Томтор Мари Таджикскай Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Таджик, эбэтэр таджик, - бу киин Азияҕа уонна чугастааҕы Илин тылларга баар тыл. Бу индоир тыла перс тылын кытта ыкса сибээстээх, ол гынан баран уратылаах. Таджикистаҥҥа, Казахстаҥҥа, Узбекистаҥҥа, Афганистаҥҥа уонна Россия аҕыйах ахсааннаах тыллаахтар. Из его популярностью воспрос на переводе с таджикских и на русский язык.

Таджик тылыгар тылбаас бизнес эрэ курдук дьоһун өҥө буолар, онон чааһынай дьоҥҥо сахалыы тылбаас өҥөтө таджик тылыгар атын специалистары кытта ыкса бодоруһан, саҥа ырыынакка киириини хааччыйаллар. Бу аан дойдутааҕы эргиэнинэн дьарыктанар дьоҥҥо ордук туһалаах. Тылбаасчыт өҥөтө Правительство ведомстволарын икки ардыларыгар коммуникацияны чэпчэтиигэ туһаныллыан сөп, государственнай органнарга уонна бырабыыталыстыба тэрилтэлэригэр отчуоттуур уонна көдьүүстээхтик хаалыахтарын сөп.

Туспа дьоҥҥо медицинскэй көмөнү оҥорууга тылбаасчыт өҥөтүнэн туһаныан сөп. Онлайн маркетинынан дьарыктанар компаниялар ону тэҥэ веб- сайт уонна реклама матырыйаалларын таджик тылыгар туһаныы көдьүүстээх буолуон сөп.

Ханнык баҕарар икки тылтан профессиональнай өҥөнөн туһанара улахан суолталаах. Профессиональнай тылбаасчыттар хас да тылы баһылыыллар уонна хас биирдии тыл нюйстэрин өйдүүллэр. Кинилэр тылбаастарын чуолкайдык, чуолкайдык уонна табыгастаах буоларын хааччыйаллар. Идэтийбит тылбаасчыт ону сэргэ терминология ханнык баҕарар уларыйыытын кэтээн көрөр, чуолкайдык быһаарарга улахан суолталаах.

Сертификацияламмыт тылбаасчыттар тыл комбинацияларыгар туох да суох, чопчу оҥоһуллубут стандартар суохтар. Кинилэр иммиграционнай уонна атын государственнай сулууспаларга ылыллар докумуоннары чопчу уонна кээмэйгэ көһөрүөхтэрин сөп. Түмүктэммит тылбаастар университеттарга уонна иммиграционнай сыалларга сайабылыанньаны биэрии үгүстүк ирдэнэр.

Таджик тылыгар тылбаас өҥөтө ирдэнэр буоллаҕына, эрэллээх, профессиональнай туруорааччыны талар наадалаах. Анал уобаласкытыгар уопуттаах тылбаасчыты таллыҥ уонна үлэтин болдьоҕо туолуон сөп. Кинилэр үлэлэрин хаачыстыбатын эмиэ бэрэбиэркэлиир суолталаах, тоҕо диэтэххэ, үгүс тылбаастар сыыһа- халты тутталлар. Клиеннэри кичэйэн чинчийии, ырытыы эһиэхэ тылбаасчыт көмөлөһүөҕэ, итэҕэйиэххитин сөп.

Таджик тылын ханнык дойдуларга этэллэрий?

Таджик тыла сүрүннээн Таджикистаҥҥа, Афганистаҥҥа, Узбекистаҥҥа уонна Кыргызстаҥҥа дииллэр. Онно эмиэ дьоҕус бөлөхтөр Арассыыйаҕа, Турцияҕа, Пакистаҥҥа, Ираҥҥа уонна урукку сэбиэскэй өрөспүүбүлүкэлэргэ бааллар.

Таджик тылын историята хайдаҕый?

