Томтор Мари Латыштар Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Латвия-Европа хотугулуу- Илиҥҥи өттүгэр, Балтийскай муора кытылыгар баар дьоҕус государство. Официальнай тыл дойду сорох чаастарыгар английскай тыл киэҥник туһаныллар уонна өйдөнөр. Ити латыш тылынан латыш тылынан тылбаас өҥөтүнэн туһанар уонна Латвияҕа бизнеһи салайыы өҥөтүнэн туһанар.

Латыш тыла-Балтийскай тыл. Литовскайдары уонна, сорох степеннээх, немецтэри кытта уопсай тылы булан кэпсэтэр. Латвияҕа сүүстэн тахса сыл устатыгар латыш тылынан да, нууччалыы да кэпсэппиттэрэ. Ол эрээри билигин Латвия тутулуга суох буолан, латыш официальнай тыл буолар.

Латыш тыла Латвия тас өттүгэр киэҥник тарҕаммыт буолбатах, онон латыштар докумуоннарын уонна корреспонденнарын кытары үлэҕэ сертификацияламмыт латыштар өҥөлөрө ирдэнэр. Латыш тылын профессиональнай тылбаасчыттар - английскай эбэтэр төттөрүтүн латыш тылын уустук бэлиэтээһиннэрин, докумуоннарын уонна юридическай кумааҕыларын чопчу тылбаастыахтарын сөп.

Латыш тылларыгар тылбаас профессиональнай сулууспалара оригинал тылбаастаммыт тиэкиһин кытаанах дьүөрэлэһиилэрин мэктиэлиир. Бу тыл атын тылга көһүү улахан суолталаах, бастакы ис хоһоонун уонна контекска хааларга көмөлөһөр буолан.

Латыш тылынан тылбаас өҥөтө медицинскэй, юридическай, техническэй, литературнай тылбаастар уонна веб- сайттары тылбаастааһын, ону тэҥэ программанан хааччыйыы локализацията киирэллэр. Сертификациялаах тылбаасчыт куортамнаһан, туох да кистэлэ суох докумуоннардаах буоллаххытына, хампаанньалар үп- харчы отчуттарын уонна Латвияҕа медицинскэй суруйуулары оҥорторорго сүбэлииллэр. Эһиги докумуоннаргытын уопуттаах профессионалларга көһөрөн, кэмигэр тиэрдэн биэрэргитигэр кыһаллыҥ.

Түмүккэ латыш тылыгар тылбаас өҥөтө кэнники сылларга ордук суолталааҕын бэлиэтиэххэ наада, дойдулар икки ардыларыгар чуолкай өйдөһүү уонна өйдөһүү наадата улаатан иһэрин быһыытынан. Латыш тылын профессиональнай тылбаасчыттар-бизнес диэн табыгастаах, айанныан эбэтэр Латвияҕа олоруон баҕалаах чааһынай дьоҥҥо эмиэ табыгастаах.

Латыш тылынан саҥаралларый?

Латвия тыла Латвия официальнай тылларынан буолар, онно эмиэ Эстония, Россия, Казахстан уонна Украина сорох чаастарыгар этэллэр.

Латыш тылын историята хайдаҕый?

