Томтор Мари Румынский Тылбаастаа

Горно-марийский язык является уникальным диалектом финно-угорской языковой семьи и в основном используется меньшинством горно-марийского народа, населяющим регионы России, Эстонии и Финляндии. Ити төһө да аҕыйах ахсааннаах буоллар, хайа-Мари омук культурнай уратытыгар наһаа улахан суолталаах. Онон бу тылы харыстааһыҥҥа Горнайтан көһөрүү өҥөтүн курдук инициатива көмөтүнэн өссө болҕомто ууруллар.

Кэнники сылларга марийскайы кытта тылбаас өҥөтө билигин даҕаны биллэ илик. Бу сороҕор хайа тылын маркер быһыытынан уратытын, ону тэҥэ онлайн тылбаас өҥөтө киэҥник тарҕаммытын кытта сибээстээх. Онлайн- тылбаас өҥөтүн туһаннахха, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон аан дойду үрдүнэн араас тылынан саҥарааччылары кытта бодоруһуохтарын сөп. Ону таһынан онлайн- тылбаас өҥөтө эмиэ Горнай Марияҕа суруллубут дьоһун докумуоннары уонна литератураны көһөрүүнү атын тылларга туһаныахха сөп.

Горнайтан тылбаасчыт өҥөтүнэн араас ньыманан туһаныахха сөп. Холобур, кинилэри бу тылы билбэт дьоҥҥо анаан хайа- Мари тылын актердара кыттыылаах киинэлэргэ эбэтэр тэлэбиидэнньэни оҥорорго туһаныахха сөп. Кинилэр эмиэ төрөөбүт тыл, юридическай докумуоннар уонна оннооҕор оскуола учебниктара, Горнай мари тылынан тылбаас курдук дьоһун суолталаах докумуоннары тылбаастааһыҥҥа туһаныахтарын сөп. Маны таһынан хайа- марийскайы кытта тылбаас өҥөтүн туһаныы эмиэ ити тылынан саҥарар, эбэтэр тылдьыты уонна учебниктары оҥорорго туһаныллыан сөп.

Горнайтан тылбаас өҥөтө бу дьоһун тылы харыстааһыҥҥа тугунан да сыаналаммат өҥөнү оҥороллор. Литератураны, киинэлэри уонна да атын суолталаах докумуоннары Горнай марийскайдыы тылбаастаан, Горнай тылын илдьэ сылдьар дьон атын омуктары кытта бодоруһуохтарын сөп. Горнайтан көһүү өҥөтүн бэрийэн, дьон- сэргэ бу умсугутуулаах тылы кытта билсэр, ол эрээри кини тыыннаах хаалыытын инникитин хааччыйарыгар көмөлөһөр.

Хайа дойдуларга Горнайга ханнык дойдуларга этэллэрий?

Горнайга Арассыыйа уонна Беларусь тылларыгар этэллэр.

Хайа-Мария тылын историята хайдаҕый?

Хайа- Мари тыла-Арассыыйа хайа омуга диир Урал тыла. Бу тыл аан бастаан 17- с үйэ ортотугар докумуон оҥоһуллубута, нуучча чинчийээччилэр уонна учуонайдар бу региоҥҥа Марий омугун айанныыр туһунан отчуоту оҥорон барбыттара. 19 үйэ саҕаланыытыгар лингвистэр норуокка туһаныыны киэҥник тарҕатыыга уонна тарҕатыыга салгыы докумуонунан барбыттара. Сэбиэскэй былаас саҕана кини оскуолаларга үөрэммит уонна элбэх официальнай докумуоннарга туттуллубут буолан, бу тыл ахсаана лаппа улаатта. Сэбиэскэй Сойуус эстибитин кэннэ бу тылы сөргүтүү тохтоото, үгүс эдэр дьон үөрэтэллэр уонна туһаналлар.

Хайа тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Павел Чудинов-горно- марийский ученай, 1973 сыллаахха таһаарбыт хайа- марийского энциклопедиятын бастакы сүһүөх автора.
2. Павел Пентков-икки тылдьыт автора, олортон биирдэстэрэ 2003 сыллаахха, иккиһэ - 2017 с. бэчээттэммитэ.
3. Татьяна Рудина - Горнай тылын үөрэтэр бастакы курстарын тэрийээччитэ.
4. Юрий Макаров-Горнай лингвиһэ,1983 с. хайа- Мари тылын бастакы учебнига.
5. Анна Кузнецова-горно- марийского языка, тылдьыт уонна үөрэх матырыйаалларын грамматикатыгар хас да учебниктар автордара.

