Томтор Мари Сүппэт Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Төрүт тылы тылбаастааһын: культуралар икки ардыларыгар чопчу коммуникацияны хааччыйыы

Мээнэҕэ культурнай уонна араас дойду буолар буолан, дьон- сэргэ ортотугар чуолкай бодоруһуу ыарахаттардаах буолуон сөп. Дойду үрдүнэн 92- тэн тахса араас непаал диалектарга этиллэринэн, үгүс култууралар кыайан быһаарыллыбакка хаалаллар уонна кинилэр икки ардыларыгар кыайан харгыстаһар кыаҕа суох тыллары үөскэтэллэр. Ол иһин манна тылбаас туһалыахтаах.

Булгуччулаах тылга тылбаас өҥөтө бу проблеманы толорорго уонна непаал тыла чуолкай тылбаастарын хааччыйарга туһуланна. Онон ити өҥөлөр бары култууралар бэрэстэбиитэллэрин кытта алтыһыы аһаҕас уонна көдьүүстээх буоларын мэктиэлииллэр. Ким эрэ английскайдыы эбэтэр атын тылтан непаалга тылбаастаатаҕына, бу маннык суругу кинини кытта билсибэт дьоҥҥо тиэрдэргэ көмөлөһөр.

Бу тылбаастар атын сирдэри кытта алтыһааччыларга көмөлөһөр эрэ буолбакка, дьоппуон курдук күннээҕи соруктары быһаарарга, маршруттары көрдүүр эбэтэр контракт түһэрсии курдук көдьүүстээхтэр. Точность перевода гарантирует, что все понимает, что эта читается, что коммуникации всех понимает.

Төрүт тылга тылбаастар эмиэ дьыалабыай сыһыаннаһыы туһунан кэпсэтии тахсаллар. Тыл уонна дьоҕурун ымпыгын- чымпыгын уонна түмүктэрин чопчулуур кыах ситиһии уонна сатабыл икки ардыларыгар баар буолуон сөп. Ону таһынан непаал тыла туризмҥа уонна маркетиҥҥэ киириэн, онно сылдьааччылар туһалаах информацияҕа киириэхтэрин уонна табаары атыылаһыахтарын сөп диэн тыллары киллэриэхтэрин наада.

Булгуччулаах тыл эмиэ олохтоох культураны, үгэһи үөрэтиэххэ наада. Ханнык баҕарар сиэр- туом, сиэр- майгы, итэҕэл уонна омук тылларыгар сөп түбэһэр өйдөбүллэр бэйэлэрин олохторун- дьаһахтарын туһунан бастыҥ өйдөбүлү чинчийээччилэргэ биэриэхтэрин сөп.

Дьэ, төрүт тылбыт төрүт култуураны, нэһилиэстибэни харыстааһын туһунан кэпсэтии барар. Тыл уонна дьоҕурун көдьүүстээхтик бодоруһарга уонна культураны тарҕатарга уонна кэнэҕэски көлүөнэлэргэ чөл олоҕу тутуһарга көмөлөһөллөр.

Уопсайынан, непаал тылын тылбаастааһын култууралар икки ардыларыгар аһаҕас уонна көдьүүстээх буолууну хааччыйар сыаллаах- соруктаах инструмент буолар. Бу сервистэр көмөлөрүнэн култууралар икки ардыларыгар бодоруһуу судургу, түргэнник уонна чуолкайдык буолуон сөп. Ити култууралар ыккардыларыгар арахсыыны кыайар уонна барыларыгар аһаҕас уонна таһаарыылаах эйгэни тэрийэр.

Ханнык дойдуларга непаал тылынан саҥаралларый?

Непаалга Индия ордук Непалаҕа, Ассамҥа, Арҕаа Бенгалияҕа, уокурукка Дарджилинг Арҕаа Бенгалияҕа, Мегаласка, Аруал- Прадеша, Самбалпур, Одишу, Биихар уонна Соҕуруу Дели диэннэр бааллар. Онно буойун уонна Мьянмаҕа эмиэ этэллэр.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Непаал тылын историятын 12- с үйэҕэ диэри кэтээн көрүөххэ сөп, кини эрдэтээҕи суруктара индуизм ытык суруйууларыгар булуллубуттарын. Кини индоевропей тылын салаата уонна хинди, Марха уонна бенгал курдук атын тыллары кытта ыкса сибээстээх. Непаал тыла Индия непаал регионугар бастаан үөскээбитэ, оччолорго "Котир" эбэтэр "Горкхапатр" диэн биллэр уонна 19 үйэ бүтүүтэ субконтинент атын чаастарыгар тарҕаммыта.
19 үйэ устата элбэх гуркалар Индия субконтиненын хас да регионугар олохсуйан, бэйэлэрин тылларын- өстөрүн илдьэ непаалскай- непаал хас да регионугар олохсуйбуттара. Кэлин бу тыл Британия баһылааһынын ылынан, колониал Индия официальнай тылларыттан биирдэстэрэ буолбута. 1947 с. Великобританияттан тутулуга суох булуллубутун кэннэ непаал бырабыыталыстыбата непаал официальнай тыл быһыытынан ылынарга быһаарыы ылыммыта уонна 20- с үйэ ортотугар дойду үрдүнэн тарҕаммыта.
Билигин Индия сорох чаастарыгар, Баҥкладеш, бутан уонна Мьянмаҕа төрөөбүт тылларынан 16 мөлүйүөн киһи төрөөбүт тылынан саҥараллар. Бу тылынан сүүһүнэн хаһыат тахсар, ону тэҥэ араас регионнааҕы бырабыыталыстыбалар официальнай тыл быһыытынан туһаныллар.