Таджик-бу Ираҥҥа уонна Афганистаҥҥа саҥарар аныгы версия. Сүнньүнэн перс тылын уонна кини иннинээҕи кэпсээннэрин уонна перс тылын уонна кини иннинээҕи (ону тэҥэ неплевтар пехлевтар) кытта дьүөрэлээһиннэрэ. Онно эмиэ атын тыллар нуучча, английскай, Кытай, хинди, узбек, туркмен уо. д. А. Аныгы таджик тыла биһиги эрабыт 8- с үйэтигэр аан бастаан тэриллэн, Илиҥҥи омуктар Арабскай Персияны ылыы кэнниттэн региоҥҥа кэлэн бу тылы көһөрөн, күннээҕи олоххо туһаныыны саҕалаабыттара. 9- с үйэҕэ Бухара куората киин Азияҕа бастакы персонаж династиялаах Саманидтар династияларын киин куората буолбута. Бу кэмҥэ бу оройуоҥҥа культура уонна литература чэчирии сайдыбыта, оттон кэпсэтии тыла билигин таджикистыы билэбит диэн кубулуйда.
20- с үйэҕэ таджик тыла официальнайдык кодификацияламмыта уонна оскуолалар программаларыгар киллэриллибитэ. Онтон ыла киин Азиатскай региоҥҥа дьоһуннаах тыл буолбута. Тыл салгыы сайдар, кэнники сылларга кини лексиконугар саҥа тыллар эбиллибиттэрэ. Билигин таджик тыла Таджикистан официальнай тыла буолар, онно дойду иһигэр да, тас өттүгэр да 7 мөлүйүөнтэн тахса киһи саҥарар.

Таджик тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Абдулмдьид Джураев-учуонай,автор уонна таджик тылын профессора, кини аныгы стандартизациятыгар бэйэтин кылаатын киллэрбит.
2. Мирзо Туунзода-Таджикистантан төрүттээх биллиилээх поэт, политик уонна суруйааччы, таджик тылын уонна литературатын популяризациялааһыҥҥа бэйэтин оруоллаах.
3. Садидин Айни- аатырбыт таджик суруйааччыта, айымньылара таджик литературнай нэһилиэстибэтин биир тутаах сорҕото буолар.
4. Ахмадон Махмудов - суруйааччы,лингвист уонна учуонай.
5. Мухаммад Шарипов-уһулуччулаах поэт уонна эссеист, бэйэтин айымньыларынан таджик тылын айарга көмөлөспүтэ.

Таджик тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Таджик тыла индоевропей тыла Иран салаатыгар сыһыаннаах. Кини сүрүн структурата икки чаастан турар: үс сүһүөхтээх, киин Азиатскай тыллар икки ардыларыгар баар тыллар ситимнэрин көрдөрөр былыргы тыл. Ону таһынан тыл араб, персид уонна да атын тыллар элеменнэрин-кини культурнай уратытын көрдөрөр. Таджик тыла аналитико- синтетическэй структуралаах, ол аата тыл бэрээдэгэр уонна синтаксическай ньымаларга ордук тирэҕирэн, синтаксическай ньымаларга сыһыарыы түһүк форматыгар олоҕурарын көрдөрөр. Таджик тылыгар тыл бэрээдэгэ олус наадалаах, этиилэр туһааннаах уонна түмүктэнэллэр.

Таджик тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Таджик тылын эбэтэр онлайн кууруһун үчүгэй учебнигы атыылаһыыттан саҕалааҥ. Грамматиканы, ааҕыыны, суругу, кэпсэтиини уонна аудированиены хабар киһи итэҕэйиэҕиҥ.
2. Аудиозаписи на таджикском языке и видео на таджикском языке. Тылга хайаан да түмсүҥ, кинини үтүктэ сатааҥ.
3. Начите простые тексты на таджикском языке. Билбэт тыл суолтатын сэрэйиҥ уонна ити тыллар быһаарыыларыттан көрүөҕүҥ.
4. Тереебут тылы таджик тылыгар уерэтиҥ. Маны тыл атастаһыытын саайтынан оҥоруохха сөп, үҥсүү эбэтэр саҥарыы курдук. Эһиги эмиэ кулуупка эбэтэр таджик тылын курсугар суруттарыаххытын сөп.
5. Попракт В написании на таджикском языке,использованные онлайн- инструменнары туттан- хаптан, тээбириннэри туттуу.
6. Дьэ, кэнэҕэскитин кэнэҕэскитин үрдүк таһымҥа таһааран, прогресстаргытын кэтээн көрөр туһугар мэлдьи сыаллаах- соруктаах туруорунуҥ.