Хайа- марийскэй тыл структурата хайдах оҥоһулунна?

Мари тыла Урал тылларыгар, чуолаан волж- финскэй салаатыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата суффикс эбэн этиигэ олоҕуран тылы үөскэтэр, грамматическай сыһыаны көрдөрөр. Холобур, контекска уонна эбиллибит суффикстан тутулуктанан биир эмиэ "кинигэ"," кинигэлэр "эбэтэр" кинигэ ааҕыы "диэн суолталаах буолуон сөп. Кини ону сэргэ аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһиилэрин туһанар, бу ойууну өйүүр тылга туһааннаах аһаҕас дорҕооннору уларытыыны ирдиир. Горнайга гендернэй уратыта суох, онтон атын финно- угорскай тыллартан киирии тыллар ахсааннара хааччахтаммытыттан, атын тыллартан киирии тыллары ылыы аҕыйаҕыттан ааҕыллар.

Хайа- Мари тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылы үөрэтэргэ бастыҥ ньыма - ол кини төбөтүн кытта тиэйиллиэхтээх. Тыл грамматикатын, айымньытын уонна тылдьыт саппааһын туһунан өйдөбүлү ылаары, Горнай тылын илдьэ сылдьыҥ.
2. Алфавиты үөрэтиҥ: эһиги саҥа тылы уонна этиилэри үөрэтиэххит иннинэ Горнай Мари тылын алфавитын кытта билсэр улахан суолталаах.
3. Боростуой тыллартан уонна этиилэртэн саҕалаан: биир нэдиэлэ күнэ, нэдиэлэ күнэ, ону тэҥэ "дорообо", "көрсүөххэ диэри", "баһаалыста" уонна "махтал"курдук боростуой этиилэри өйүөххэ.
4. Клилл Мари: эһиги региоҥҥутугар кыаххыт баар буоллаҕына, онлайн- онлайн тыллары чинчийэр дьарыкка суруттарыаххытын сеп. Билиэххит дуо, ханнык эмэ олохтоох университеттар үөрэххэ туттарсаллар.
5. Эргиччи туттуҥ: саҥа тылы үөрэтиигэ сүрүн хайысха буолар. Күн аайы олоххо киирэргэ дьулуһуҥ уонна бу тылы күннээҕи олоххутугар киллэрэр ньымалары Булуҥ. Сахалыы Истиҥ- иһирэх тыллары, этиилэри умнумаҥ.

Румыния-Илин Эуропаҕа бэйэтин ураты дьикти тыллаах кэрэ дойду. Официальнай тыл Румынскай буолар уонна бу Италия, французскай, Испан уонна Португал тыллары кытта ыкса сибээстээх романскай тыл. Ити курдук баай культурнай үгэстэри уонна араас омук нэһилиэстибэтин үөскэтии буолбута.

Румын тылын- өһүн кытта билсибэтэх дьоҥҥо көһөрүү ыарахан сорукка киириэн сөп. Чуолкай тылбааһы оҥорорго тыл да, култуура да билии эрэйиллэр. Атын тылга тылбаас эмиэ элбэх тыл уустугуттан уонна дойдуга тарҕаммыт региональнай диалектар уустуктарыттан балачча уустук буолуон сөп.

Дьыала тылбаас өҥөтүгэр тиийдэҕинэ, үчүгэй түмүктэри ситиһэргэ профессиональнай тылбаас компаниялары туһаныахха сөп. Тылбаас ис хоһоонун чуолкайдык көрдөрөр иннинэ уопуттаах тылбаасчыттар дьиҥнээх тиэкиһи сөпкө өйдүүллэригэр, наадалаах бириэмэни барыахтара. Маны таһынан, бу специалистар Саха тылын грамматикатын уонна дорҕоонун чопчу тылбаастааһыны хааччыйалларыгар эмиэ өйдүөхтэрэ.

Докумуоннары көһөрүүгэ докумуон ханнык аудиторияҕа анаммытын учуоттуур наадалаах. Холобур, бизнес- аудиторияҕа анаммыт докумуону тылбаастааһын киэҥ аудиторияҕа анаммыт докумуонтан ордук формальнай тылы туһанара ирдэнэр.

Тылбаасчыт сөптөөх талыытыгар эбии румын тылын быраабылатын тутуһара улахан суолталаах. Бу сөбүлэһиилэр тыл бэрээдэгин, пуунун, этии структуратын уонна сүрүн буукубаларын, ону тэҥэ охсууну уонна диакритическай бэлиэлэри сөпкө туһаныы туһунан этэллэр.