Саха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Бханубхакт: непаал тылынан бастакы эпическай поэманы суруйбут уонна ньиэп тылын сайыннарыыга улахан эппиэтинэстээх поэт.
2. Демократическай республикаҕа Кубулуйууга дьоһун оруолу оонньообут урукку премьер- министр Непал урукку премьер- министрэ. Ону тэҥэ непаал тылынан хоһооннору уонна атын айымньылары суруйбута.
3. Лакши Прасад Девушка: поэт, драматург уонна романист, сүнньүнэн непаал тылынан суруллубут поэт. Кини непаал литературатын историятыгар саамай дьайыылаах фигуранан ааҕыллар.
4. Манхар Шеста: аан дойду үрдүнэн ньиэп тылын тарҕатыыга дьаныһан туран үлэлээбит журналист. Кини эмиэ непаал тылынан хас да кинигэ автора буолар.
5. Дхарма ратна Ями: поэт, драматург уонна романист, непаал тылынан уус- уран айымньыны суруйбут. Кинини "аныгы непаал литературатын аҕата"диэн үгүстүк ааттыыллар.

Ньиэп тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Непаал тылын структурата атын индоария тылларыгар олус майгынныыр. Кини Субъект тылын- өһүн саас- сааһынан сааһылыыр объект (сс), ол аата бастаан тус- туһунан тылга бэриллэр, онтон туохтуур бэриллэр. Кини баай агглютинативнай морфологиялаах уонна атын соҕурууҥҥу тыллар хинди уонна бенги курдук үлэлии- хамсыы сылдьаллар. Бу морфологическай баай Саха тыла үгүс өрүттэригэр көстөн турар: туохтуурдар, бириэмэлэр, баар солбуйар ааттар ситимнэригэр көстөллөр. Ону таһынан непаал тылыгар Булгунньахтаахха уонна хайаларга этэллэриттэн саҕалаан хас да араас диалектар бааллар.

Саха тыла хайдах саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэҕитий?

1. Ньиэп тылын курсугар ааһыҥ: ньиэп тылын курсун хаамыыта - тыл биир бастыҥ ньымаларыттан биирдэстэрэ. Профессиональнай инструктордар көмөлөрүнэн тыл сүрүн быраабылаларын уонна туһаныытын туһунан чуолкай өйдөбүлү ылыаххыт.
2. Используйте онлайн / мобильные приложения для практики: Существует множество онлайн / мобильных приложений, которые могут помочь вам попрактиковать свои знания непальского языка. Бу приложенияны араас функциялары, интерактивнай викториналар, аудиовизуальнай уруоктар, карточкалар уонна да атын, кинилэр эһиэхэ тыл өйдөбүлүн тупсарарга көмөлөһөллөр.
3. Сахалыы киинэлэри уонна шоу көрүҥ:тылы үөрэтэргэ өссө биир үчүгэй ньыма-бу ньыма, шоу. Ити эһиэхэ тыл уонна культураҕа тирэҕирэн үчүгэй ньыманы биэрэр. Бу эһиги өйдөбүлгүт тупсарыгар көмөлөһүө эрэ буолбатах, саҥа тылы, этиини үөрэтэргэ көмөлөһүө.
4. Ааҕыы уонна суруйуу: Непаал тылынан ааҕыы уонна сурук- Бичик, тоҕо диэтэххэ, кини эһиэхэ тыл структуратын уонна кини грамматическай быраабылаларын туһунан өйдөбүлү ылар кыаҕы биэрэр. Эһиги хаһыаты, сурунаалы уонна кинигэни нууччалыы ааҕыыттан саҕалыаххытын сөп.
5. Практикаланыҥ непаал тылынан кэпсэтэргэ практикаланыҥ: атыттар бары да дьарыктаналлар, ньиэп тылын баһылыыр практиката тылы баһылыыр күлүүс буолар. Хайаан да тыл тутааччылары кытта кэпсэтиҥ уонна кинилэри кытары кэпсэтэргитин боруобалааҥ. Ону тэҥэ онлайн форумнарга тыл атастаһыытыгар холбоһуоххутун сөп, кинилэр тыллары кытта билсиһэр уратылаах ньыма буолаллар.