсэтиигэ доҕотторун уонна дьиэ кэргэттэрин кытта туттуу ньыматын Булуҥ.