Дьэ, тыл румыныгар тылбаас ханнык баҕарар культурнай араас тиэрминнэри уонна этиилэри чуолкайдык бэрэбиэркэлиир. Саха сирин төрүт үгэстэрин уонна культуратын билии ситиһиилээхтик көһөрүү наадата тирээтэ.

Бу элеменнэри, предприятиелары уонна чааһынай сирэйдэри болҕомтоҕо ылан, атын тылынан докумуоннары чуолкай тылбаастааһыннара ирдэниллэр буолан, кинилэр тылбаастара ис хоһоонноох уонна чуолкай буолуохтарын сөп.

Ханнык дойдуларга румын тылынан саҥаралларый?

Румын тылынан Румынияҕа уонна Молдова Республикатыгар, ону тэҥэ Алданияҕа, Болгарияҕа, Венгрияҕа, Сербия уонна Украина сорох чаастарыгар ордук кэпсииллэр. Кини ону тэҥэ хас да дойдуларга уонна регионнарга Воеводина автономнай провинциятын (Сербия) киллэрэн туран, Прнестрье (Молдова) уонна автономнай Горнай региона (Молдова) киллэрэн туран, официальнай тыл буолар.

Саха тылын историята хайдаҕый?

Румын тылын историята Римскэй империя кэмнэригэр киирсэр, билиҥҥи Румыния территорията Римскэй провинция сорҕото буолар. Латин сир империятын официальнай тыла Рим империята буоларын быһыытынан, бу региоҥҥа киэҥник туһаныллыбыта уонна күнтэн ыла Румынияҕа кубулуйбута. Кэнники үйэ устатыгар бу тыл славянскай тыллар уонна сорох гректэр тылларыгар, онтон да атын Роман тылларыгар күүстээх сабыдыалламмыта. Латыштар уонна славянскай тыллар сабыдыаллара сүүс сыл кэнниттэн Саха тыла бэйэтин ураты дьикти көстүүлэрин булбута. Бүгүн румынскай Япония, француз, Италия уонна Португалия тылларыттан биирдэстэрэ.

Саха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Эмил Гарлеан-билиҥҥи кэм саамай уһулуччулаах румын суруйааччыларыттан биирдэстэрэ. 2. Константин Доброжану- Герой- румын Социалистическай, лингвист уонна литературнай критик. 3. Ион Лука Караджал – бөдөҥ драматург уонна кылгас кэпсээн- ипсээн автора. 4. Михайлов - Саха поэта саамай сабыдыаллаах уонна нарын поэтынан ааҕыллар. 5. Иван Славич-төрүт олохтоох суруйааччы, кылгас кэпсээннэр уонна журналист автора.

Румын тылын структурата хайдаҕый?

Саха тылын структурата атын романскай тылларга маарынныыр, имигэстик уонна сотору- сотору синтаксиһынан. Онно субъект тыл бэрээдэгэ-сорох варианнаах эбийиэк туттуллар тииптээх эбэтэр тыл холбоһуктарыттан көрөн туһаныллар. Кини ону сэргэ туохтуурдары түмүү, баар уонна араас уратылары сууратыы, Роман тылларыгар уопсай тылы булуу.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Төрдүттэн саҕалаа. Саха тылын алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу тылга базовай кэпсэтиини ыытар кыахтааххыт диэн сүрүн кэпсэтиини, этиилэри үөрэтиҥ.
2. Погрузте В румынский язык. Румын музыкатын истиҥ, сахалыы киинэлэри уонна тэлэбиидэнньэлэри, ону тэҥэ румын хаһыаттарын ааҕыҥ. Ити эһиэхэ тылы түргэнник үөрэтэргэ көмөлөһүөҕэ.
3. Румын тылынан дьарыктаныҥ. Дьарыкка сылдьыы-ханнык баҕарар тыл үөрэхтээҕэ, тутулуга суох салалта буоларын хааччыйар буолан, хайа баҕарар тылга олус үчүгэй ньыма.
4. Практикаланыҥ күн аайы саҥарыаҕыҥ. Тылы тутааччылары кытта бодоруһуҥ, тугу барытын тутан туран сэһэргэһэргитигэр практикалаһыҥ.
5. Онлайн ресурсалары туһаныҥ. Вэб- сайт уонна румын тылын үөрэтиигэ ураты сыһыарыылар элбэхтэр. Тыл саппааһын улаатыннарарга, грамматикаҕа туһанарга уонна производствоҕа үлэлэһэргэ туһаныҥ.