Томтор Мари Эсперанто Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Бу-1887 с. доктор Л. Л. Заменгоф, быраас уонна лингвист. Кини араас дойдулартан дьоҥҥо көдьүүстээх иккис тыл буоларын туһугар аан дойду таһымыгар өйдөһүүгэ уонна обществоҕа бииргэ үлэлээһиҥҥэ көмөлөһүү оҥоһулунна. Бүгүн эсперантокка 100- тэн тахса дойдуга киһи этиллэр уонна кини элбэх аан дойдутааҕы рабочай тыл быһыытынан туһаныллар.

Грамматика атын тылларга тэҥнээтэххэ, үөрэтии быдан чэпчиир эбит. Ону судургутутуу ону тылбаастааһын ордук үчүгэйдик оҥорор. Ону таһынан эспиэрдэр ону таһынан тылбаас бырайыактарыгар туһанар кыахтара киэҥник ылыллан, ону туоратыыга хаста да тыл наадата өйдөнөр.

Бу эспиэрдэргэ тылбаас аан дойдуга ураты миэстэни ылар. Тылбаас илдьэ сылдьар атын тылбаастартан уратыта диэн, тылбаасчыттарга тирэҕирэр, ону эсперанто да, оригинал тылын да үчүгэйдик билэр тылбаасчыттарга тирэҕирэр. Ол аата тылбаасчыттар булгуччу носители да, атын да тылы да тылбаастаабаттар, чуолкайдык тылбаастыыллар.

Эсперанто биир тылынан тылбаастаатахха, төрүт тыл бүтэһиктээх тылбааһа чуолкай көрдөрөр суолталаах. Бу судургутук буолуон сөп, тоҕо диэтэххэ, сорох тыллар идиоматическай этиилэри, тыллары уонна өйдөбүллэри тутталлар. Бука, анал бэлэмнэнии уонна уопут наада, бу нэилиэктэр тыллара сөптөөх диспансерга тылбаастаналларын мэктиэлиир наада.

Ону таһынан эспиэрдэргэ тустаах өйдөбүллэргэ эбэтэр тылга тэҥниир наадата суох буолан, бу идеялары чуолкайдык уонна чуолкайдык быһаарарга наадалаах. Бу эспиэрдэргэ тылбаастааһын биир ньымата атын тыллартан улахан уратылаах, онно биир тыл эбэтэр өйдөбүл быһаччы сыһыаннаах буолуон сөп.

Уопсайынан, эсперанто аан дойдутааҕы бэйэ- бэйэҕэ өйдөһүү уонна коммуникацияҕа көмөлөһүү олус туһалаах уонна туһалаах инструмена буолар. Оригинал тылын курдук дириҥник өйдүүр тылбаасчыттарга тирэҕирэн, тылбаастар түргэнник уонна чуолкайдык толоруллуохтарын сөп. Дьэ, уустук өйдөбүллэри уонна идиому тылга сыһыаран, тылбаасчыттар төрөөбүт тыл суолтата чопчу бу эсперантокка бэриллиэн сөп.

Эсперанто ханнык дойдуларга тыл этэллэрий?

Бу эспиэр биир да дойдуга официальнайдык билиниллибит тыл буолбатах. Аан дойду үрдүнэн 2 мөлүйүөн киһи эсперантокка этиэн сөп диэн ааҕыллыбыта, онон онно аан дойду үгүс дойдуларыгар этиллэр. Германия, Япония, Польша, Бразилия уонна Кытай курдук дойдуларга ордук киэҥник тарҕаммыта.

Эсперанто тыл историята хайдаҕый?