Латыш тыла-Балтийскай тыл салааларыгар сыһыаннаах индоевропей тыла. Онно Латвия регионугар тыһыынчаттан тахса сыл устата этэллэр уонна кини официальнай тыл буолар.
Латыш тылын туһунан эрдэтээҕи сурук- Бичик ахтыылара 16- с үйэҕэ ааҕыллаллар, ону ааһан бу тыл элеменнэрэ Библияны Мартин Лютерынан тылбаас курдук тиэкистэргэ бааллар. Латыш тылын 18- с үйэттэн саҕалаан оскуола араас сүһүөхтэригэр туттуллар, онтон 1822 с. бу тылынан бастакы хаһыат бэчээттэммитэ.
19- с уонна 20- с үйэ саҕаланыытыгар латыш тыла тыл хаачыстыбатын тупсарыыга уонна кини тыл саппааһын байытыыга туһуламмыт тыл реформатын кэмигэр атын Европа тылларыттан киирии тыллары иҥэрии буолбута. Латыш тыла тутулуга суох буолуутун кэнниттэн 1989 сыллаахха Латвия официальнай тылынан биллэриллибитэ.
Маны таһынан латыш тылынан 1,4 мөлүйүөн киһи Латвияҕа кэпсииллэрин таһынан, кини Россия, Австралия, холбоһуктаах Королевство, Канада, холбоһуктаах Штаттар уонна Германия курдук дойдуларга туһаныллар.

Латыш тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Кришьянис Баронс (1835-1923) - латыш фольклориһа, лингвист уонна филолог, ону аныгы латыш тылын стандартизациятыгар суруллар.
2. Янис Эндзелинс (1860-1933) - латыш тылын стандарт быраабылаларын уонна грамматическай систематын оҥорорго суруллар уһулуччулаах латыш филолог.
3. Андрей Эгитис (1886-1942) - лингвистика докторын степенин ылбыт бастакы латыш, латыш орфографиятын кодификациялааһыҥҥа сүҥкэн оруолу оонньообута.
4. Августина Деглас (1893-1972) - латыш суруйааччыта уонна поэт сүрүн оруолу оонньообут латыш суруйааччыта.
5. Валдис Мукупавелс (1910-1986) - латыш тылын суругун аныгы тиһигин сүрүн архитектордарыттан уонна таба суруйуу быраабылатыттан биирдэстэрэ этэ.

Латыш тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Латыш тылын структурата - нуучча тылын атын да тылларыгар маарынныыр флективнай тыл. Кини көлүөнэлэр, ахсаан, падежтар курдук сана туохтуурдары уонна структурнай элеменнэри холбуур уустук системалаах. Латыш тыла сөпсөспөт өрүттэрин, акценнарын уонна уларыйыыларын көрдөрөр. Синтаксис туһунан этэр буоллахха, латыш тылын латыш тылын СААС- сааһынан сааһылыахха (Субъект-объект).

Латыш тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1.Сүрүн үөрэтииттэн саҕалааҥ: фонетическай алфавиты, базовай айымньыны (сэбиэттэри) уонна грамматика сүрүн сүрүн төрүттэрин (манна эбии сүбэлэр) кытта.
2.Учебнигы Булуҥ: латыш тылын үөрэтэргэ көмөлөһөр хас да учебниктар; ити грамматика, сурук- Бичик уонна уопсай этиилэр тылларыгар- өстөрүгэр олус табыгастаах. Хас да рекомендация - "латыш тылын төрдө", "латыш тыла: сүрүн грамматика" уонна "күҥҥэ 10 мүнүүтэ иһигэр латыш тылын үөрэтиҥ".
3.Пройдите курс: Записить на курсе или найме репетитор, который поможет вам попрактику В разговорной репетитора и приглушения языка. Үгүс университеттар, оскуолалар уонна чааһынай репетитордар латыш тылынан чааһынай уруоктары ыыталлар.
4.Латыш музыкатын истиҥ уонна Латвия телевидениетин Болҕойуҥ: латыш тылынан музыканы истии уонна мелодическай патроннар эһиэхэ көмөлөһүөхтэрин сөп. Латвия тэлэбиидэнньэтин уонна киинэлэрин көрүү эһигини латвийскай култуураны кытта билсиэн сөп.
5.Практикаланыҥ: төрүт үгэскитин тутуһуҥ, тылы тутааччылары кытта сэһэргэһэргэ холонуҥ. Эһиги кэккэҕитигэр латыш тылын носителэ суох буоллаҕына, аан дойду партнердарын кытта олоххо сыһыаны туһаныҥ.