Бу - 19 үйэ бүтүүтэ Польша офтальмолог Л. Л. Заменгоф диэн Польша офтальмологынан тэриллибит аан дойду тыла. Кини соругунан культура, тыл уонна национальнай омуктар икки ардыларыгар киэҥник туттуллар тылы ырытан оҥоруохха сөп этэ. Кини лингвистическай судургу тылы талбыта, кини санаатынан, бу тыллартан төһө кыалларынан үөрэтэрэ быдан чэпчэки буолуо этэ.
Заменгф" Уксу Liugrap "("Первая книга") от ыйын 26 күнүгэр 1887 с. псевдонимынан Эсперанто доктора (ол аата"эрэнэр киһи") диэн бастакы кинигэтин бэчээттэппитэ. Эсперанто түргэнник тарҕанна, үйэлэр кирбиилэригэр аан дойду хамсааһыныгар кубулуйда. Бу кэмҥэ бу тылынан элбэх боччумнаах уонна учуонайдар суруллубуттара. Бастакы аан дойдутааҕы конгресс Францияҕа 1905 сыллаахха буолбута.
1908 сыллаахха аан дойдутааҕы эсперанто Ассоциацията тереебут тылы тарҕатар уонна аан дойдутааҕы хардарыта өйдөһөр сыаллаах тэриллибитэ. 20- с үйэ саҕаланыытыгар хас да дойду бэйэтин официальнай көмө тыл быһыытынан ылыммыта уонна аан дойду үрдүнэн хас да саҥа общество тэриллибитэ.
Иккис аан дойду сэриитэ эсперанто сайдарыгар кыаҕы биэрбитэ да, өлбөтөҕө. 1954 сыллаахха Уеьээ БУЛОН Декларациятын ылыммыта, онно сүрүн принциптэр уонна сыал- сорук туруоруллубуттара. Ити кэнниттэн эспиэрдэр бырааптарын Декларациятын 1961 сыллаахха ылыныы буолбута.
Бүгүн эспиэрдэргэ аан дойду үрдүнэн хас да тыһыынча киһи, сүрүннээн, хобби быһыытынан этэллэр, сорох тэрилтэлэр кинини аан дойду тылын практическай быһыытынан үөрэтэллэр.

Тыл сайдарыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиэхэ ким киирэрий?

1. Киһи быһыытынан эсперанто тылы айааччы.
2. Уильям Олдаковскай поэт уонна автор, чуолаан, эсперантоҕа “Адя" классическай поэманы, ону таһынан атын да айымньылары бу тылынан суруйбута.
3. Хамфри Тонкин-Америка профессора уонна эсперанто аан дойду эсперанто ассоциациятын урукку Президенэ.
4. Л. Л. Заменгф-людовико Заменгофа уонна "Фундаменто де эсперанто" издатель, бастакы официальнай грамматика уонна тылдьыт тылдьыта.
5. Пробал дастгуп - индийский автор, редактор и тылбаасчыт, написавший книг по грамматике эсперанто"Новая упрожденная грамматика эсперанто". Кини эмиэ Индияҕа бу тылы сөргүтэргэ суруллар.

Эсперанто тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Эсперанто-бу чопчу оҥоһулунна, ол аата көннөрү үөрэтиигэ утумнаах, логичнай уонна судургу буоларга соруктаах оҥоһулунна. Бу агглютинативнай тыл, ол аата саҥа тыллар силис- мутук силистэрин, сыһыарыыларын силистэрин силистээн үөскэтэллэр, тыл төрүт тылларынааҕар быдан чэпчэки буолар. Тыл сүрүн бэрээдэгэ эмиэ Европа тылларыгар сөп түбэһэр: субъект-объект (сыа). Грамматика сүрдээх судургу, тоҕо диэтэххэ, омуна суох эбэтэр биллибэт артыал суох. Манна өссө ханнык да кэһии суох, ол аата быраабыланы үөрэтэн баран, ханнык баҕарар тылы туһанар кыахтааххыт.

Эспиэрдэр тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэллэрий?

1. Эсперанто төрүт тылын үөрэтииттэн саҕалааҥ. Грамматика, тыл саппааһын уонна айымньыны төрдүн үөрэтиҥ. Интэриниэккэ босхо ресурсалар элбэхтэр, Сыыһа- халты сыымайдыыллар, Сыыһа- халты сыымайдыыллар.
2. Тыл туһанарга практикаланыҥ. Эспиэрдэргэ тыл тутааччылары эбэтэр онлайн эсперанто быһыытынан этэҕит. Эсперанто тэрээһиннэригэр уонна семинардарга сылдьыҥ. Бу эһиэхэ тылы үөрэтэргэ, уопуттаах носителлартан төттөрү сибээһи ыларга көмөлөһүөҕэ.
3. Кинигэлэри ааҕыҥ уонна эсперанто киинэлэрин көрүөҕүҥ. Ол эһиэхэ тыл бэйэтин өйдөбүлүн сайыннарарга уонна тыл саппааһын хаҥатарга көмөлөһүөҕэ.
4. Кэпсэтээччини Булуҥ эбэтэр эсперанто кууруһун ааһыҥ. Тылга мэлдьи туттуллуон сөп, - туйгун ньыма.
5. Тылы үксүн хайдах баарынан туһаныҥ. Ханнык баҕарар тылы көҥүл баһылыыр бастыҥ ньыма-ону үгүстүк туһаныахха сөп курдук. Доҕотторгутун кытта эбэтэр электроннай суруктары суруйаҕыт дуу, ордук эсперанто курдук туһаныҥ.